Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.1962, Síða 15

TÆKNI
Framhald af bls. 9.
Eftir honum endilöngum, og þar sem
hann rís hæst, gengur sprunga, sem sker
hann í sundur og er allt að 50 km á'
foreidd. Stafa hverir bæði á íslandi og á
Azoreyjum, frá varmanum sem berst
upp um þessa sprungu. Fjallgarður þessi
tekur yfir nær 1/3 hluta Atlantshafsins.
X Kyrrahafinu, sunnanverðu, beygir
Austur-Kyrrahafs-fjallgarðurinn, eða
neðansjávar-hásléttan, sem svo mætti
nefna og sem er nær 5000 km á breidd, í
kringum Ástralíu og tengist Mið-Atlants-
hafs-fjallgarðinum. Og saman ná þessir
tveir fjallgarðar, að mestu neðansjávar,
yfir 64,000 km lengd og grípa umhverfis
gjörvalla jörðina.
Mælt hefur verið, að varmaupp-
Streymið í skorpunni yfir neðansjávarhá-
sléttunni, undir Galapagos og Páskaeyj-
nm, reyndist sjöfallt meira en þekkist í
jarðskorpunni annars staðar. Og æ fleiri
rök hníga nú að því, að fjallmyndun fari
fram, ekki með samdrætti og fellingum,
heldur með þeim hætti, að efni berist
ínnan úr jörðinni, upp í gegnum sprung-
ur í jarðskorpunni og að land þar ofan
á rísi þá smám saman úr sjó, en eins
og vitað er. þá nær sjór yfir meir en
70% af yfirborði jarðar.
SKURNIN AÐ SPRINGA
UNDIR ÍSLANDI?
Ef SKOÐANIR þær, sem hér hefur
verið lýst eru réttar, má gizka á að
yfirborð, eða efsta skurn jarðar um-
hverfis Krísuvík, sé þanið, eins og ef
teygt væri á landinu til norðvesturs og
suðausturs, þvert á sprungurnar, sem
við þetta hafa myndazt. En fsland virð-
ist einmitt hafa orðið til, og vera sífellt
að rísa hærra, vegna jarðhræringa og
gosa, sem stafa frá hinni miklu sprungu
í Mið-Atlantshafs-fjallgarðinum. Þessi
mikla sprunga skiptir jarðskurninni í
rauninni í tvo helminga og er eins kon-
ar öryggis- og þensluloki fyrir hið heita
berg, sem helzt undir miklum þrýstingi
innan við skurnina. Þetta berg kann að
endurnærast af ofsa heitum bergstraum-
um innan úr jörðinni, sem þenjast út
þegar ofar dregur og fargið minnkar,
undir þunnri jarðskorpu.
í ljósi þessa skilnings má gizka á, að
hitinn undir Krísuvíkurlandi eigi sér
upptök á ekki miklu dýpi, e.t.v. á aðeins
20—25 kílómetra dýpi. Einnig að aðal-
sprungurnar séu brattar eða lóðréttar,
en hliðarsprungur greinist frá þeim, með
langtum minm halla. í>ví miður eru jarð-
lög í Krísuvík þannig, að erfitt er með
hitamælingum að finna aðalupptök
varmans.
En þetta gerir jarðboranir vandasam-
ar, vegna þess hve erfitt er að staðsetja
heppilega borstaði.
HENGILLINN OG
S JÓBAÐSTAÐUR
REYKJAVÍKUR
HeNGILLINN er að dómi jarðfræð-
inga eitt mesta varmaorkusvæði lands-
ins. Og ekki er ólíklegt að heita vatnið
að Reykjum eigi þar varmaupptök sín.
Ekki er ólíklegt, eins og áður hefur
verið spáð, að þangað eigi menn eftir að
sækja háþrýsta gufu eða yfirhitað vatn,
er tímar líða, og allmiklar líkur eru nú
fyrir því, að þar verði reist 15,000 Kilo-
watta rafstöð innan fárra ára.
Þessi aðstaða og hin mikla varmaorka,
sem þegar hefur verið og verður beizluð
fyrir Reykjavík, gerir það mögulegt að
koma upp geysilega stórum upphituðum
sjávarbaðstað hér í bænum og starfrækja
hann þá mörgu daga ársins. sem ekki er
svo kalt í verði, að nota þurfi allt heita
vatnið til húsaupphitunar. Tillögur um
baðstað þenna voru fyrir mörgum árum
(4. júní 1947) lagðar fyrir bæjaryfirvöld-
in, af þeim sem þetta ritar, ásamt kostn-
aðar- og fyrirkomulags áætlun.
Var gert ráð fyrir að baðstaðurinn
væri, annaðhvort þar sem nú er suður-
tjörnin, eða grafinn út nær Skerjafirðin-
um og botnfyltur með leir og sandi. En
strendurnar væru hvítur skeljasandur,
hitaðar með útrauðum geislum, frá raf-
ofnum á háum súlum. Með slíku fyrir
komulagi, er sá varmi sem líkaminn tap-
ar, þegar kalt er í veðri, bættur upp af
varmaskininu. Og gerir þetta baðgest-
um unnt að dvelja lengi úti á ströndinni
léttklæddum, og njóta sólarljóssins. Á
svipaðan hátt og vera myndi sunnar i
iöndum, þar sem loft-hiti er meiri.
Baðstaður þessi skyldi geta rúmað
a.m.k. 12.500 manns í einu og leyfa 60.000
baðgestum að baða sig á dag, uppfylla
þó ströngustu hreinlætiskröfur um vatns
endurnýjun. í hann skyldi dælt hrein-
um sjó úr Skerjafirði og heitu vatni, er
blandaðist í miklum goshver í miðju
vatninu. En lýsa mætti upp goshver-
inn að kveldlagi t-il fegurðarauka.
í sambandi við baðstað þennan voru
hugsaðir veitingastaðir og baðhús.
Tæpast þarf að efa, að slíkur baðstað-
staður myndi verða bæjarbúum og ekki
sizt æskunni mikill heilsubrunnur. Með
því að nota varmorkuna og raforkuna
úr iðrum landsins og fallandi vötnum
þess gæti hugvit og framtak á þenna
hátt bætt úr þeim annmörkum sem tak-
marka, vegna legu landsins og veður-
fars, sjótoöð og sólböð, ungra sem gam-
alla.
Gísli Halldórsson.
Es kunna leikrit Bertolds Brechts
um frönsku andspyrnuhreyfinguna,
„Simone Machard", sem er eins konar
nútímagerð af sögunni um Jeanne d’Arc,
hefur verið þýtt og búið til flulnings í
Bandaríkjunum af Ben Hecht. Verkið
var samið af Brecht í samvinnu við
Leon Feuchtwanger.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15