Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1965, Qupperneq 13

Lágafellskirkja.
ér?.\ ti'l Reykjavíkur, en fyrir hans til-
fetiih mun það hafa verið, að kirkjan
var skoðu'ð 1785, til þess að kveðinn yrði
upp dómur um hvort hún væri nógu
stór og vegleg til þess að geta heitið
dómkirkja. Skoðunarmenn töldu hana
óhæfa til þess. Varð það þá úr að á-
kveðið var að reisa nýa dómkirkju úr
steini, og henni valinn staður þar sem
hún stendur enn.
Þessi nýja kirkja var 8—9 ár í smíð-
um og var þó ekkert stórhýsi. Hún
var 35 alnir á lengd og 20 á breidd og
vegghæð um 8 alnir. Veggirnir voru úr
hiiggnu grágrýti, en þakið úr timbri, svo
og dálitill turn og báðir stafnar fyrir
oían vegghæð. Kirkjan var þegar í upp-
hefi of lítil og hinn mesti gallagripur,
hinum mikla turnHvar sleppt, en sett
turnómynd í staðinn.
Viðhald kirkjunnar var vanrækt af
háiíu stjórnarinnar og eftir 30 ár var
svo komið, að kirkjan var orðin bæn-
um ti'l skammar. Þá var samið við Jak-
ob Sveinsson byggingameistara um
viðgerð kirkjunnar. Þeirri viðgerð var
lokið 1879 og hai’ði Jakob þá sett á
hana turn þann, er enn stendur.
H ;r hefir þá í stuttu máli verið
rakin saga kirknanna „með Sundum" og
hver oi'ðið hafa örlög þeii-ra. Af 10
kirkjum, sem voru á þessu svæði fyrir
siðaskifti, eru aðeins tvær eftir fyrir 80
árum, kirkjurnar í Reykjavik og Viðey.

Aðventkirkjan í Reykjavík,
því að þakið hriplak og fúnaði fljótlega.
Árið 1847 kom út konungleg tilskipun
um að kirkjuna skyldi stækka eftir ti'l-
löguim Winstrups byggingameistara.
Skyldi sett hæð ofan á gömlu kii'kjuna,
kórstúka reist við austurgafl og for-
kirkja við vesturgafl, en þar upp af
turn mikill með spíru. Þessu verki var
loki’ð 1848 að öðru leyti en því, að
En af fimm prestakyfldarkirkjum er
kirkjan í Reykjavík þá ein eftir.
Saga þessi sýnir oss í fáum dráttum,
að nokkru eftir kristnitökuna árið 1000
hefir farið öflug trúvakningaralda yfir
laridíð, en með siðaskiftunum 1540 hjaðn
ar hún niður aftur, og stendur svo fram
undir seinustu aldamót. Mætti því ef
til vill segja, að það hafi verið tímanna
Kirkja Fíladelfíusafnaðarins í Reykjavík.
Mosfellskirkja í Mosfellsdal.
tákn, er fyrsta nýja kirkjan „með Sund
um“ var kaþólska kirkjan í Landakoti,
sem reist var árið 1898. En fyrsti boð-
beri nýrrar trúarvakningar má segja
að hafi verið bygging Fríkirkjunnar
1902—03. Nú er ekki um að efast, að
ný trúvakningaralda er að fara yfir
landfð.
Samanburður á því sem var og er
mun glöggvastur fást með því að virða
fyrir sér myndir af hinum nýju kirkjum,
sem risnar eru upp „með Sundum“, eða
eru í smíðum. Því miður eru ekki til
neinar myndir af gömlu torfkirkjunum,
og verður því lýsing á þeim að duga.
(Árbæjai'kirkja getur verið sem sýnis-
horn).
Sumir munu nú segja að hér sé ólíku
saman áð jafna, vegna hins mikla fólks-
fjölda, sem sé hér nú. Rétt er það, en
iíta má á málið frá annarri hlið. Á þessu
svæði, þar sem voru 10 kirkjur í kaþólsk
um sið, og aðeins 2 um seinustu alda
mót, eru nú 15 kii'kjur (og auk þess
nokkrar kapellur) og hver kirkjan ann-
arri veglegri. Stærð þeirra kemur á
móti auknum mannfjölda. Það er t.d.
ekki ólíklegt að hin nýja Háteigskirkja
sé að rúmmetrafjölda álíka stór og allar
hinar 10 torfkirkjur sem hér voru á
16. öld. Auk þess verða nýar kirkjur
reistar bráðlega í Reykjavík, handa
þeim söfnu'ðum, sem nú eru kirkjulausir
(Bústaðasókn, Grensássókn, Ássókn).
Vegna fórnfýsi og áhuga manna á
því að reisa nýjar kirkjur, er ekki of
djarft að álykta, að ný trúarvakning sé
að hefjast í landinu og að hún muni
verða engu minni en trúarvakningin á
12. öld.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2.
ir sameina menn. Kynþáttastefnan
sundrar þeim.“
Trúarleg afstaða Shrivers á án efa
drjúgan þátt í árangrinum sem hann
hefur náð með friðarsveitunum, og hún
mótar einnig viðhorf hans við hinum
stærri vandamál-um þjóðarirmar. Ekki
alls fyrir löngu sagði hann: „Rómanska
Ameríka vill ekki fyrst og fremst fá
peninga eða vélar frá okkur, heldur
virðingu. Sama er að segja um blökku-
menn. Það ætti að skýra tilvist „Svörtu
Múhameðstrúarmannanna“.
Shriver talar bæði opinberlega og í
einkaviðræðum um þörf Bandaríkja-
manna á að sjá land sitt og þjóð með
nýjum augum, ekki með augum peninga
byggj unnar, beldur með augum hug-
sjónanna og fórnarlundarinnar. í þessu
sambandi minnist hann gjarnan á hinn
fallna forseta, John F. Kennedy, og
áhrifin sem sá maður hafði um heim
allan. Og Shriver spyr: „Hvernig stóð
á- því að Kennedy, einn einasti maður,
gat náð til leyndustu afkima jax-ðar-
innar með árangursríkai’a og áhrifa-
meira hætti en allt áróðursbákn Banda-
ríkjanna síðastliðin 20 ár? Við
þurfum öll að kynna okkur, hvað það
var sem hann gerði eða sagði — og
hvers vegna okkar eigið þjóðfélag átti
svo bágt með að skilja hve mikil
áhrif hann hafði.”
Shriver hefur sínar eigin hugmyndir
í þessu sambandi. Harm segir að Kenne-
dy hafi vakið hjá fólki tilfinnigu fyr-
ii því, að hann væri maður sem hefði
áhuga á meimskum mönnum og vand-
kvæðum þeirra, hugsjónamaður sem
hefði ekki aðeins áhuga á völdum til
handa sjálfuim sér eða landi sínu. Hann
var friðarboði. Hann var ungur, eins
og meirihluti jarðarbúa er. Harrn var
hugrakkur.
E ins og mágar hans, Kennedy-
bræðurnir, er Sihriver framtakssamur
og býr yfir nukilli orku. Þegar hann
lenti einu sinni á afskekktum flugvelli
. Nepal og komst að raun um að und-
irbúningur undir komu hans hafði ein-
hverra hluta ve-gna fai'ið í handaskol-
um og að enginn kom til að taka á móti
honum, lagði haxm land undir fót og
gekk til næsta þorps, 12 kilómetra vega-
lengd. Hann þarf lítinn svefn og hefur
orðið frægur fyrir þá siðvenju að fá sér
blund á gólfum flugvéla.
Áhugamál Shrivers eru fjölbreytileg.
Hann hefur mikinn áhuga á myndlist og
á gott safn nútímamálverka, sem hann
hefur safnað í tvo áratugi, einkum
afstrakt málverka eftir menn eins og
Josef Albers og Mark Rotliko. Hann
kaupir mikið af bókum og hlustar á
tónlist hvenær sem hann hefur tíma,
fcinkum tónlist 19. og 20. aldar, frá
Beethoven til Bartoks, en hefur ekki
áhuga á Bach eða Mozart. Hann hefur
sérstakan áhuga á byggingarlist og stóð
að sýningum á húsateikningum og hús-
búnaði, þegar hann var í Chicago.
Húsameistarinn frægi, Minoru Yama-
saki teiknaði fyrir hann hús í Chicago,
fyrsta íbúðarhúsið sem hann hafði
teiknað í mörg ár og jafnframt það
síðasta, en það var reyndar aldrei Teist,
því árið 1930 fluttist Shriver frá Chi-
cago.
E agum blandast hugur um, að
Shriver varrn minnisvei't afrek með
því að koma friðarsveitunum banda-
rísku á fót og gera þær starfhæfar.
Fjöldi þjóða hefur nú tekið upp þessa
starfsaðferð með góðum árangri. En
þeir sem til þekkja segja, að friðar-
sveitimar hafi ekki verið nærri eins
torvelt viðfangsefni og hið nýja starf
Shrivers, baráttan við fátækt og
skort innan Bandaríkjanna. Þar mimi
fyrst reyna vei-ulega á hann. Hann
hefur þegar kvatt sér til aðstoðar hæfa
menn, sem kunnugir eru öllum hnút-
um, og þeir munu vinna að lausn vand-
ans undir leiðsógn Shrivers, sem verð-
ur eftir sem áður yfirmaður friðar-
sveitanna, þannig að hann mun ekki
sitja auðum höndum næstu árin.
0. tbl. 1968.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13