Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1964, Side 1

| 33. tbl. 8. nóvember 1964 — 39. árgTj
ritum“ erlendum, Jiar seim íslands var
getið.
Til er teiknuð saimtímamynd af Am-
grími lærða. Leynir sér þar ekki æittar
mótið með honum og aifkomanda hans,
Einari Benediktssyni. Hef ég því til
gamans beðið ritstjóra Margunblaðsins
að birta mynd þessa af Amgrími.
Föðurætt Einars er einnig hin merk-
asta. Föðursystir Einars var kvenskör-
ungurinn Þorbjörg Sveinsdóttir ljós-
móðir. Hjá henni bjó Einar á námsárum
sínum í Latínuskólanium. Þau vom
systkinabörn og nær jafnaldra, Einar og
Ólafía Jóhannsdóttir, fósturdóttir Þor-
bjargar. Þær frænkur saumiuðu fyrsta
islenzka bláhvíta fánann, að beiðni Ein-
ars. Var Þorbjörg frumkvöðuli að bar-
áttunni fyrir réttindum kvenna hér á
landi. Bróð'Ur sínuim, Benedikjt Sveins-
Sveinn Benediktsson:
EINAR BENEDIKTSSON
í FARARBRODDI FRELSISBARÁTTU OG
TRÖLLAUKINNA FRAMKVÆMDA
Skáldjöfurinn Einar Benedikts-
son er meðal merkustu íslend
inga, sem uppi hafa verið.
Foreldrar Einars voru Benedikt
sýslumaður Sveinisson, oddviti í
sjáMstæðdsbaráttunni um áratuga
skeið, og kona hans, Katrín, dóttir
Einars umboðsmanns Stefánssonar
að Reynistað. Hún var stórættuð
kona, fríð sýnum og vel skáldmælt.
Hún kvað um Einar son sinn:
„Ef að þótti þinn er stór
þá er von að minn sé nokkur.
Blóðið sama er í okkur
dropar tveir en sami sjór.“
Sannaðist á Einari, að sjaldan fell
ur eplið langt frá eikinni.
Faðir minn tók saman ættartölu
Einars Benediktssomar og hefur
hún verið í minni vörzlu eftir lát
hans árið 1954.
1 tilefni af hundrað ára afmæli
Einars þótti mér hlíða að birta ætt
artölu þessa. Hefur ritstjórn Morg-
unblaðsins orðið við tilmælum mín
um um að birta ættartöluna ljós-
prentaða í Lesbók blaðsins.
f ætJtartölunni er móðurætt Eiruars
rakin aftux um 7-10 ættiliði án þess að
nokkuð sem heitið getj falli úr. Mun
það vera mjög fátátt að slikt sé unnit,
og er það einunigis möguilegit sökum þess
að frú Katrín, móðir Einars, er nær
eingöngu komin af nafnkiunnu fólki
langt í ættir frarn. Hún er eins og ættar
talan sýnir kotmdn m.a. aí Vídalínsætt
inni, en í þeirri frægu ætt var mikið um
giftingar skyldmenna. Einar er þess
vegna kominn á marga vegu af Páli
lögmanni Vidalín, sem var lögspeking-
ur mikill og „mesta skáld, _ sem þá var
uppi“ segir Páll Eggert Ólason. Auk
þess gat Páll Vídiailin sér frætgð fyrir
jarðaibókina miMu, sem hann samdi
með Áma Magnússyni assessor og hiand
ritaisafnara, og fyrir önnur rit sín, þ.á.m,
Fornyrði lögbókar. Guðlbrandur biskup
Þorláksson var langalangafi Páls, en
Arngrimur lærði var atfi Páls, en amma
Amgiríms móðursýstir Guðtorands bisk-
ups. Arngrimur tók séx kenningarnafnið
Widalinus, og var hanm hinn fyrsti
hinma Jærðu Vídialina.“
syni, fylgdi hún fast að máhun í firels-
isbaráttunni og baráttunni fyrir
stofnun innlends háskóla. Þótt
konur Ihefðu þá ekki kiosn-
ingarétt, var Þorbjörg Sveinsdóttir á-
Einax Benediktsópn — myndin tekin af lionum á fimmtugsaldri.
jHL rngrímur lærði hnatt með rit-
um sdnum, er hann samdd á latínu og
prentuð vom á Hóilum og erlendis,
rætnum rógi og allskonair bábiljum,
sem úði og grúði af í samtkna „fræði-
öræfum, systir Jóns konferensráðs Eb
rikssonar.
Tel ég óþarfia að greina nánar frá ein
stökum fö'rfeðrum og fomnæðrum Ein-
ars 3©n©diktssonar, en vísa til hinnar
prentuðu ættartölu, sem faðir minn
skráði og hér er birt. En þess vil éig
biðja fróða menn og ættvísa, að þeir
reyni að fýlla í þau skörð, sem í ætt-
artölunni em varðandi föðurætt Einars
og einnig að leiðrétta það, sem mishermt
kann að vera. Hentast myndi að senda
þann fróðleik tál þjóðskjalavarðar, svo
að hinir fróðustu menn gætu um hann
fjallað.
Mr eim, sem sáu Einar Benediktsson
á blómaskeiði ævi hans, ber saman um
að hann hafi verið hinn glæisdlegasti
maður að vallarsýn og aðsópsmikilL
Hann var með hærri meðalmönnum,
þreklega vaxinn, höfuðstór, ennið hátt
og hvedfit, dökkhærður, augun dökkiblá
og stór undir miklum augnabrúnum.
Málrómurinn var mjúkur og þó karl-
mannlegur. Hann átti mjög auðvelt með
að koma orðum að hugsunum sínum og
vax gæddur því sedðmagni og persónu-
legum töfrum, sem hrifu jaifnt innlenda
sem erlenda menn, er honum kynnt-
ust. Oftast hafði hann orðið þar sem
margir menn voru samán komnir til við
ræðna eða skemmtunar. Mér virtist
ihann þó oftast alvarlegur og nokkuð
þóttafullur á svip.
Bez,ta mynd, sem ég hef séð af Ein-
ari', er prentuð í 2. útgáfu Hafblika 1935
Og mun vera tekin af honum á fimm-
tugsaldri.
F=
hrifameiri 1 þjóðmálaibaráttunni í
Reykjavík en nokkur önnur kxxna fiyrr
eða síðar.
Meðal formæðra Einars í föðúrætt
var Anna Eiriksdóttir íi-á Skálafedii í
aðir minn, Benedikt Sveinsson,
skjalavörður, kynntist Einari á æsku-
árum sdnum norður á Húsavík, er Einar
var hjá föður sínum á Hé'ðdnshötfða í
nágrenni Húsavifcur.
Þótt faðir minn væri 13 árum yngri
en Einar, tókst með þeiim órofa vinátta.
Faðir minn mat Einar Benediktsson
meira en nokkum mann annan seun
þjóðskáld, en þó ednkum vegna hugsjóna
h-ans og stefnu í þjóðmálum.
í ritgerð um þjóðmálastarf og stefnu
Einars Benediktssonar, sern fiaðir minn
ritaði að tilmælum frú Valgerðar Bene-
diktsson, ktínu Einars, er birt var með
endurminndngum hennar um Einar, far-
ast honurn svo orð, að hann hafi enigum
mainni kynnzt, sem haft hafi glæsilegri
hugsjónir um hag og framtáð þjóðar-
innar en Einar Benediktsson.
Einar var firumkvöðúLl og aðalstofn-
andi Landvamarflokksdns 1902 og hóf
fyrstur baráttu fyrir islenzfcum fiána.
Það er fýrir löngu viðurkemmt aí
fræðimönnium og öddum góðum íslend-
inguim, að Landvarn'arflokkurinn olli
stnaumihvörÆum í sjálfstæðisbaráittunni,
sem leiddu tdl alls þess, er síðar vannst
í sjálfistæðismálum þjóðarinnar.
Benedikt faðir Einars gierðist aðalfioav
ingi í sjálfstæðisbaráttunni trvo ánatuigl
eftir lát Jóns Sdgiurðssonar. Einar fiylgdi
fiöður sínum fiast að málum í firedsisbair-
áttunni og átti mikiim þátt í að koma
„ValtýsdÐunni" (yrir kattarnef, en hún
gerði ráð fýrir búsebu íslenzks ráðherra
í Kaupmannahöfn. Síðustu ljóðlínuimar
í eftirmæl'um Einars um föður sinn er
lézt 1899 voru:
•W-
„Og út yfiir þitt ævrkvöld
skal andinn lifa á nýrri öld.“
í aldamótaljóðunum segir Einar mja.:
„Vor hólmi er snauður, svo hart er
um brauð,
miargt hérað sem eyðimörk köld
og dauð.
Sú öld, siem nú hefist, á hlutverk
að inna
— sj.á hjálpráð til alls, varna þjóð-
inni falls.
En sýnir ei oss allur sdðaður heirntir,
hivað sárlegast þarfi þessi sitrjáltoyggði
geimur,
að hér er ei stoð að stafikairlsins auðfi
Jíei, stórfiél Hér dugar ed minnaj