Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1963, Blaðsíða 11
Upphaf landnamssögu V-íslendincfa i Saskatchewan X
SYSTKININ FRÁ
ANNAR HLUTI
Bergþór Björnsson flutti
einnig til baka þetta sama
vor, en hélt nú nokkuð lengra suð-
ur (austur) en áður hafði verið,
nam þar land og bjó þar um sig.
Bergþór var iðjumaður mikill, hann
hafði sér til atvinnu að brenna kalk
meðan ekki fékkst annað til, gróf
hann kalksteininn úr holum og gil-
bökkum, sem þar voru, og varð
nokkuð ágengt. Kalkið notaði hann
til eigin brúks, seldi og nokkuð.
Einnig tók hann kindur í vöktum
af byggðarmönnum að sumrinu til
og lét bömin líta eftir þeim meðan
þau voru ungu. Var það gott ráð til
að vekja hjá þeim áhuga og skyldu-
rækni, því úlfurinn setti sig ekki
úr færi, að fá sér málsverð ef tæki-
færi gafst. Eldri stúlkurnar fengu
atvinnu á heimilum út í frá. Dróg-
ust þannig saman peningar og auðg-
aðist heimilið fljótt.
Mr egar Skúili Berþórsson þroskað-
ist gerðist hann hinn mesti myndarmað-
ur, stór og fríður og athafnamaður mik-
ill. Færðist þá að eðlilegum hætti stjórn
heimilisns að miklu leyti í hans hend-
ur. Hann fylgdist vel með breytingum
þeim á akuryrkju, sem í hönd fóru,
aflaði sér nýtízku akuryrkjuverikfæra,
eftir því sem þau komu á markaðinn,
og hefur alltaf verið með allra fremstu
bændum í þessari byggð.
Ðætur Bergþórs giftust eftir því sem
þær höfðu oldur tiil. Bjargar fékk sá
xnaður sem Pláll hét. Voru foreldrar
hans Pálil Jóhannesson og kona hans
Guðbjörg Jóhannsdóttir frá Breiðar-
•gerði í Skagafirði, landnemar í þessari
byggð. Jóhann faðir Páls eldra var Jóns-
son, Höskuldssonar, bónda á Merkigili
í Skagafirði og Ingibjargar seinni konu
hans. Sá Jón átti í erjum við Bólu-
Hjálmar, aem frægt er orðið. Páll hafði
járnsmíðaverkstæði í bænum Mozart og
var hinn mesti snildingur í þeirri grein.
Hann er nú dáinn fyrir nokkrum ár-
um, en Björg, ekkja hans, er á lífi. Er
hún hin mesta álitskona og að öllu
vel farið. Þau hjón eignuðust mörg börn.
'Eru sum þeirra gift og eiga börn, og er
það allt mannvænlegt fólk. Er Pálsson
ættarnafnið.
” orstína eignaðist þann mann,
sem Haraildur heitir, Hjálmarsson, Þor-
eteinssonar frá Girnli, Manitoba. Er til
eftir hann kvæðasafn í handritum. Har-
aldur stundar húsasmíði og er iðjumað-
ur mikill. Þeir feðgar eru ættaðir úr
Borgarfirði syðri. Þau hjón eiga sex
börn, fjórar dætur, er heita Bergþóra,
Ivy, Evan, allar giftar mönnum af hér-
lendum ættum, og Elfa ógift, vinnur við
skrifstofustörf; og tvo syni, Skúla og
Lawrence. Skúli veitir forstöðu benzín-
og akuryitkjuverkfæraverzlun samvinnu
félags bænda hér í Leslie. Hann er
gif tur Huldu dóttir Þoreteins Guðmunds-
eonar frá Rjúpnafelli og konu hans
Ragnhildar Jónssonar alþingismanns
frá Sleðbrjót. Þau hjón bjuggu hér við
Leslie í 34 ár. Lawrence hefur stundað
nám við háskólann í Saskatchewan, en
er nú skólakennari í Wadena. Þau Skúli
og Hulda eru búsett hér í Leslie, þau
eiga fimm börn, öll ung.
Þau Haraldur og Þorstína hafa
dvalið hér í Leslie um 30 ára bil og
farnazt vel. Eru börn þeirra öll sér-
staklega vel gefin og myndarleg. Sat
Haraldur sig hvergi úr færi, hvar sem
einhwer aflavon var, en Þoretína hrein-
asti snillingur að meðhöndla efni sín.
Er ættarnafnið Þorsteinsson.
M* heitir Finnur,
Sigurfinnsson, Sigurðssonar. Er hann
hlálfbróðir Einars, föður hins nafnikunna
prests, sérá Sigurbjörns Einarssonar í
Reykjarvík, nú bisfcups yfir íslandi.
Sesselja heitir móðir hans, tápkona mik-
il, býr í bænum Foam Lake, í húsi,
sem synir hennar byggðu handa henni.
Hún er háöidruð, en vel ern. Hefur
kostgangara, pilta sem stunda nám við
Miðskó'lann í Foam Lake, og ferst það
vel.
SMÁSAGAN
Framh. af bls. 4.
Guðrúnu. Augu hans hvíldu þó lengur
á Guðrúnu. Hvað skyldi nú vera að
brjótast um í karlinum, hugsaði ég.
Eitthvað hefur læknirinn hugsað svipað.
Hann hvíslaði í eyra mér: — Nú kem-
ur þruma. Vertu viss. Ég hneigði mig
samþykkjandi.
Mr agnin varð meira og meira spenn
andi eftir því sem hún lengdist. Guðrún
og Pétur urðu brátt sem á nátum. Kvíð-
inn varð æ augljósari í andlitum þeirra.
Mér fannst brátt, að þetta ástand væri
óþolandi, og auðvitað hlaut þetta að
enda með einhverj u skelfilegu.
Ailt í einu var sem andlit sýslumanns
ins uppljómaðist. Hann horfði nú stöð-
ugt út um gluggann. Þannig leið nokk-
ur stund.
Skyndilega stóð hann á fætur og leit
tii Péturs.
— Tailið við mig snöggvast, sagði
hann.
Þeir fóru inn í innri stofuna, og
sýsiumaður lokaði á eftir sér. Eftir
aillanga stund komu þeir aftur, og var
létt yfir báðum. Sýslumaður sneri sér
að Guðrúnu.
— Viljið þér tala við mig fáein orð,
sagði hann. .
Þau hurfu inn í stofuna og dvöldu
þar æði lengi eftir því sem mér fannst.
— Guðrún var með miklu gleðibragði,
er þau komu aftur. Hún leit til Péturs
með sigurbros á vörum. Hann brosti á
móti.
Mér þótti sem hér hefði gerzt krafta-
verk.
Dvöl okikar var stutt í skrifstofunni
eftir þet'ta. Pétur viðurkenndi með glöðu
bragði, að hann vær faðir barns þess,
sem Guðrún hafði alið. Þau hurfu af
skrifsofunni létt í lund.
Við sátum þöglir eftir að þau voru
farin. Lækninum mun hafa verið sama
í huga og mér. Við bjuggumst við að
heyra s'kýringu að vörum sýsdumanns,
þ'ví að hann hlaut að sjá, að okkur þætti
þessi endalok barnsfaðernismálsins
Eftir Pál Guðmundsson
Finnur er hinn mesti framtaks- og
dugnaðarmaður. Hann á heimili í út-
jaðri bæjarins Leslie og hefur þar smá-
bú, en jarðeignir hans liiggja þar suð-
ur frá og vinnur hann þær að heiman.
Hann er vel fjáreigandi og á mikið af
nýtízku akuryrkjuverkfærum. Þau hjón
eiga eina dóttur á skólaaldri, heitir hún
Sesselja. Finnur og bræður hans kenna
sig við föður afa síns og kalla sig Sig-
urðsson.
Signý Þorsteinsdóttir, seinni kona
Bergþórs Björnssonar, andaðist á jóladag
1928 og var jörðuð í Bertdale grafreit.
Hún var mikil á allan vöxt, sem bræð-
ur hennár og stenk að því, glaðlynd
og mannverusöm og mesti garpur í sjón
og raun. Tó'k þá Guðný yngsta dóttir
Bergþórs við búsforráðum. Hún var þá
enn ógift, og stóð svo um hríð, þar til
Skúli staðfesti ráð sitt og gekk að eiga
Málmfríði Jónsdóttur, Borgfjörð og
næsta dularfull. Loks tók læknirinn til
máls og brosti.
— Ertu farinn að leggja fyrir þig
galdra, vinur kær. Mér finnst furðu
rösklega gengið til verks í þessu máli.
Sýslumaðurinn brosti íbygginn.
— Það hefur verið gengið rösklega
að verki í þessu frá upphafi. Ég er
hrifinn af því.
— Einhverja sérstaka lausn hefur þú
fundið, sagði læknirinn.
— Mér leiðist svo, þegar menn fá
ekkert nema skömm í hattinn fyrir það
sem þeir gera verulega vel. Ég vildi
reyna að breyta venjunni einu sinni.
Meira fengum við ekki að vita að
því sinni.
MínuSi slS„ v„ Guðrún „ð.n
ráðskona sýslumannsins. Hún hafði son
sinn hjá sér.
o Tveimur árum síðar reisti Pétur bú
og kvæntist stúlku sem hét Ólöf. Þegar
frá leið var hann drjúgrogginn yfir því,
að vera faðir Óla litla, sonar ráðskonu
sýslumannsins. Óli var taiinn uppeldis-
sonur sýslumannsins og var afbragð
jafnaldra sinna. Mátti gamli sýslumað-
urinn naumast af honum sjá. Óli kallaði
sýsl'umanninn afa sinn.
Við vorum prófdómarar í barnaskóla,
læknirinn og ég. Óli var þar meðal
nemenda. Hann var þá tólf ára að
aldri.
Eitt sinn er við vorum einir í skóla-
stofunni að bera saman einikunnagjafir
okkar sagði læknirinn:
— Manstu þegar við vorurn réttar-
vitni einu sinni í barnsfaðernismáli?
Auðvitað mundi ég það.
— Ég held alltaf, sagði læknirinn, —
þegar óg sé þennan gjörvilega strák
sýslumannskonunnar, að karlinn hafi
fengið vitrun, þarna áður en hann tók
þetta viðbragð og talaði við þau eins-
lega hvort í sínu lagi.
Mér datt þá í hug orðið hugljómun,
þegar ég horfði á sýslumanninn, sagði
ég.
— Einhver geisli hefur áreiðanlega
farið um sál karlsins á þeirri stundu,
sagði læknirinn. Það eru slíkir geislar,
sem flytja biessun, sem á engin tak-
mörk.
Mörtu konu hans. Voru þau landnem-
ar í þessari byggð. Hún var útlærð
hjúkrunarkona, fríð og álitsmikil.
Keypti Skúli þá jarðeignir þær, sem
þar stóðu saman með öllu tilheyrandi.
Var það fjós reisulegt með^ heylofti og
járnvarinn verkfæraskáli. Átti hann og
séreign nokkra og bjó þar virðulegu
búi í rnörg ár. Raflýsti hús öll og bætti
við sig jarðeignum og færði út sáðlönd
sín. Hann hefur haft töluverð afskipti
af opinberum málum, sérstaklega
fræðslumálum og samvinnumálum
bænda. Fyrir nokkrum árum keypti
hann húseign í Foam Lake og flutti
þangað og hefur hafzt þar við síðan.
Nytjar hann akra sína þaðan. Gerist það
nú nokkuð algengt. Byggingar á búinu
sjálfu standa auðar.
MT au hjón eiga fimm börn, syni
tvo og dætur þrjár. Þau heita, Skúli,
Ingi, Signý, Si'lvia, Dorine. Dæturnar
hafa allar lært hjúkrunarfræði. Er Signý
gift manni af hérlendum ættum, en syn-
irnir ganga skólaveginn.
Bergþór Björnsson keypti hús í Leslie
og flutti þangað; var Guðný dóttir hans
fyrir búi með honum. Eftir fá ár gift-
ist Guðný, sem áður var sagt, og bjuggu
þau Finnur þá suður af Leslie á land-
eign, sem þau áttu þar. Var Bergþór þar
hjá þeim. Hann andaðist á spítala í
Poam Lake 24. maí 1946 og var jarð-
aður í Bertdale grafreit. Afkomendur
Bergþórs tóku upp föðurnafn hans og
kalla sig Björnsson, og gengur Skúla-
nafnið í ættinni.
ÞEIR TÖKU FLUGIÐ
Framh. af bls. 9.
— Atlas, dregur 9,000 mílur, en
hugsanleg geigun er ekki talin meiri
en sem svarar einni mílu. Atlas ber
6—8 megatonn.
— Þetta stóra?
— Það er Titan. Titan I dregur
um 8,000 mílur og ber 10—12 mega-
tonn, og Titan II dregur um 12,000
mílur og ber 15—16 megatonn.
— En þessi stóra, sem þeir eru
með í smíðum núna?
— Saturn?
— Já.
— Það er ekki vopn, eða a.m.k.
ekki smíðað sem slíkt, hvað sem
síðar verður. Saturn á að verða
geimflaug og á að hafa 1,5 milljón
punda þrýstiorku, segir Hjálmar.
Svo fórum við að tala um nýj-
ustu tilraunir Bandaríkjamanna og
meðal þess, sem hann segir okkur, er-
að Nike-Zeus varnarskeytið sé
þriggja þrepa, meðalstórt, en hafi
jafn aflmikinn hreyfil og Atlas, eða
500,000 punda þrýstiorku.
— Þið hafið séð kvikmyndir af
geimskotunum, hvernig flugskeytin
lyftast hægt og hægt' frá jörðu, auka
hraðann svo sífellt og hverfa ekki
fyrr en eftir góða stund. En Nike-
Zeus fer eins og blátt strik, á 6
sekúndum er það komið á 6 þús.
mílna hraða. Ég las frásögn af til-
raunum með Nike-Zeus — og þá
sögðu þeir, að skeytið hefði verið úr
sjónmáli tveimur sek. eftir að skotið
var — og þá var himinn heiðskír,
segir Hjálmar.
Þótt hann sé ekki nema 18 ára, er
greinilegt, að Hjálmar veit sitt hvað
um flugtæknina — og sama er að
segja um Baldur, sem er nokkru
eldri.
— Ef menn ætla að fylgjast með
tímanum, þá mundi ég segja, að flug-
vélalíkönin, flugvélarnar, væru miklu
girnilegra rannsóknarefni en öll
heimsins frímerki, segir Hjálmar —
og með það förum við — með „flug-
véladyn“ í eyrum.
2. tölublað 1963
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS H