Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1964, Blaðsíða 3

„Hann skuldar mér fimm milljón-
ir, — hann skuldar mér fimm milljón
krónur, hann Villi frá Holti,“ segir öld-
ungurinn í úlpunni, sem stendur á horni
gamla kirkjugarðsins við Aðalstræti á
þessum napurkalda janúarmorgni. —
Hann býr á Frelsishernum, er norðan af
Ströndum og fer snemma á fætur. —
Hann heldur tautinu áfram og leggur
leið sína niður að höfn. Þar er enn nátt-
myrkur og kaldranagjóstur. Fullt tungl
með rosabaug stendur yfir örfirisey, en
að neðan slær upp Ijósi frá kýraugum
og hafnarluktum. Yfir öllu hvílir kyrrð
nývakins dags.
En mávurinn vakir, þótt menn sofi.
Mávarnir koma svífandi með Ægisgarði
að Bakkanum. í fyrstu eru þeir sem
dökkar flygsur í sortanum, en skyndi-
lega koma þeir inn í ljósbjarmann og
þá ber hvíta við blásvartan himininn.
Þeir svífa undurmjúkt í loftlögunum —
varla bærandi sina breiðu vængi, fæt-
urnir lagðir þétt aftur með stéli. Þeir
hreyfa alls ekki vængi sína til flugs,
vega aðeins ögn salt með þeim til jafn-
vægis. Vindhviða mætir þeim í króknum
milli garðs og bakka, þá sveigist hægri
vængurinn upp, og þeir bregða á niður-
svif. Þegar þeir nálgast vatnsborðið,
gripa þeir til flugs, bera vængina ótt og
tíct, stöðva sig svo til í loftinu, láta
fæurna síga niður og teygja höfuðið
sömuleiðis niðurávið. Senn nema fætur
og nef við vatnsborðið. örhratt draga
þeir fæturna undir sig og beina höfðinu
upp á við. Nokkur víðfem vængtök upp
í næsta útstreymislag, og von bráðar
svífa þeir út á höfn. Svartar útlínur hins
mikla vængjahafs dofna og hvítur fugl
hverfur sem skuggi inn í sorta skamm-
degismorgunsins. Einn fugl fylgir öðr-
um, og allir halda sömu leið. —
En áður en varir djarfar fyrir dökk-
um díi utan úr hafnarmyrkrinu. Hann
stækkar og nálgast óðfluga, og senn mót
ar fyrir hreinskornum útlínum mávs,
sem svifur á innstreymislagi. Hann tek-
ur á ný hamskiptum í ljóshafi hafnar-
bakkans og verður sá hvítfugl, sem hann
er. Hann hnitar hringa, nokkur væng-
tök — og svo á ný stórsvif frá landi.
Og enn koma fleiri fuglar sömu leið. —
Þetta myndspil frá svörtu í hvítt, frá
hvítu i svart orkar eins og ljóð án
orða, tónverk án hljóma, hljóðlátur und
anfari hins hávaðasama iðjudags hafn-
arinnar.
Höfnin er vöknuð. Dyrum vöfuskemm
anna hefur verið lokið upp. Það fellur
ljósglæta úr dyragættunum, og í þeim
standa hreyfingarlausar skuggamyndir,
verkamenn, sem bíða þess að vinna
hefjist. Kranarnir eru komnir í gang,
gulir kranar og rauðir kranar, sem
stynja eins og þeir kvíði striti dagsins.
Karlarnir taka ofan af lúgunum, og það
marrar í freðnum yfirbreiðslunum. Spil-
in hefja sinn söng, og hvíta gufustróka
leggur upp af þeim.
S yfjulegur sjómaður gengur um
boi-ð í Selfoss. Það er háflæði, og land-
göngubrúin stendur beint upp. Samt
tekur hann hendurnar ekki einu sinni
úr vösunum, gengur upp beinn í baki
raeð sígarettu í munninum. Hún stend-
ur alveg lárétt út úr honum. Það er
nærri eins og hann noti sígarettuna sem
jafnvægisstöng, þegar hann gengur
fcrúna.
Það er rétt alflætt yfir Kolbeinshaus.
Mávur og skarfur floginn. Rótlaust þang
rekur í Króknum. Ferska þanglyktina
ber að vitum gamla 'mannsins. Honum
verður hugsað heim, norður á Strandir.
Efiir Birgi
Hann sér svartan skugga klífa hátt uppi
í kolakrananum i morgunskímunni. Hon-
um fmnst það vera hann sjálfur. Hann
horfir á sjálfan sig klífa Hegrann. —
Klífa til einskis. — Hann ætlar að skilja
þennan svarta mann, sjálfan sig, eftir
þarna uppi. — Hann ætlar heim til fjör-
unnar sinnar. Minning hennar hafði
stöðugt leitað á hann þau tiu ár, sem
hann hafði troðið malbik höfuðstaðarins.
— Það var minning, sem aldrei dofn-
aði, heldur varð stöðugt áleitnari með
hverju árinu, sem leið....
að var enn meira logn en kvöld-
ið áður. — Himinn var gráskýjaður,
þó ljóraði í bláhimininn og ljósýrur voru
milli skýja. Handanfjarðarnesin voru
daufblá, enda greinilega súld á útnesj-
uny en nærstapinn var dökkur í morg-
unsárinu. —
— Þetta voru allt aukaatriði. — Það
som máli skipti var fjaran. — Þar sem
áður var aðeins grár sandkraginn eða
nokkrir hrúðurkarlaðir fjöruhnullungar,
stóð nú breiður og bylgjukvikur gul-
grænn þangskógurinn, svo sem nýsprott-
ið grængresi að grósku, en liturinn lík-
astur runnagerði í öðrum og suðlægari
löndum.
— Fjaran, fjaran, þessi furðuheim-
ur. — I senn útþrá og heimþrá, aðkenn-
ing hins óræða, hylling hins fjarlæga,
rótfesta hins blífanlega bjargs, ramma-
taug útlagans, endurminning æskunnar.
— Fjaran kallar, hún kallar til eilífðar-
nóns á þá, sem hafa skynjað hana.
— Það var útfall. Eilítil alda skolaði
að ströndu nokkrum sandkornum, —
hvítum og svörtum og rauðum: sum
voru líka blá og mógræn. Þau bláu voru
brotakorn úr bláskel og rauðu kornin úr
hörpudisk og humarkló. — Maður hugs
ar um afdrif eins skeljarbrots, eins sand-
korns, hvar skyldi það lenda, þarna
snarsriýst þessi ögn í sjóleysunni, ör-
deyðunni, þokast upp með slímugum
smáhnuliung, kúvendist niður í litla
þaragróna gjótu, flýtur aftuh út, skolar
meö næsta öldufalli upp í sandinn og
hverfur þar til sinna systkina, verður
ein ógreinanleg agnarögn í sandhafinu
mikla á strönd við bláan fjörð og er þó
engu að siður einstaklingur með per-
sónumerkjum, bláskeljarbrot með óreglu
legum brotköntum og fagurlegu ljósbroti
í einum títuprjónshaus af gljáðu inn-
hvolfi. Sandkorn, sem á slíkt geislabrot, t
Kjaran
á sitt stolt og týnir að minneta kosti
aldrei sjálfu sér. — Það er sandkornið í
fjörunni. — Og fjaran ann sínum korn-
um úr skel og bergi, því að hún veit,
að hún er sjálf ekkert nema safn sand-
korna, sem hún með aðstoð hafsins hef-
ur haldið til haga, sigtað úr, — svarf og
sora lét hún sökkva handan við nes
og sker eða lét hún úthafsölduna bera
út í hagsauga. Fjaran er stórlát, hafið
miskunnarlaust. Hvert sandkorn á strönd
ir.ni er því gersemi valin af hörðum
höndum, fullkomin í allri sinni smæð,
lítill spegill tilverunnar, sem getur
aldrei speglað heilt andlit, en þó endur
speglaC ljósbrot sjálfrar sólannnar 1
ölium regnbogans litum, eitt dýrðlegt
smáunnur úr ski'íni móður allra jarðar-
barna.
— A.ldan féll að met dálitlu muldri,
kitlaði mjúklega hála fjörusteina og
smellti kossi á kinnbein klappanna. Féll
svo frá, rann út með saltfroðu í aug-
um. — Hún kom á ný, en komst ekki
jafn háfct, bar færri korn á ströndina,
því að nú nálgaðist háfjöru, — stór-
straumsfjöru — þetta kynjaástand, þegar
hafið sýnir hið dulda, afklæðist, svo að
bein og ber bringa koma í ljós. Þar
sem áður voru úfnir brimskaflar, lóna
nú mjúkir þararunnar, og hinir svörfcu
steinar í grænu hafsauga,' sem rétt örl-
aði á í norðanrysju, reynast vera hnýflar
mikilla klettaskipa. — Fjaran var sem
endranær og þó öðrum dögum fremur
dulúðug í dag. Fjaran er öriagahöfn.
Þar mætast landið og sjórinn. Á bakk-
anum blómstrar nú í ágústbyrjun mýra-
sólcy og geldingahnappar. Alls staðar
þrífst hann, — jafnvel í fjörusandinum
innan um það, sem sjórinn endursendi
landjörðinni: kindarkjamlna, herðablað
úr kú og hauskúpuna af Trygg gamla,
sjávarsorfna og hvítþvegna' með eina
vigtönn í efri skolti.
A llt er þetta þó fátæklegt saman-
borið við uppskeru hafsins sjálfs og
rr.inningar þeirra ævintýra, sem það
skolar á yztu strönd. Litskrúði sjávar-
gróðursins er vandlýst. f fjöruborðinu
vaggar úthafsaldan grænu blöðruþang-
ir.u. Raunar er það hvorki grænt né
gult, heldur í óteljandi grængulum
litasamsetningum, og sama er að segja
um stærð og gerð þangblaðranna, — fjöl-
breytileiki þeirra er meiri en kastað
verði tölu á. — Helzt líkjast þessir
þang- og þaraskógar birkikjarri í haust-
skrúði. — Svo er það fjaran sjálf, sand-
urinn, grjóturðin og malarkamburinn
fyrir ofan. Sandurinn er af margskonar
kornastærð og litasamsetningum, og
fjörugrjótið slípað I forkunnarfínar lín-
Framhald á bls. C
„Lít gestur
Eftir W. H. Auden
I
Lít, gestur, þetta eyland
sem stökkfimt ljósið birtir þér til yndis,
stand stöðugur
og þögull ver,
svo um farvegi hlustanna
rási einsog rennandi fljót
seiðandi niður sjávarins.
Hér við útjaðar akurreinarinnar
þar sem krítarveggurinn fellur að löðrinu, og háir klettastallar
andæfa súgi
og höggum sjávarfallanna,
og fjörumölin hrifsar til útsogsins, og mávurinn tefur
andartak í þverhníptu vængtaki.
1 fjarska, einsog fljótandi-fræ, skipin
sem tvístrast til brýnna og sjálfboðinna erinda;
og gervallt útsýnið
kynni að komast inn
og hrærast í minningunni einsog þessi ský
sem líða yfir spegil hafnarinnar
og reika sumarlangt. undir vatnsborðinu.
Sigurður A. Magnússon þýddi.
14. tölublað 1964
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 3