Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1965, Blaðsíða 8

STEINAR SIGURJONSSOl
A
Dag einn sem oftar þegar ég
átti peníng sat ég að sumbli
inná MacDaids krá. Þegar ég var að
ljúka úr öðru glasinu veik að mér
maður, sem ég hafði aldrei augum
litið, og spurði mig hvort ég vildi
ekki í glas. Ég þáði það með þökk-
um, og þegar hann hafði sótt mér
drykk settist hann við borð mitt og
kynnti sig.
Hann var þriflegur maður um
fertugt, og ég kalla hann Seigan.
Hann kom til að segja mér sitt af
hverju meðan vfð sátum þarna á kránni,
eins og títt er um íra sem maður hittir
á krám, að þeir segi manni innilegar
sögur úr lífi sínu. Ég fann samt brátt
á horfi og lögun hugsana hans, að
hann stakk eittJhvað í stúf við aðra sem
ég hafði kynnst í landi hans. En bráð-
um fékk ég að vita, að hann hafði verið
erler.dis í nokkur ár. í Afríku sagðist
maðurinn hafa verið og í Afríku sagðist
hann hafa séð sitt af hverju. Þar hafði
hann harðnað af ýmsu lífi og þar orði'ð
þess vís, að sósíalismi væri það afl
sem sigra skyldi.
Ég var enn að reyna að koma mann-
inum fyrir mig og svaraði fáu, fannst
þó ósmekklegt af honum að ræða um
slíkt við mig, komnum fyrir skömmu
frá landi þar sem pólitískar þokur gera
iífi'ð svo grátt, að mann flökrar. Ég
hafði frá öndverðri dvöl minni í Dublin
hvílst við ró sem ekki fór sér hraðar
en öld, og slík hvíld var óborganleg —
en sviplega kemur svo þessi geirnegldi
járnhaus til að þrasa um jafn dæma-
lausa smekkleysi og sósíalisma! Og
Kapítalisma! Tók nú, þessi pólitíski at-
verkari, að moka á borðið mitt orðum
O'g hugtökum sem eitt sinn voru kannski
ekki alls ósnotur, en voru nú mark-
laus með öllu. Og hann mylur moðið úr
sér, nefnir sósíalisma sem lausn á ein-
hverju!
Jr að sem mér fannst öllu mein-
iegast við Seig var, að hann skyldi
koma til írlands á ný, að hann skyldi
láta heyra til sín þetta pólitíska múður
hér. Hvers vegna fór hann ekki til Is-
lands? Þar mundi engu muna um einn
múðarann; og ég sagði við sjálfan mig:
Ég bið þig aðeins um þetta, Seigur minn,
kannski þar sem þras er óhjákvæmilegt.
Á Islandi, til dæmis. ísland er fyrir-
heitna landið!
„Ég vona að þú verðir mér ekki
gramur þótt ég tali ekki af óskeikulli
þekkíngu um írsk stjórnmál," sag’ði ég,
„en ég held að írum líði bezt allra —
og fyrir það, að þeir eru ekki yfirþyrmd-
ir af pólitsku gumsi. í stað þess að tala
um kosníngar segja þeir lygasögur.“
„Þú ert svona hrifinn af okkur, já?“
„O, þið gætuð svo sem rotnað innan
skamms, það er ekki það.“
,En hva'ð. . .
„Ég vona að kommúnistum hér verði
hald.ið niðri!“
Þögn. Tvær auglýsíngar sögðu: Guin-
ness (írskur bjór) is good for you! og
Guinness for strenght! Hin þriðja,
amerísk og nokkuð viðbjóðsleg: Be soci-
able, have a Pepsy!
„Veistu um hvað þú ert að tala!“
spudði hann.
„Hver veit um hvað hann talar þegar
þessi ergja kemur í tal? En það sem
ég vildi segja: Hvað liggur írum á að
apa eftir vélamennsku frá meginland-
inu? Þeir mættu gjarnan láta timann
nema staðar á kránum sínum og sjá
fönlunum allt í kring fleygja fram í
tímann — þann sálarlausa hvíta glans
baðherbergja, eldhúsa, stofa, veitinga-
húsa — meðan þeir sjálfir syngju hér
í tvö þrjú hundruð ár og sköpuðu bók-
menntir, eina þjóðin sem héldi sönsum
þá er lyki.“
„Þetta finnst mér þröngsýnt í meira
lagi,“ sagði Seigur.
„Ég er líklega jafn þröngsýnn og véla-
mennskan. En hváð sem því liður vona
á réttum stað þegar ég skírskotaði til
ír? — því ég gat ekki hugsað um íra án
þess að hugsa jafnframt til kaþólskrar
trúar, og það með virðingu? Því þrátt
fvrir alla rýni veit ég að írsk skáld
eiga allt því að þakka að írar eru og
hafa verið írar, þar með kaþólskrar
trúar.
Mr að var einhvern góðan sumar-
dag að Seigur kom með skipi a’ð strönd
feðra sinna, framaður maður og þrosk-
aður af beimsreynslu, og settist að í
húsi föður síns. Hann gerði sér það að
góðu, heimsmaðurinn, þótt hann vissi
ég að kommúnistar nái ekki að láta til
sin heyra! Ég vildi að helgur Patrekur
gæfi, að írar fengju að halda áfram að
vera írar, Um leið og þeir hættu að
vera írar lángaði mig hvorki að heyra
til þeirra né sjá þá.“
Þegar til kom varð ég að meiri múð-
ara en Seigur. Hann sagði nú aðeins,
hugsandi og lágt: „O, þú ert bara á
ferð hér um. . .“
„Irar eru miklu meiri írar,“ greip ég
fram í, „en íslendingar íslendingar".
Seigur bar þrátt fyrir allt ekki brigð-
ur á að írska þjóðin væri eða gæti verið
sæmileg, hváð íra snerti almennt fóru
þeir oft með orð um landið sem ljóm-
uðu vel í eyra og lýstu ást þeirra á
þvi: Auðnan fylgi þér (í hinum fram-
andi löndum) og megirðu deyja á ír-
landi! Megirðu eignasl skuldlaust land,
llfa lengi og deyja á írlandi! og fleira
með endingunni. . megirðu deyja á ír-
landi! Hvað Seig snerti átti hann nokkra
samúð með öðrum þjóðum, og samúð
sem var harla gagnslaus hér, og þess
vegna átti gremja hans til að bitna á
ískri þjóð, eða foreldrum hans.
•D agan sem hann sagði mér er
brosleg, og skrítið er að hann skyldi
segja mér jafn bera sögu um sjálfan
sig og gamlíngjann föður sinn, og ég
spyr sjálfan mig' Hvað varð til þess að
hann fór áð segja mér þessa sögu? Lík-
Iega hef ég gert honum gramt í geði
með afturhaldssemi minni, þótt mér
sjálfum fyndist hún lagleg? Eða var
það vegna þess að mér fannst trúin vera
að land hans var grey eitt hjá hinum
stóru löndum sem eflt höfðu ráð sitt
af kappi með tilstyrk hinna mestu tröll-
véla sem völ var á. Irlandið litla var
jafn rólegt sem fyrr. Ekkert hafði
breytst. Ekki einu sinni drykkjulagið
né talið á kránum. Hér sátu menn fyr-
ir framan arineldinn og sögðu lygasög-
ur, súngu og skáluðu. Hann umbar þetta
allt með stökustu þolinmæði fyrst um
sinn enda var hann vel framaður. En
þar kom að hann eyddi peníngum sín-
um, og þá fór honum að leiðast litir
daganna. Hann hafði orðið að vinna
í heimslöndunum, en til hvers væri það
svo sem að vinna hér þar sem allt var
svo lángt á eftir tímanum? Þvuh!
Sunnudagsmorgun einn kom Neill inn
í herbergið sonar síns og spurði hann
með blíðu hvort hann mundi ekki vilja
verða þeim gömlu hjónunum samferða
í kirkju til að finna hjarta guðs. Seigi
kom þetta nokkuð á óvart nú, eftir
fleiri ára reynslu í framandi heimi. Nei,
auðvitað færi hann hvergi. Til hvers
væri að halda áfram að hjakka í gömlu
fari?
„Nei pabbi, ég fer ekki í kirkjuna
þína!“
„Þú ert þó ekki orðinn það sterkur
með árunum að þú treystist til að
standa einn án guðs?“
„Ég er búinn að týna trúnni, já. Á
heldur enga rótfestu í landinu. Æ, til
hvers er Irland! Ég er löngu búinn að
lifa allt hér!“
„Ha, búinn að týna landi þínu — og
guði?“ og faðirinn horfði á Seig þar
sem hann lá endiLángur í rúmi sínu.
„Einnig búinn að misisa trú á landinu
þlnu!“
„Það eru lönd og það eru menn og
það eru guðir... “
„Ég þykist vita það!“ sagði faðirinn.
„Þú hefur ekki einúngis kastað guði,
og væri það ýfrið nóg Jorherðíng, held-
ur hefurðu villst inn í trú á bláókunn-
ugan villimanninn Jósef Stalin! — ekkl
nema það þó! — sem ekkert þykist —
— eða þóttist, því hann er vist löngu
dauður — þurfa treysta á annað en
manninn, ho ho — þó galinn af græðgi,
umkríngdiur græðginni á alla vegu!“
„Láttu mig í friði!“ sagði Seigur og
vissi að ekki þýddi að eyða orðum á
gamila manninn, og nú snýr hann sér
að mér, íslendíngnum: „En hvað sé ég
í því að hann lokar hurðinni á eftir sér!
Er þá ekki búið að hengja mynd af
Maríu á vegginn, rétt hjá hurðinni, þar
sem ég hafði hengt upp mynd af meist-
ara Stalín!“
„Jæja,“ sagði ég. „Og hvað gerðir
þú?“
„Ég kallaði auðvitað á hann. Má ég
spyrja þig að einu, sagði ég — hefuf
þú hengt upp þessa mynd?“
„Já,“ sagði gamli maðurinn.
„Og má maður svo sem spyrja þig
um hvort þú vitir um Stalin?“
„Hann er á sínum stað,“ sagði gamli
maðurinn með þykkju.
„Þá var mér nóg boðið,“ sagði Seig-
ur við mig. „Viltu vera svo góður að
taka þessa Máríu þína niður af veggn-
um og hengja meisjarann upp á sinn
stað, þar sem hún er nú, ha!“
„Ekki nema það þó!“ sagði gamli mað
urinn.
„Þú heyrðir hvað ég sagði: Upp me<5
meistarann!"
Þá sagði gamli maðurinn: „Ekki með-
an ég ræð hér í húsum!“
„Jæja“, sagði Seigur þá og fór ekki
að lítast á blikuna. „Ef þú ekki tekur
Máriu niður af veggnum og setur Stalin
á sinn stað — skal ég drepa þig! og
sonurinn greip í jákkalafið hans föð-
ur síns og hélt honum upp við vegg-
inn um stund. „Ætlarðu að setja Stalin
á sinn stað — eða ekki!“' sagði somur-
inn og sýndi gamla manninum hnef-
ann.
S ■
eigur var orðinn rauður og þrút-
inn þegar hér var komið og mig grun-
aði að ekki mundi allt ándskotalaust á
heimili þeirra feðga. „Og hvað varð
úr?“ spurði ég.
„Auðvitað gekk ég of lángt,“ sagði
Seigur. „Allt of lángt. Hvernig byrjaði
allt þetta hark? Æijá, það var æði að
legg.ja hendur á karlinn, ég var ekki
með sjálfum mér ... .En hvað var hann
þá að jagast — honum var bara nær —
hvern fjandann var hann að jagast?
Hvað vissi hann um rússa eða Afriku
eða heiminn?"
„Líkleg ekki mikið,“ sagði ég.
„Hann var þrárri en skrattinn, og við
vorum að þar til ég barði hann. Ekki
fast. Samt nógu fast til þess að hann
lét undan.“
„Jæja?“
„Já. Hann kom með Stalin, tók Máríu
sína niður af naglanum og stillti henni
varlega upp við vegginn á meðan hann
var að koma Stalin á naglann sinn ,ekki
mátti skemma Máríu, onei onei. Já, tók
svo að hengja Stalin upp á naglann, fór
sér afar hægt, skilurður, með ólund;
þó kannski hræddur, þorði líklega ekki
að kasta henni á gólfið og méla hana
af ótta við mig? Nei ónei — stillti Stal-
in þarna í Máríu stað á naglann sinn.
Fór sv(o út.“
„Þetta hefur orðið honum mikil raun,
gömlum manninum," sagði óg.
„Hvað var hann þá að jagast, hvern
fjandann var hann þá að jagast!“
„Það er svona þetta gamla fólk,“
sagði ég, „viðkvæmt.“
„Það er víst!“
„Og svo?“
„Ekkert,“ sagði Seigur. „Hann kom.
síðar um daginn inn til mín, löngu síð-
ar. Það var engiu líkara en hann haö
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
13. tbl. 1965,