Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1964, Blaðsíða 6

haeflleiltann til að elska, og umbætur
í þjóðfélaginu veirða að spretta af kær-
leik, en ekki hatri milli manna eða
stétta.
í ljóðinu „The New Year’s Letter,
January 1940“, sem er eitt fyndnasta
og meistaralegasta kvæði enskrar
tungu, fjallar Auden meðal annars um
einstaklinginn og þjóðfélagið. Hann
kveður fjarstætt að tala um óháðan
eða algeran einstakling, þar sem við
erum hver_ og einn skilgreindir ein-
göngu með tilliti til mannfélagsins sean
við lifum í. Við verðum einstaklingar
aðeins í samskiptum við aðra menn.
Þessvegna eru einstaklingurinn og þjóð-
félagið hvort öðru ómissandi.
1. rátt fyrir róttækar byltingarskoð
anir í öndverðu hefur Auden jafnan
verið sér meðvitandi um samhengi
sögu og menningar og lagt mikla rækt
við andlega forfeður sína. Hann hef-
ur ef satt skal segja búið sér til eins
konar persónulega „goðafræði", þar
sem hver þessara „forfeðra“ er tákn
ákveðins viðhorfs eða eiginleika. Meðal
þeirra eru menn eins og Herman Mel-
ville, Henry James, W.B. Yeats, Matt-
hew Arnold, Voltaire, Sigmund Freud,
Ernst ToUer og Edward Lear. Hefur
hann ort mörg stórbrotin kvæði um
þessa og aðra andlega forfeður sína.
Rainer Maria Rilke hefur haft djúp-
taak áhrif á skáldskap Audens, en
grunntónninn í skáldskap hins austur.
ríska snillings var einmitt lofgerðin —
,,7.u preisen". Þá ber og að nefna nor-
rænan uppruna Audens, því hann gerir
vart við sig í ýmsum stílbrögðum hans.
Hann hefur oft sótt innblástur í norræn-
an skáldskap og mörg ljóð hans eru
stuðluð að hætti hefðbundinna íslenzkra
ljóða.
Það hefur verið sagt um Auden að
hann sé óstýrilátasta skáld þessarar
kynslóðar og má til sanns vegar færa.
Hann er Fróteifur, hinn síbreytilegi og
óútreiknanlegi fjöllistamaður sem kann
öll hlutverk og þekkir öll gervi. Hann
hetfur ásamt Spender veitt nýju lífi inní
enska ljóðlist á svipaðan hátt og þeir fé-
lagar Wordsworth og Coleridge
gerðu í byrjun nítjándu aldar. Og ekki
hefur Auden einskorðað sig við ljóðlist-
ina. Hann hefur skrifað ferðabækur,
leikrit, óperutexta og kvikmyndahand-
rit. Eitt merkasta verk hans, „The Age
of Anxiety", sem hlaut Pulitzer-verð-
launin 1948, hefur um langt skeið ver-
ið einn vinsælasti ballettinn á leiksvið-
um í New York. Þessi síðastnefndi ljóða
bálkur er gott dæmi um stílleikni Aud-
ens. Hann er skrifaður á hversdags-
máli stríðsáranna, en hefur hið fasta
iform fornnorræna kvæða og er stuðlað-
ur samkvæmt ströngustu reglum.
A uden er ennþá innan við fimm-
tugt og á því að líkindum eftir að
vinna mörg ný stórvirki. Hann er einn
þeirra skapenda sem sífellt leita á ný
mið, reyna nýjar leiðir, endurlífga og
endurskapa. Hann hefur fremur flest-
um nútímaskáldum gert ljóðlistina al-
tnenningseign án þess þó að slá nokk-
uð af ströngustu iistrænum kröfum.
Hefur honum í þeim sökum dugað bezt
lygileg fjölhæfni, óskorað vald yfir
enskri timgu í öllum hennar sundur-
leitu myndum, leikandi fyndni og síðast
en ekki sízt skilningur hans og sam-
úð með öllu sem lifir og þjáist.
Sárin foldar gróa
Framhald af bls. 14
— og sjálfsagt hefur skilningurinn á
fleiri orðum í efnafræð'inni verið aftir
þessu. En hvað um það. Við lærðutn
mikið. Torfi var sífræðandi. Hann var
kennari af Guðs náð og nemendurnir
voru allir af vilja geiðir tii að tileinka
sér kennsluna. Og verklega kennslan
var mikil og hagnýt. Henni var skipt
í þrennt.
í fyrsta lagi var járnsmíði. Hana
kenndi Torfi sjálfur, enda var hann af-
burða hagur á járn, bæði útsjónarsam-
ur og verklaginn. Hann var ollum stund
um í smiðjunni, þegar tóm gafst til frá
öðrum störfum. Og það var mikið smíð-
að, s.s. plógar, herfi, klórujám o.fl.
Þetta var allt eign skólans, sem hann
seldi svo víðsvegar. Smíðavinna nem-
endanna var borgun þeirra fyrir fa»ðið
og annað, sem skólinn lét þeim í té.
Svo var trésmíði. Mig minnir að Bene-
dikt Magnússon frá Tjaldanesi kenndi
hana. Hann var gamall ftemandi frá
Ólafsdal. f þriðja lagi var svo aktygja-
smíði. Það voru gerð mörg pör af ak-
tygjum allt upp í 18 og menn urðu all-
leiknir í smíði þeirra. Enginn nemandi
var nema í einni grein verklega náms-
ins. Torfi var á móti því að menn graut-
uðu í öllu. Það yrði þeim aldrei til
neins verulegs gagns. Betra væri að
komast sæmilega niður í einni ákveð-
inni grein — láta hinar svo vera.
Stunduðu piltar ekki gegningar?
Nei, það gei'ðum við ekki. Mikið af
sauðfénu var inni í Saurbæ til þess að
þurfa ekki að flytja heyið út eftir. Ær
voru í fjárhúsinu niður á eyrum, en
þær hirti sérstakur fjármaður. Svo var
annar, sem hirti kýrnar og hrossin.
Samt komst ég nú í nokkur kynni við
fjósið. Það voru einar þrjár kýr, sem
fengu doða og ég og annar piltur, —
Halldór, Mývetningur — voruim fengn-
ir til að vaka yfir þeim og gefa þeim
meðal. Það voru svonefndir kransaugna-
dropar. Við áttum að gefa þeim þessa
dropa með 20 mínútna millibili alla
nóttina. Og það gerðum við samvizku-
samlega. Svo voru kusurnar staðnar upp
um morguninn. — Þetta meðal fékk
Torfi hjá Jónasi homopata, sem tals
vert stundaði lækningar á Norðuriandi
með góðum árangri. Hann var faðir
sr. Jónasar á Hrafnagili.
Ólafsdalur er s.a.s. slægjulaus jörð —
utan túnsins. Til að framfleyta hinu
stóra búi þurfti því að leita annað til
að heyja fyrir fénaðinum. Og þá var
ekki í önnur hús að venda en inn í
Saurbæ. Þar hafði Torfi jörðina Belgs-
dal og ítök til slægna mun hann hafa
haft í fleiri jörðum. Sumt af heyinu
var flutt út í Ólafsdal en á sumu var
fóðraður fénaður inni í Saurbæ. —
Þegar heyið var reitt heim í Ólafsdal
fór ég á milili. Það var langur heybands-
vegur. Það mátti halda vel áfram til
að geta farið 1% ferð á dag. Þ5 varð
að láta stíga liðugt og fara hratt með
lausu hestana. Við reiddum oftast á
tíu. Ég lestaði þá aldrei, heldur rákum
við þá. Það var mikið léttara. Til þess
að hrossin ætu ebki úr böggunum, voru
settir á þau nasapokar. Það voru haus-
pokar úr striga með götum fyrir nösun-
um, bundnir upp fyrir hnakkann. Þeir
voru settir á hestana um leið og látið
var upp á þá og teknir af þeim strax
og tekið var ofan. Hrossin vöndust þessu
strax og þau hlökkuðu tii að fá sér
tuggu strax og hauspokinn var tekinn af
þeim.
Margt fleira spjölluðum við Benedikt
um Torfá og skólann í Ólafsdal og nám-
ið þar, þótt ekki verði það hér rakið.
í þeim fáu skýrslum, sem prentaðar
eru um skólahald Torfa Bjarnasonar,
greinir m.a. frá prófi í skólanum vorið
1897. Þá voru brautskráðir 6 nemendur.
Af þeim fékk Benedikt hæsta einkunn.
Skólaskýrsilan greinir frá því, að verk-
lega var prófað í þessum greinum:
Plæging og þúfnasléttun,
framræsla og veitugjörð,
land- og hallamælingar,
Iheyvinna og verkstjórn.
Við prófið var einum nemanda gef-
in hæsta einkunn sex í einu fagi. Hana
fékk Benedikt í jarðrækt. Hún var hon-
um alltaf mikið hugðarmál og áhuga-
efni og svo er enn í dag. Á henni mun
hann telja, að framtíðargengi land-
búnaðarins byggist frekar en nokkru
öðru. — Og eitt aðalatriði jarðræktar-
innar er þurrkun landsins að dómi
Benedikts á Þverá.
Á þá að þurrka allar mýrar á ís-
landi?
Allar mýrar a.m.k. upp í 300-400 m.
hæð. Ég held, að ef þær væru þurrk-
aðar, mundi það geta gerbreytt aliri að-
stöðu til búskapar og ræktunar í land-
inu. Loftifj mundi þorna þegar það hætt-
ir að mettast af dampinum upp úr keld-
um og dýjum blautra mýra. Við það
mundi hitastigið hækka um 2-3 gráður.
Hvað mundi það hafa að segja? Mundi
það ekki beinlínis valda byltingu í bú-
skapnum? Flýta fyrir vexti skóganna
og skapa skjól og hlé fyrir kuldastrekk-
ingnum í þessu landi næðinganna. Það
mundi gera öruggari vöxt á korni og
öðrum nytjajurtum, sem nú eru ekki
árvissar. Nú vantar ekki nema herzlu-
muninn að svo sé.-------
Svona djarfar em hugsjónir þessa
bændaöldungs. Þær eru í ætt við hann
sem um áldamótin sá „sárin foldar
gróa — sveitirnar fyllast, akra hylja
móa“.
Benedikt frá Þverá er líka aldamóta-
maður.
G. Br.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3
ur og form. — Á milli malarhnullung-
anna leynast á stöku stað fallegir harð-
ir jaspísar og glerhallar. Méira segja
kemur fyrir, að hægt sé að finna þar
ekta ópala, græna og rauða eldópala, en
þetta er leyndarmál, sem enginn segir
frá.
Hvert fótmál í fjörunni er ný upp-
götvun, nýr landafundur. Þarna er
hlemmistór, vínrauður hörpudiskur og
meira að segja samloka, og alveg ó-
skemmd. Og svo þessi líka gríðarstóri
kuðungur, meir en spannarlangur. ígul-
kerabrot, krabbatrjónur og klær eru á
víð og dreif. Heill bingur er á einum
stað af fínspunnum kórölum, rétt eins
og snjóskafl í klettagili, og á honum
spígspora nokkrir hálsstuttir og herða-
kýttir stelkar og kroppa sér eitthvert
æti. — Merkilegast er þó litskrúð sjálfs
þangsins og þaraskóganna. Þessi líka
stóru og breiðu þangblöð, mannhæðar-
há — og með löngum stilk eða hala.
Sum eru eirrauð, önnur dumbrauð eða
hvanngræn. Blöðrur þangsins eru líka
margbreytilegar, sumar ávalar og græn-
ar eins og vínber, aðrar hnöttóttar og
rauðar, líkastar kirsjuberjum. — Fingr-
um lítiilar drengjahandar þykir gaman
að sprengja þær.
í þessum fjöruskógi fljóta undur hafs
ins og margt, sem ber með sér andblæ
annarra landa. Þar er ekki átt við klof-
in netakork, ryðgaðar kúlur, rauðmáluð
dufl eða rytjur úr banvænum djúp-
sprengjum, heldur hluta úr skipsbrú,
kengi og slitur úr skipsreiða, sem ein-
hvern tíma kann að hafa geymt gersem-
ar, og kassa, sem tjáir sig, samkvæmt
áletrun, hafa haft að geyma koníak frá
Franz.
I malarkambinum liggur svo
sjálfur rekinn, rekaviðurinn. Það er
skógur, sem er ævintýralegri en nokkur
grænskógur í landinu sjálfu. Smáspýtur,
velktar og tærðar af vindurh og veltingi
hafsins, og svo stórtrén, sem margir
menn fá varla valdið, svo ekki sé
talað um þau tré, þar sem miklar rótar-
hnyðjur fylgja. Þarna eru samankomn-
ar ótal trjátegundir, sem rótum skutu
i fjarlægum löndum. Birki og brenni
•g sjálíur rauðviðurinn — það meira að
segja ríflega mannsbreiðar rótarhnyðjur.
Sumir rekaviðarbútarnir, einkum þeir,
sem lengi hafa legið á þurru, sýnast hafa
tekið á sig kynlegustu form, sumir líkj-
ast mannsandlitum, aðrir skrímslum,
drekum og jafnvel fljúgandi göminum.
Þetta eru miklir kjörgripir allra fjöru-
barna. Þarna liggur allur þessi reka-
viður, holt og bolt, sums staðar stöku
bútar, á öðrum stöðum heilir kestir af
stofnum. Þeir liggja þarna á berum
svörmm sandinum eða í þaraþemibun-
um og á fjörugrjótinu, án aðgerða nokk-
urrar mannskepnu, þessar öndvegissúlur
úr öðrum heimsálfum og ævintýrafleyt-
ur úthafsins mikla. Þetta fannst drengn-
um, sem gekk berfættur í fjörusandin-
um og tíndi skeljar og kuðunga, alveg
stórfurðulegt. Ekki ætlaði hann að hafa
það svona, þegar hann yrði stór. Þá
skyldi öllum ævintýratrjám bjargað á
land, ekkert skyldi taka út og týnast.
”að er komin háfjara, stór-
straumsfjara, síðasta útfallsaldan hefur
hnígið frá ströndinni. — Nú fellur að,
og senn fer aðfallsaldan að gjálfra við
yztu skerin; þar syndir selur og skimar
til drengsins í landi, krian stingur sér
í lygnuna, æðurinn vaggar í mjúku öldu
skvampinu, mávurinn blakar vængjum,
rauðnefjaðir tjaldar trítla um fjöruna.
Saltmengaður þangilmur fjörunnar fyll-
ir vitin Maðurinn andar að sér hafinu,
því að þetta er andi hafsins. — Hafið
heillar í ógn og veldi, logamjúkum línum
og litanna skrúði. — Fjaran er fótskör
þess, fyrsta lending og hinzta vör.
Gamall maður stígur upp í áætlunar-
bifreið. Það er sérleyfisrútan norður á
Strandir. Farangurinn er meðalstór slit-
m handtaska, sem bundið ■ er um með
snærisspotta. Hann ætlar heim. Hann
ætlat að skilja fimm milljónir eftir í
höfuðstaðnum. Hann Villi frá Hloti má
bara eiga þær. Fyrir norðan ætlar hann
að hitta lítinn dreng, sem gengur ber-
fættur í fjörusandinum og tínir sprek og
skeljar. Bifreiðin leggur af stað. Gamli
maðurinn gýtur hornauga upp í rjáfur
kolakranans. -Hann ætlar að skilja þánn
svarta eftir þarna uppi. Það fer um
hann velsælutilfinning. Hann lygnir aug
utn, finnur þanglykt og heyrir gjálfur út-
hafsöldunnar. Fyrir augum hans birt-
ist stórstraumsfjaran í allri sinni lita-
dýrð. — — —
„Þá erum við komin til Hólmaví'k-
ur“, segir bifreiðarstjórinn. Allir stíga
út nema gamall maður með snjáða ferða
tösku, sem bundin er saman með snær-
isspotta. — Hann er örendur. — Á
Ströndum syngur útfallsaldan sitt óræða
þunglyndislag. Kvöldsólin roðar þang-
brúskana. — Skeljabrotunum skolar upp
í rni'liónahaf sandkornanna á hinni
endaiausu stórstraumsfjöru.

HAGALAGÐAR
HANN DATT, HANN DUUS
Og dettur mér í hug önnur saga
norðan af Skagaströnd. Þar var þá
verzlunarstjóri Pétur Duus, er
seinna var á Eyrarbakka og sein-
ast í KeÆlavík, en Gisli Símonsen átti
verzlunina. Einu sinni rak Duus
manni einum, sem verzlaði við hann,
utanundir. Maðurinn var fyrir utan
borðið, en Duus fyrir innan. Þegar
maðurinn fékk kinnhestinn, vatt
hann sér inn yfir búðarborðið, hóf
Duus upp á klafbragði og skellti hon-
um niðuir. Gísli kaupmaður var í
næsta herbergi, heyrði hlunkinn og
sagði: „Hvað gengur hér á?“ Mað-
urinn svaraði: „Ekki nema það, að
hann datt hann Duus.“ og svo var
þeirri „senu“ lokið.
(Páll Melsteð: Ævisaga)
i
6 LESBOK morgunblaðsins
14. tölublað 1964