Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1965, Blaðsíða 12

Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1965, Blaðsíða 12
Jón á Akri hu'dur raeffn. - JÓN PÁLMASON Framhald af bls. 1. •ð vinur minn, Andjés Björnsson skáld, kom með öðrum stúrtent að Lön.gu- niiýii og vóru búnir að ganga frá Borgarnesi. Samt vóru þeir að mestu óþreyttir og vóru ólmir að komast éifram leiðar sinnar norður í Skaga- tfjörð. Faðir minn sagði við þá, þegar þeir komu upp tröðina: „Nú hittið þið iila á, því Blanda er ófaer“. I>eim leizt ekki á blikuna, þvi ef áin væri ófær á þessum slóðum var þeim nauð- ugur sá kostur að ganga alla leið út að Blöndubrú, og er það milli 40 og 50 km. vegalengd báðar leiðir. Farið var að skeggræða um þetta inni í stofu. í>á segi eg við Andrés: „Áin er il.fær, en það nær niðrí henni.“ Lét eg svo senda efitú hestum, og för- um við fjórir saman ofan að vaðinu. Faðir minn hélt að varla næði niðri í vestari kvíslinni og vildi kbma með okkur til að fylgjast með. Eg átti fram- úrskarandi vatnahest, ljósgráan klár- hest sem Hæringur hét, og var eg oft daglega að sullast í Blöndu á honurn. Þegar niðureftir kom. þótti mér rétt- ara að prófa kvislina eirm og fór því hérumbil yfir, og var svo djúpt að fiaut með herðatopp þar sem dýpst var. Sneri eg síðan við og sótti þá hina og förum við þrír saman yfir og gekk ágætlega. Var gleði stúdentanna mikil eð sleppa sw> vel. Og það saigði vinur minn Andrés, að hann mundi því aldrei gleyma hvemig Hæringur hefði tekið sig út, þegar eg sneri honum við í vatninu. Að því dáðist hann mjög. Andrés var dásamlegur maður, einn sá altra skemmtilegasti sem eg hef kynnzt um ævina, en hann fór of fljótt. Eg hafði oft gaman af að hjálpa fóliki yfir örðugleikana á þessum stað, en ekki var trútt um að foreldrar mínir væru nokkuð smeykir stundum og höfðu áihyggjur af því, hvernig okkur miundi reiða af. En í þá daga var ekki um annað að gera eins og á Btóð en leggja í ána, bó oft væri útlit- ið ekki sem bezt. Þó eg hafi haft draumfarir margar um ævina og oft í svefni uppJifað dud arfuUa hiuti, get eg ekki sagt að eg hafi orðið fyrir neinni slíkri reynslu í vöku. Þó stendur minni mitt til eins atburðar, sem okkur þótti merkilegur é sínum tíma, en þú mátt ekiki halda að hann bendi til að eg 6é skyggn á nokkum hátt, þvi þann eiginleika hef eg ekki. Fyrirburðir, rvipsýnir og annað þvíumlíkt hef eg aldrei séð. En sunnudagsmorgun nokk- um drukknaði ung stúlka í Blöndu of- an undan Löngumýri. Var áin þó ekki í vexti og tveir fullorðnir menn með etúlkunni, sem hét Guðrún að mig minnir, og var systir Gunnars Sigurðs- sonar, kaupmanns í Vun. Hún var um tvítugt. Þriðjudaginn næstan á eftir er eg 1 heyvinnu, ásamt mörgu fóiki fyrir ut an Löngumýri, í svonefndum Keldum. Blæjalogn var og blíðskaparveður. Um miðjan daginn heyrum við ölll eins og aterikan sljarmiþyt, sem Xeið frá vestri til austurs, skammt fyrir utan okkur. Eftir svo sem tíu mínútur kama tveir menn ríðandi og fóru þessa sörnu slóð, það vóru mennirnir sem stúlkan druklcn aði af tveimur dögum áður. Á þessum árum var Löngumýri í þjóðbraut og kom fjöldi ferðamanna þangað. En flestir höfðu stutta viðdvöl, undante-kningar vóru þó, ef um var að ræða hagyrðinga eða skáld, sem gengu um héraðið og seldu bækur sínar. Sneiddu þeir aldrei hjá garði, því faðir minn hafði mikla ánægju af ljóðum og eögum og tók öllum slíkum gestum með ágætum. Enginn þeirra manna var oftar 12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS á ferðinni en Símon Dalaskáld. Honum kynntist eg vel, því venjulega var hann nokkra daga um kyrrt og orti og kvað af miklu kappi, eins og ávallt hvar sem hann kom. Það vóru ekki einasta hans eigin ljóð sem hann fór með, held- ur kunni hann ógrynni af annarra ljóð- um, og hafði oft meðferðis bækur með sögum og ljóðum annarra höfunda. Mér þótti birta í fásinninu, þegar hann bar að garði. Símon var hár maður vexti, nokkuð feitlaginn á seinni árum. Nokkuð var hann bilaður á heilsu seinustu árin en skemmtilegur, þó ekki er til lengdar lét. Hann sagði alls kyns fréttir, sem slægur þótti í, lýsti fyrirburðum og svipum og ýmsu fileird og fann-st okkur eklci tiðindalaust, þar sem hann var á ferð. Bezt orti Ihann um Skagafjörð og hafði eg gaman af að heyra liann fara með visurnar sem byrja á þessari línu: Man eg Skaga fríðan fjörð .... Annar Skagfirðingur, hagyrtur vel, kom oft að Löngumýri. Það var Sveinn Gunnarsson á Mælifellsá, náfrændi móð- ur minnar. Hann var fljúgandi hag- mæltur og bráðskemmtilegur karl og orti óhemju. Margir hagyrðingar búsettir í heima- héraði komu líka nokkuð oft að Löngu- mýri og vóru til gleði. Þeir vóru: Gísli Ólafsson frá Eiríksstöðum, Sveinn Hann esson frá Elivoigium, Hjálmar Þorsteins- son á Mosfelli, Jón Pálmi Jónsson á Gunnfríðarstöðum, Ágúst Sigfússon o. fl. Á æskuheimili mínu var ekkert lesið eins nákvæmlega og íslendinga sögur og Fornaldarsögur Norðurlanda. Faðir minn fylgdist með útgáfu þessara rita og keypti þau jaínóðum og færi gafst. Af blöðum vóiu þuð Þjóðólfur og ísa- flold, sem einkum vóru lesin á mínu heimili. Föðurbróðir minn, Þorleifur Jónsson, síðar póstmeistari (faðir Jóns Leifs), var ri tstjóri Þjóðólfs um skeið og þingmaður Húnvetninga fjórtán ár. Hann var Valtýingur og síðar Sjálf- stæðismaður og hafði það áhrif á hans r.ánustu vini, og mitt heimili fylgdi hon- um ávallt að málum. Eg var í æsku fylgismaður Sjálfstæðis flokksins gamla og um leið andvigur Heimastjórnarmönnum. Á þessum árum hafði eg þó ekki verulegan áhuga á stjórmmálum, sá áhugi kom ekki fiyrr en síðar. Eg hafði þó gaman af að fylgjast með ísafold og Þjóðólfi, en þó fremur fréttum og frásögnum en þjóðmálabar- áttunni. Merkustu kosnirtgar á þessu tíma bili vóru kosningarnar um Uppkastið 1908, sem vóru mjög harðar í Húna- vatnssýslu eins og víðar. Það var sex ái-Uim áður en eg fékk atkvæðisrétt og lét eg þær afskiptalausar. Eg fór ekki einu sinni á kosningafundi. En mér er minnisstæð saga um kosningarnai 1900, sem vóru einnig mjög harðar. Það var opinber kosning með nafnakalli og fram boðsfundur sama daginn áður en kosn- ing hófst, en hún stóð að Sveinsstöðum fyrir báðar Húnavatnssýslur, sem þá var eitl kjördæmi. Magnús Steindórsson í Hnausum, sem var mikill héraðshöfð- ingi, var 'cvw harðsnúinn Heimastjómar- maður ; nann neitaði að láta ferja nokkurn Valtýing yfir Hnausakvísl, sem þá var illfær. Valtýingar riðu því fram á Skriðuvað, sem var aðeins fært. Að kosningu lokinni fengu nokkrir Valtýingar, svo sem Páil amtmaður Briem, Gísli ísleifsson, sýslumaður, og nokkrir aðrir ferju frá Sveinsstöðum, því þar var til eitthvert bátsskrifli. Þeir gengu heim á hlað í Hnausum, þar sem vóru fyrir mangir gestir hjá Magnúsi. Var talið að hann hefði ttmnu á stokk- um árið um kring. Eftir nokkra stund kom Maginús út á hlaðið og bauð hin- um nýju gestum inn, en þeir vóru þá úfnir í skapi efitir óslgurlrm og neituðu. „Það vildi eg líka helzt“, sagði Magnús, „en fyrst þið viljið ekki koma inn, þá vil eg biðja ykkur að ganga upp fyrir tiin, því eg kann ekki við að sjá ykkur standa hér á blaðinu eins og uppgefnar pósttruntur, ekki eins og hjá Sigurjóni heldur hjá Daniíel," bætti bann við. En báðir vóru Iþessir menn póstar og Sigurjón talinn fara mjög vel með sína hesta, en Daníel síður. Fóru þá Valtýingar við svo búið. f Hólaskóla A þessurn árum var töluvert átak að fara í Hólaskóla, er. eg vildi afila mér meiri þekkingar en eg hafði hafit, ekki aðeins í búnaðarfræðum heldur einnig aimennum menntum. Fór þá gott orð af Hólaskóla. Eg sótti undirbúningsnámskeið í Ási í Hegranesi veturirui áður en eg fór í skólann. Sigurður Pálmason frá Æsustöðum, frændi minn, nú kaupmaður á Hvammstanga, hvatti mig mjög til að íara í Hóla- skióla. Faðir minn bauðst til að kosta námið að nokkru leyti. Það var ekki sérlega dýrt, en ákaflega lítið um aura á þeirri tið. Eg hafði lítils háttar safnað mér saman af kindaeign, sem eg hafði átt nokkur ár, og seldi lömbin eins og gengur og gerist. Á Hólum var mjög skemmtilegt fé- lagslíf, fundir einu sinni í viku og þá rædd allskonar mál og oft mikið kapp í umræðum. Þá fekk eg mina fyrstu æfingu í ræðumennsku. Einnig vóru glímuifundir og íþróttaæfingar, en eg Iþótti ekki sérlega glíminn, fylgdist þó með og var talinn allkappsamur. Þá vóru margir noklcuð slynigir glímu- menin í Hólaskóla en enginn skar sig úr. Nbkkuð var eg byrjaður að setja sam an vísiur áður en eg fór í Hólaskóla, en fór dult með. Dvölin í skólanum ýtti dálítið undir vísnasmíðina, en hún jókst eklci að ráði fyrr en seinna, og þá ekki að vemlegu gagni fyrr en eg lcom á þing. Mér fannst vísnagerð í senn góð og nauðsynleg tilbreytúag frá þingstörf- um. Það kom í góðar þarfir að hafa snemma tilfinningu fyrir rími og fögru máli. Það hefur líklega legið í ættinni, og einnig þráin eftir góðum bókum. Eg las snemma „Hrynjandi islenzkrar tungu“ eftir Sigurð Kristófer Pétursson, úrvalsbók, sem hafði djúptæk áhrif á mig. Þegar eg fór til Hóla kom eg í fyrsta skipti út úr mínu æskuumhverfi, mun þc einu sinni áður hafa skroppið til Sauðárkróks og þótti sá bær allmikill fyrir sér. D völin á Hólum gerði mig miklu frjálslyindari og glaðværari en eg hafði áður verið. Eg naut þess að vera þar í hópi ungra og góðra drengja og hef ávallt síðan búið að því. Fjölmenni hef- ur alltaf átt vel við eðli mitt og upplag. Eg var tæpra nítján ára, þegar eg fór í búnaðarskólann á Hólum. Það var haustið 1907. Þegar eg kom, var eg þar öllum ókunnugur eða svo mátti heita. En ekki leið á löngu þar til eg eignað- ist marga góða vini, bæði í mínum bekk og utan hans, enda var þar margt ágætra manna. Skólastjóri var Sigurður Sigurðsson, síðar búnaðarmálastjóri, reglusamur stjórnari og góður kennari. Kenndi hann jarðræktarfræði og hennar skyldustu námsgreinar. Annar kennari var Jósef Björnsson, áður skólastjóri. Hann kenndi húsdýrafræði, dýrafræði, steinafræði og fleira. Harm var mjög mikill fræðimaður og ágætur fyrirlesari. Þá kenndi Sig- urður Sigurðsson reikning, rúmmáls- fræði og íslenzku, en hann varð síðar kennari á Seyðisfirði. Hann kenndi ís- lenzkuna aðeins siðari veturinn sem eg dvaldist á Hólum, hinn fyrra kenndi 4. tbl. 1965.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.