Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1962, Blaðsíða 5

Hið nýja óperu- og tónleikahús í Seattle
Heimssýningarborgin
arstæðið er eitt hið fegursta, sem á verð
aldri“, er að mörgu leyti fögur, og borg-
ur kosið, á mjóu, hæðóttu eiði milli
Puget-sunds og WaShington-vatns. Á
hjörtum sumardögum gnæfir jökul-
krýndur tindur Mt. Rainiers upp úr hita
móðunni í suðri. Meðal þeirra mörgu
fslendinga, sem hér eiga heima, er skáld
konan Jakóbina Johnson. og hér er fjöl-
býlt af Norðurlandabúum yfirleitt. Þeir
eru stoltir af þjóðerni sínu og njpta
virðingar fyrir það.
IM þriðjungur af þeim
J mikla húsakosti, sem reist
ur hefir verið vegna heimssýningar-
innar í Seattle, Washington, er ætl-
aður til flutnings tónlistar og fyrir
sýningar af ýmsu tagi. Meðal þess-
ara bygginga er nýtt tónleika- og
óperuhús, sem tekur 3.100 manns í
sæti, leikhús fyrir 800 manns, og
auk þess hringleikahús fyrir 5.000
manns og leikvangur, sem rúmar
12.000 áhorfendur. Alls eru þessi
mannvirki sögð kosta um 20 milli.
dollara.
Sá, sem stjórnar þessum þætti
heimssýningarinnar, er Harold Shaw,
óður samstarfsmaður S. Huroks, sem
Jú-jú-œðið
ER mönnum ekki í fersku minni,
þegar jú-jú-æðið greip um sig
skömmu fyrir seinni heimsstyrjöld-
ina og fór yfir heiminn eins og far-
sótt?
Nú álítur maðurinn, sem kom æð-
inu af stað, Bandaríkjamaðurinn
Louis Marx, að tími sé tilkominn að
endurvekja vitleysuna.
Hann fann þetta leikfang á
Filippseyjum árið 1929, fékk einka-
leyfi á nafninu, fór að framleiða
það og varð á skömmum tíma millj-
ónari.
Að þessi maður er hugmyndarík-
ur má m. a. sjá af því, að það var
einnig hann sem kom „húla-hopp-
inu“ af stað.
Hann var i Englandi nýlega og
lagði þá drö að heilmörgum jú-jú-
kappleikj um — og trúið mér, segir
hann, áður en vorið er úti verða
bæði Evrópa og Bandaríkin komin
með jú-íú-æðið aftur.
um langt árabil hefir verið frægasti
„impressario“ í heimi. Síðustu átta mán
uðina, áður en sýningin var opnuð 21.
apríl, var Shaw á stöðugu ferðalagi um
heimsbyggðina þvera og endilanga til
þess að ráða listafólk og „skemmti-
krafta“, sem þarna eiga að koma fram.
Hann hefir fundið það, sem hann leitaði
að, hjá meira en 30 þjóðum, allt. frá
Danmörku til Grikklands, fró Mexíkó
til Síams, frá Filippseyjum til Sovét-
rikjanna og Kína.
-A. opnunartónleikunum áttu að
koma fram tveir viðfrægir listamenn,
annar af elztu en hinn af yngstu kyn-
slóðinni, og mundi nafn hvors um sig
þykja nægilegt „skraut" á einni tón-
leikaskrá við venjulegar aðstæður: Igor
Strawinsky átti að stjórna flutningi á
svítu sinni „Eldfuglinum11, og auk þess
átti hinn ungi píanósnillingur Van
Cliburn að leika einleik með Sinfóníu-
hljómsveitinni { Seattle. Meðal annarra
listamanna og flokka, sem þarna koma
fram og hér eru vel þekktir, má nefna
Isaac Stern og Eugene Istomin og leik-
flokka frá Konunglega leikhúsinu í
Stokkhólmi og Old Vic. Af flytjendum
léttara efnis má nefna Count Basie og
hljómsveit hans og jazzsöngkonuna Ellu
Fitzgerald, En alls eiga að fara fram, á
þeim sex mánuðum sem heimssýningin
stendur yfir, ekki færri en 720 tónleikar
og sýningar ýmisskonar. Búizt er við
húsfylli á allar þessar samkomur, og
þykir forsala aðgöngumiða, sem þegar
fyrir opnun sýningarinnar nam mörgum
milljónum dollara, lofa góðu um það.
Blaðið „Musical America“ segir, að sú
aðsókn svari til þess, að öll leikhús New
York-borgar væru fullsetin á hverri
kvöld- og síðdegissýningu heilt leikór.
R
MJ orgin Seattle, sem heimamenn
segja að sé „stærsta borg í heimi eftir
Síðastliðin 10 ár 'hefir verið haldin
árlega í Seattle norræn tónlistarhátíð,
að visu ekki mikil í sniðum, en þó með
fullum virðulei'kasvip, svo sem marka
má af því, að fylkisstjórinn í Washing-
ton-fylki og borgarstjórinn í Seattle
hafa keppzt um að heiðra samkomuna
með nærveru sinni, ávörpum og ræðum.
Á þessum hátíðum hafa m. a. verið
fluttar nökkrar íslenzkar tónsmíðar. og
meðal þeirra manna af íslenzkum ætt-
um, sem þar hafa komið fram, má nefna
söngmennina Tani Bjornson og dr. Ed-
ward Palmason lækni. Meðal nefndar-
manna hefir jafnan verið íslenzki ræðis
maðurinn í Seattle, Karl F. Frederick.
Hefir hann stundum verið formaður há-
tiðarnefndarinnar og stjórnað hátíða-
'höldunum. En frumkvöðull þessarar
starfsemi og driffjöður hennar er tón-
listarmaður af norrænum ættum, John
Sundsten að nafni.
Annars virðist Seattle hafa verið
nokkuð einangruð borg og afskipt i list-
rænum efnum, að minnsta kosti að því
er tekur til tónlistar, og mun bað stafa
í og með af legu hennar á tiltölulega
strjálbyggðu svæði yzt í norðyestur-
horni landsins, fjarri hinum miklu lista
miðstöðvum í öðrum landshlutum. Höf-
uðstoð tónlistarlífsins í Seattle hefir
verið sinfóníuhljómsveit borgarinnar,
sem 'hefir haldið uppi merkilegu starfi,
oft við erfið og ótrygg skilyrði, og mun
nú, ásamt stjórnanda sínum, Milton
Katims, eiga veglegan þátt i tónleika-
haldi í samtoandi við heimssýninguna.
Og hún mun til frambúðar njóta góðs af
þeim skilyrðum, sem nú hafa skapazt,
því að hinar miklu byggingar, sem getið
var í upphafi þessa mál, eru ekki reist-
ar „til einnar nætur“. Þegar heimssýn-
ingunni lýkur, fær hljómsveitin fasta
bækistöð í hinu mikla og vandaöa
óperu- og tónleikahúsi, og mun það
verða starfsemi hennar og tónlistarlífi
borgarinnar hin mesla lyftistöng.
J.Þ.
1r YRIR nokkrum vikum korrt
ungur íslenzkur rithöfundur peirri
skoöun á framfœri í blaöaviötali,
aö ótœkt vœri aö láta höfunda
dæma verk kollega sinna, eins og
œtti sér staö hér á landi. Þessi skoö-
un var ekki nánar rökstudd, en ég
kem aðeins auga á tvœr röksemd-
ir henni til stuönings: aö höfund-
ar séu öörum mönnum óhœfari til
aö fjalla um bókmenntir eöa peir
séu svo óheiöarlegir aö peim sé
ekki treystandi til aö dœma verk
annarra hlutdrœgnislaust.
Þar sem mér pykir ótrúlegt að
umrœddur höfundur telji sig og
koilega sína
bera minna
skynbragö á
bókmenntir en
t. d. bœndur,
sjómenn,
blaöamenn
eöa múrara,
pá veröur aö
œtla aö liann
hafi seinni rök
semdina í
huga, nefni-
Tega óhjákvœmilega hlutdrægni
rithöfunda, pegar ' peir gerast
ritdómarar.
Ekki skal ég reyna aö bera blak
af ritdómurum í heild; peir eru
vafalaust harla misjafnir eins og
aörir ósamstœöir hópar. En ég vil
andmœla pvi, aö hér sé um eitt-
hvert séríslenzkt fyrirbæri aö
ræöa, eins og gefiö var í skyn í
blaöaviðtálinu. Um allan hinn siö-
menntaöa heim láta rithöfundar
mjög til sín taka í bókmennta-
gagnrýni, enda vandséö hverjir
œttu aö vera dómbœrari á bók-
menntir en einmitt peir. A. m. k.
er ég pannig geröur, aö ég fœri
fremur til bifvélavirkja en pípu-
lagningamanns, ef ég pyrfti aö
láta athuga bíl.
Hitt er svo annað mál, aö með
ýmsum mannmörgum pjóöum hef-
ur vaxiö upp „stétt“ sérmennt-
aöra mantia, sem liafa bókmennta-
gagnrýni aö lífsstarfi, og má segja
aö sú tilhögun sé heppileg, pó mér
pyki sennilegt aö slíkir menn fái
ekki sömu innsýn í verk og viöleitni
rithöfundarins og peir sem sjálfir
hafa glímt viö vanda sköpunar-
innar. Meöan viö Islendingar eig-
um ekki slíka menn, veröur aö
teljast eðlilegt að rithöfundar fá-
ist manna mest viö gagnrýni, eink-
anlega pegar pess er gœtt aö nor-
rœnufrœöingar frá Háskóla íslands
eru undantékningarlítiö sinnulausir
um samtíöarbókmenntir og trúlega
starblindir á gildi peirra.
Þaö er vitanlega bœöi leikmönn-
um og ritliöfundum í sjálfsvald sett,
hvort peir láta hlutdrœgni og ann-
arleg sjónarmiö ráöa dðmum sin-
um, og býst ég viö aö ekki veröi
síöur vart hlutdrœgni hjá peim
fyrmefndu. Hitt ber vitni háska-
legum og grunsamlegum veikleika
aö œtla gagnrýnendum jafnan lægstu
hvatir, pegar dómar eru haröir eöa
neikvœöir. Smekkur cLómarans er
eiginleiki, sem hann hlýtur aö vera
háöur og veröur aö treysta — aö
öörum kosti vœri starf hans kák
og vitleysa. Smekkurinn, hversu
takmarkaöur sem hann kann aö
vera, er hans einasta leiöarljðs —
helgur dómur sem hann má 'hvorki
selja né veösetja. Og aö lokum:
Þaö er meö ritdómara eins og
kjaftakerlingar: œtli peir aö upp-
hefja sjálfa sig á pví aö níöa eöa -
niöurlœgja aöra, kemur paö peim
sjálfum verst pegar til lengdar
lœtur. s-a-m.
15. tölublað 1962
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5