Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1965, Blaðsíða 11

Hann er nú
eiginlega, skal
ég segja þér,
frekar um-
ræðuefni en
eiginmaður.
Ævisögur.
Dylan Thomas. His Life and Work.
John Ackerman. Oxford Universi-
ty Press 1964.
í fyrsta lagi er ég Walesbúi;
annað', ég er drykkjumaður;
þriðja, ég elska mannkynið, eink-
um kvenfólk. Þannig hefst bók
Ackermans um Dylan Thomas
sem Walesbúa. Höfundur álítur að
hinn welski uppruni hans og um-
hverfi hafi markað hann öðru
fremur. í formála ræðir höfund-
ur þá skekktu og bjöguðu mynd,
sem dregin hafi verið upp af
skáldinu af blaðamönnum. Þeir
hafi ýkt og skekkt mynd hans, til
þess að gera hann sem ævintýra-
legastan og furðulegastan fyrir
heykslunarþyrsta lesendur. Hann
álítur að skáldið sé andlegt af-
sprengi þeirra sérkenna, sem ein-
kenni Wales og welska arfleifð,
að því leyti sem slíkt sé frá-
brugðið enskri. Það kemur skýrt
Odda fara á fund Hákonar kon-
ungs og gefa á hans vald goðorð
sín.
D. Lambkár Þorgilsson ábóti. Tal-
ið er að hann hafi ritað presta-
sögu Guðmundar Arasonar bisk-
ups hins góða.
1250
D. Friðrik II keisari Þjóðverja.
Með dauða Friðriks II hefst tíma-
bil óstjórnar í Þýzkalandi og
stendur til 1273.
Fólkungaættin tekur völd i Sví-
þjóð. Valdemar Birgisson tekinn
til konungs, en faðir hans, Birgir
jarl, var þó hinn raunverulegi
Stjórnandi.
Abel, sonur Valdemars sigursæla,
myrðir Eirík plópening 10-8. og
verður þá konungur Dana. Eirík-
ur var sonur Valdemars og drottn
ingar hans er hét Berengaría.
Auknefni sitt plópeningur fékk
hann af svokölluðum plóskatti er
hann lagði á menn til að greiða
kostnað af innanlandsófriði er
bræður hans stóðu að.
ísland.
Þórður kakali fer á konungsfund
og Sigvarður biskup.
Þorvarður Þórarinsson fær Sól-
veigar Hálfdánardóttur á Keldum
en Oddur bróðir hans Eandalín-
ar Filipusdóttur.
fram hjá höfundi að hann álítur
hið þjóðlega og sérstæða frjóvg-
andi í list hans og annarra, eink-
um sé þetta áberandi þegar þessi
sérstæðu einkenni standi höllum
fæti fyrir ásókn annarlegra áhrifa.
Hann rekur skáldskaparsögu
hans frá skólaárunum og allt til
síðustu kvæða hans. Skáldið segir
á einum stað: „í mér búa villi-
dýr, engill og brjálæðingur, ég
reyni að kynnast þeim og hemja
þá, sigra. Viðleitni mín er sjálfs-
tjáning þessa“. Ævintýraheimur
Kelta, drúídar, fórn í rjóðrum,
álfar, þjóðsagan, ‘býr í skáldinu,
og þetta samsvarar á vissan hátt
súrrealisma og sálfræði Freuds.
Welsk ljóðlist á sinn sérstaka tón,
tónninn, hrynjandin, er jafn-
nauðsynlegur og hrá merking orð-
anna, oft nauðsynlegri. Það er
þetta sem einkenndi welska ljóð-
list allt til loka 18. aldar. Þetta
er ekki hvað minnsti þátturinn í
ljóðlist skáldsins. Þetta birtist 1
welskum þjóðkvæðum hvað skýr-
ast. Höfundurinn rekur mótun og
þróun skáldsins, þau áhrif sem
verka hvað sterkast á hann. Hann
tætir sundur þá mynd, sem dreg-
in hefur verið upp af honum, og
sú mynd sem hann gefur lesand-
anum er mynd mikils listamanns,
sífrjós og vaxandi. Og aflvaki
hans er welsk menningararfleifð.
Tilvitnanaskrá fylgir, svo og skrá
yfir verk skáldsins og verk um
skáldið. Höfundurinn hefur lagt
mikla vinnu í verk sitt og það er
skrifað af mikilli elsku á skáld-
inu og djúpum skilningi og ágætri
þekkingu. Þessi bók er fáanleg í
Bókabúð Snæbjarnar Jónssonar
og kostar um 200 krónur.
Bókagjörð.
The Making of Books. Seán Jenn-
ett.. Faber & Faber 1964. 75s.
Þetta er þriðja útgáfa þessa rits.
Það kom fyrst út 1951, og er síðan
eitt hið bezta heimildarrit um
prentun og bókagjörð. Prentarar.
útgefendur og þeir sem bókfræði
stunda nota þessa bók sem hand-
bók. Bókin er ætluð sem kennslu
bók við bókfræðinám í háskólum.
Hver þáttur bókagerðar er rædd-
ur. Allt frá því að handrit kemur
í hendur prentarans og þar til bók
in er afhent til dreifingar. Prent-
un, bókband, skreyting, mynd-
prent. Auk þessa er sögð saga
prentunar og bókbands frá upp-
hafi og bókagjörðar almennt. Hér
er allt það helzta er að bókagerð
lýtur og saga þess.
Fyrri hluti bókarinnar fjallar
um prentun og bókband, prent-
vélar, myndprent og hinar ýmsu
aðferðir, koparstungu, tréstungu,
stálstungu, og síðari tíma aðferðir
pappírsgerð og gerðir og loks
handbókband og vélbókband. Ann
ar hlutinn fjallar um leturgerð,
bókasíðuna og þær breytingar
sem orðið hafa á formi hennar,
kaflatitla, skreytingar og notkun
mynda í texta, skreytingu og
form bands og bókakápur. Loks
er skrá valinna bóka um þessi
efni. Bókinni fylgja ágætar mynd
ir, bæði sérprentaðar og í texta,
sýnishorn helztu leturgerða og
skreytinga og myndasýnishorn
frá upphafi prentlistar.
Það er ekki vanþörf á slíkri
bók, í svo skýru og samanþjöpp-
uðu formi. Hérlendis veitir sann-
arlega ekki af að útgefendur
kynni sér ofurlítið slík efni. Bóka
gerð hérlendis hefur verið í aftur
för frá dögum Guðbrands heitins
biskups. Þótt einstaka sinnum
hafi ofurlítið rofað til, þá er heild
arsvipur Islenzkra bóka hvað út-
lit áhrærir kauðalegur og smekk-
laus. Það má vera að þetta fari
nokkuð eftir kaupendum bóka,
sem virðast lítinn smekk hafa á
formi blaðsíðunnar, leturfleti og
letri hvað þá bókbandi. Hér er
svart aðallitur bókbandsins, allt
skal í svart og svo er hrúgað á
gyllingu, og feit klúðursleg gyllt
strik bæði að ofan og neðan. Vél-
bókband hér er með fáum und-
antekningum þriðja flokks og
pappír yfirleitt hraksmánarlegur
og saumur bóka ónýtur. Það er
algjör undantekning að hér sé gef
in út smekklega útlítandi bók.
Sem sagt þessu hefur farið öllu
hörmulega aftur frá því á 16. og
17. öld. íslenzkar bækur, sem Bók-
menntafélagið gaf út á síðastlið-
inni öld, voru þokkalegar, en síð-
an hefur verið hin hraðasta aftur-
för I þessum efnum. Þarna fer lík-
lega saman frumstæður smekkur
fyrir gulllit og kolsvartan skinn-
eða shirtings-rudda, blinda á öll
hlutföll og þörfin fyrir bókina
sem mublu í bókaskáp og upp-
burðaleysi og ef til vill vanmat
útgefenda á því að hægt sé að
kenna fólki góðan smekk fyrir
útliti bóka.
íslenzk bókagerð á 16. og 17. öld
var sambærileg við þá hollenzku
sem þá var hvað fremst í Evrópu.
Þeir sem réðu útgáfu hér á þeim
árum voru vel menntaðir og
höfðu smekk. Nú er öldin önnur.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
SÚ VAR tíðin að Norðurlönd voru mörg sundurlaus höfð-
ingjaríki og samskipti norrænna manna lítt friðsamileg. Með-
faeddan fúsleika til að sameinast í ríkisheiidir virtust norræn-
ir menn ekki hafa. Þeir voru þá heldur ekki í miklum metum
hjá lærðum mönnum sunnax í álfunni. A rabie Normannor-
um libera nos, o Domine! Frelsa oss, Drottinn, frá grimmdar-
æði rorrænna manna. Á þessa leið báðu menn í kirkjum
sumra landa fyrri hluta miðaida. En sá tími kom að bæn-
in var heyrð. Glacies infidelitatis, það er ís vantrúarinnar,
vék fyrir ca'or fidei, varma trúarinnar, eins og segir í mið-
aldahandriti eftir ókunnan höfund. Þessi breyting varð ekki
skyndilega, heldur hægt og rótega, og á annan vag en menn
gera sér ljóst að jafnaði.
Tilraun var síðar gerð (frá árinu 1389) til að mynda úr
Norðurlöndunum eina heild undir einni stjórn. Árangurinn
varð ekki vænlegur og óróleiki innan hinna einstöku landa
lét sín e-kki lengi híða. Svíar rifu sig lausa úr sambandinu,
og lengi vel voru Norðurlöndin tvæ-r heildir, ríki Svíakon-
unga og ríki Danakonumga. Síðar m-eitlaðist utan úr þessum
konungsríkjum fyrir margvísleg á-hrif, unz úr varð hin nú-
veran-di skipan Norð-urlandanna, sem a-llir þe-kkja, Gengið
hefir á ýmsu um sam-skipti þjóðanna í sögunni, o-g Sví-
þjóð hefir átt sér stórveldissögu, eins ofe' kunnugt er. Margt
hefir gerzt á liðnum öldum, sem til þess var fallið að spilla
á milli þjóðanna. En ástæða er að fagna þeim góða anda,
sem ríkjandi hefir verið milli þeirra á vorum tímum. Nor-
rænar þjóðir njó-ta nú almennrar virðingar í heiminum fyr-
ir mikilvæ-g framlög til g-óðra verka meðal fátækra þjóða,
fyrir flóttamannahjálp, kristniboð, rauða-kross-þjónustu og
veigamikinn skerf til friðarmá-'a. Menn biðja nú ekki um
frelsun undan grimmdaræði norrænna manna, þeirra sem
á Norðurlöndum búa. Þvert á móti koma framandi menn
til þess að kynna 9ér þessar þjóðir í því skyni að læra
nokkuð af þeim. Víða er þess óskað að norrænir m-enn
komi öðrum til að-stoðar og greiði úr vandræðum.
Spyrja mætti hvort no-kkuð sé af norrænum ráðstefnum
að læra. Varla leikur nokk-ur vafi á því að no-kk.uð me-gi
læra þar sem margir menn frá mismunandi löndum gera
grein fyrii* reynslu sinni og þe-kkingu á málefnum, sem
þeir hafa lengi unnið að. En svo segir mér hugur um að
ekki muni skyn-samlegt að ganga of langt í norrænni sam-
ræmingu á öllum sviðum, þótt æskilegt sé að gerð v-erði
nokkru meiri samræmin-g en sú, sem nú er fyrir hendi.
Þannig er- æ-skilegt að út verði gefnar bækur, sem sýna
með skýru yfirliti gang norrænnar sögu, bæði .hinnar al-
mennu þjóðfélagssögu,, bókmennta- og h-ugsjónasögu, listasö-giu
o.fl. Hins vegar er það misskilin tryggð við liðin bímabil kon-
u-nganna hér á landi að láta íslenzka unglinga halda áfram
að skrifa danska stíla ár eftir ár. Skriflega dönskukennslu
ber sem bráðast að leggja niður, enda mun háttarlag vort
í þessum efr.um einsdæmi í heiminum, þótt e-kki sé miðað
við fólksfjölda. Hins vegar þarf að ken-na æskulýðnum að
lesa og skilja hin mið-norrænu mál, norsku, sænsku og
dönsku. Eitt af því, sem fram hefir komið á norrænum
ráðstefnum, er að það tateiá-1, sem bezt verður skilið af
þátttakendum í heild, er hvorki sænska né danska, heldur
norska, og er miklu skynsamlegra að kenna íslenzkum ungl-
ingum að tala það mál en dönskuna. Norðmenn le-g-gja
líka ræ-kt við íslenzkt nútímamá-1 á sérstakan h-átt í mennta-
skólum sínum á síðari árum, og þessu ætti ekki að gleyma.
Með þessum hugmyndum er ekki verið að vanmeta dans-ka
bræður vora og vini, enda er sjálfsagt að lesa danskar bæk-
ur og hagnýta þær, ekki síð-u-r en aðrar norrænar bækur.
Kjarni málsins er aðeins sá að annað talmál en danska
hentar betur í norrænum samræðum, að ólastaðri dönskunni.
Norræn les-bók, ekki einhliða dönsk lesbó-k, þarf að ko-mast
í hendur íslenzkra unglin.ga. Árangurinn af þessu fyrir vora
þjóð yrði eðlilegt jafnvægi gagnvart norrænum frændþjóð-
um. Um leið sparaðist nokkur tími til að leggja nokkra
rækt við almennt mannvit í unglingaskólum íslenzku-m, en
til þess virðist nú um stundir vera mjög naumur tími.
8. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H