Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1965, Blaðsíða 11

— Erik kem
ur ekki aftur!
Hann varð
veikur í húsa-
sundinu og
þeir urðu að
keyra hann í
hurtu.
— Láttu
ekki svona,
Sig&i. Vertu
ekki með
þessa hræsni.
— Hann er
ekki búinn að
borga sinn um
gang!
Á erlendum bókamarkaði
Anthology of Islamic Literature.
Ediled by James Kritzeck. A.
Pelican Original. Penguin 1964.
7/6.
Islamskar eða arabískar bók-
menntir eru sára lítið þekktar á
Vesturlöndum, nema af sérfræð-
ingum. Fáeinir höfundar og rit
eru þekkt, en það er ekki nema
ibrot af íslömskum bókmenntum.
Bókin hefst á klausum úr Kóran-
inum og nokkrum forn-arabísk-
um ljóðum, síðan er kafli, sem
spannar tímabilið frá 632—1050,
sá þriðji nær frá 1050—1350 og
lokakaflinn frá 1350—1800. Höf-
undur lætur þar staðar numið.
Lítið er til á íslenzku af þessum
bókmenntum, það helzta er fer-
hendur Omars Khayyáms, sem
nokkrir hafa spreytt sig á að þýða
úr þýðingum. Islamskar bók-
menntir eru ritaðar á ýmsum mál-
um, þær helztu á arabísku, tyrkn-
esku og persnesku. Bókinni fylgja
yfirlitskaflar um bókmenntaþró-
un á hinum ýmsu tímabilum.
The Daily Life of the Aztecs.
Jacques Soustelle. A Pelican
Book. Penguin 1964. 7/6.
Hér er lýst ríki og þjóðfélagi
Azteka, siðum þeirra, trúarbrögð-
um og dagfari öllu. Þessi lýsing á
við tímann um það leyti sem
Spánverjar koma til sögunnar.
Menning Azteka var um margt á
háu stigi. Höfundur, sem er einn-
ig nafntogaður sem einn helzti
andstæðingur de Gaulle, er ágæt-
ur fræðimaður um allt sem lítur
að menningu þessarar þjóðar.
Hann notar öll þau brot og þær
heimildir sem fáanlegar eru um
þessi mál. Og hann notar heimild-
irnar með varúð og gagnrýni,
skýrleiki hans og nákvæmni eru
með afbrigðum. Þetta er ein sú
bezta bók, sem fáanleg er um
þessa fornu þjóð, sem koðnaði
niður í hálfbarbarisma við komu
Spánverja.
A History of Scotlanð. J. D.
Mackie. A Pelican Original. Peng-
uin 1964. 6/—.
Höfundur þessa rits var pró-
fessor í skozkri sögu og bók-
menntum við Háskólann í Glas-
gow frá 1930—1957. Hann er
skozkur að ætt, gaf sig snemma
oð sagnfræðirannsóknum, barðist
í fyrri styrjöldinni og reyndist
ágætur hermaður. Hefur skrifað
margt um skozka sögu. Stjórnar-
farsleg sameining Englands og
Skotlands átti sér stað 1707. Fram
til þess tíma var Skotland sér-
stakt ríki og saga þess var um
margt frábrugðin sögu Englands.
Landsmenn voru um margt frum-
stæðir og einkum voru atvinnu-
vegir landsmanna einhæfir, ein-
göngu landbúnaður. Aðal tekjur
skozkra konunga voru af sauðfé,
Jakob V, faðir Maríu Stuart hafði
litlar aðrar tekjur en af sauð-
fjárhjörðum sínum. Konungur
taldist eiga um 10 þúsund sauð-
fjár. Frumsaga Skotlands var
lengi hulin mistri, en hafur skýrst
við fornminjarannsóknir. Norr-
ænar þjóðir eiga töluverðan hlut
að Skotlandssögu, þær byggja
Skotlandseyjar og samskipti
þeirra við landsmenn voru mikil,
þótt þau væru ekki alltaf vinsam-
leg. íslandssagan verður ekki
skrifuð svo vel sé, nema hliðsjón
sé höfð af sögu Skotlands, og er
þá átt við landnámsöld. Höfund-
ur segir að norska innrásin hafi
verið þríþætt; fyrst komu snauðir
bændur af Rogalandi. og Mæri,
þeir setjast að á Skotlandseyjum;
svo setjast norskir höfðingjar að
á Skotlandseyjum og í Skotlandi
á dögum Haralds hárfagra og loks
ná Orkneyjajarlar miklum áhrif-
um sem lénsmenn Noregskon-
unga.
Gods and Myths of Northern Eur-
opa. H. R. Ellis Davidson. A Peli-
can Original. Penguin 1964. 4/6.
Þetta er fornnorræn goðafræði
byggð á íslenzkum heimildum og
nýrri vitneskju, sem fengizt hef-
ur með fornminjarannsóknum.
Ritið spannar einnig goðafræði
Austur-Germana. Höfundur skýr-
ir á sinn hátt frá þeim ástæðum
sem urðu til þess að hinir fornu
guðir viku fyrir Hvíta Kristi.
Bókin er rituð af ágætri þekkingu
á viðfangsefninu.
Tlie Frice of Glory. Alistair
Horne. Penguin Books 1964. 5/—.
Þetta er sagan um Verdun
orrustuna, sem stóð í tíu mánuði
og varð banabiti 700.000 manna.
Þar sem orrustan stóð, var áður
frjósamt hérað, en nú er þar eitt
magrasta hérað Evrópu. Þessi bók
kom fyrst út hjá Macmillan 1962
og vakti strax geysi athygli. Bók-
in er mjög vel skrifuð og gefur
ágæta lýsingu af þeim mönnum,
sem áttu hér mestan hlut að. For-
sendurnar að stríðsrekstrinum
eru raktar og hinn pólitíski bak-
grunnur lýstur. Ýmsir munu
ætla að saga einnar orrustu sé
ekki sérlega uppbyggileg lesning,
en höfundi tekst að skrifa 350 síð-
ur um þetta efni og gera það svo
vel að maður leggur bókina fyrst
frá sér þegar lestri hennar er
lokið.
Childhood — Boyhood — Youth.
L. N. Tolstoy. Penguin Classics
1964. 6/—.
Tolstoy tók að rita þessa bók
rúmlega tvítugur. Fyrsti hluti
ritsins birtist í mánaðarriti i
Pétursborg í september 1862 og
vakti strax mikla athygli. Einn
gagnrýnendanna skrifaði: Ef
þetta er það fyrsta, sem birtist
eftir þennan höfund, þá má óska
rússneskum bókmenntum til ham-
ingju með hinn mjög svo efnilega
höfund. Orð hans sönnuðust.
Þetta var það fyrsta, sem gefið
var út eftir Tolstoy. Þetta er sam-
bland skáldsögu og æviminninga
og á síðari árum var höfundi
lítið um þetta æskuverk sitt, sem
er mjög svo góð sjálfslýsing og
ber handbragð meistarans. Bókin
er þýdd á ensku af Rosemary
Edmonds.
Thc Frogs and Other Plays.
Aristophanes. Translated by Dav-
id Barrett. Penguin Classics 1964.
4/6.
Aristophanes var sá síðasti
attíska gamanleikaskáldanna (455-
385 f. Kr.). Til eru eftir hann ell-
efu leikrit, sem eru ein bezta
samtíðarlýsing á hellenzku þjóð-
félagi sem til er. Gamanleikurinn
blómgast í Aþenu sökum lýð-
ræðislegs stjórnarforms, án þess
væri hann óhugsandi. Gaman-
leikaskáldin voru oft litnir horn-
auga af pólitíkusum þeirra tíma.
Enda var fyrirbrigðum og póli-
tískum braskaralýð á borð við
Kleón sútara ekkert sérlega hlýtt
til skáldsins. Hann húðstrýkir
ómerkilega atkvæðaveiðara og
pólitíska strebera í leikritum sín-
um og þótt heimskir væru, sveið
þeim. Það veitti ekki af að við
eignuúumst eina slíka svipu á
ýmsa hina yngri og heimskari
pólitíkusa, sem nú vaða-upp með
bjánalegar tillögur í þeirri von
að afla sér atkvæða og trana sér
frám.
Jóhann Hannesson:
i ÞANKARÚNIR
FYR.IR fám vikum breiddust þær fréttir út yfir Norðurlönd-
in frá Svíþjóð að þar í landi væri verið að gera fjölda ung-
menna að þrælum narcotica, þ.e. deyfilyfja af sénstöikum gerð-
um. Það fylgdi fréttunum að stjórnarvöld og elmenningur
hefðu mjöig þungar áhyggjur af þessari þróun. Það sem ein-
kennir þá gerð narcotica, sena hér um ræðir, er ekki fyrst og
fremst að þau draga úr þjáningu, því að það gera mörg lyf
meira eða minna, heldur að þau valda velsæluvímu (euphory)
og sdvaxandi fíkn (craving, meðal þeirra, sem hafa vanið sig
á þau, jafnframt því að einstaklingar þola mjög stóra skammta
af lyfjunum er þeir hafa notað þau til lengdar, (increased tole
rance), svo stóra að óvanir menn gætu ekk ilifað þá af. Sam-
fara þessum breytþigum í líkamlegu og sálrænu ástandi manna
verðux annars vegar til viljaleysi, sem veldur athafnaleysi og
hugsunarleysi almennt (dysfunction), en hinsvegar þróast
æðisgengin einbeiting persónunnar að þeirri velsæluvímu, sem
inntaka lyfjanna kemur til vegar. Tilraunir annarra manna til
að svifta narkomanana (þ.é. neytendur lyfjanna) téðum lyfj-
um, getur leitt til sturlunar, árása, ofbeldis eða annarra
glæpa, af því að sá, sem orðinn er lyfjunum háður, leggur
sjálfan sig ög allt sitt fram til að veita sér þau, til þess að
geta viðhaldið vímunni eða komizt í hana hvenær sem hann
vill. Sömu einkenni koma í ljós ef skortur verður á þessum
lyfjum. Þessir flokkar deyfilyfja eru því réttnefndir vímulyf,
og sjúkdómsástandið vimu-æði, þ.e. narcomani.
Hvemig stendur á því að þetta gerist með Sv'íum, hinni
„prúðu snilldarþjóð“, sem oss finnst svo mikið til um að ýmsir
telja sjálfsagt að apa sem allra flest aftir henni, einnig hug-
myndír um breyttar ökureglur, þótt breytingin muni senni-
lega kosta oss blóðbað á götum og vegum, auk nokkurra millj-
ónatuga? Orsökin virðist sú að Svíþjóð hefir verið talin æski-
legt markaðsland af tungumjúkum og danshúsakurteisum um-
boðsmennum narkótikahringjanna. Þessi umboðsmenni um-
gangast æskuna af siðfágun og örlæti, gefa ungmennum ókeyp.*
is forsmekk á vimulyfjunum, selja þau síða,n á vægu verði,
en enda svo með að selja þau á okurverði á leynilegum stöð-
^rn, þegar þeir hafa bundið fórnarlömb sdn og gert þau brot-
leg við lögin. Þess er getið í fréttunum að daglegur forði kosti
ávanamann um 150-200 ísl. kr. á dag, og ef möng systkini
lenda í þessu, þá er það ekki ódýrt fyrir fjölskylduna. Ef efcki
verður bót ráðin, þá fer á sínum tíma frelsi, fjör og vilji for-
görðum. Sum fórnarlömbin svipta sig lífi, önnur lenda í glæp-
um, mörg verða vesalingar. Umboðsmenni vímulyfjanna eru
efcki afætur, heldur uppbætur.
Fræðsla lækna og annarra vísindamanna, reynsla og þekk-
ing er að engu höfð af unglingunum. Þeir trúa tungumjúkum
snápum skemmtistaðanna. Vísindin verða óvinsæl og leiðin-
leg, jafnvel ótrúleg í eyrum ungra karla og kvenna, sem finna
til æsfcuþróttar og telja sér allar leiðir færar. Þetta er skiljan-
legt þegar ungir menn sjá litlar hvítar töflur af heróini eða
duft, að þeir neiti að ,,trúa“ þegar sagt er við þá að einungis
um tveir af hundraði þeirra, sem lenda undir valdi þess, verði
læknaðir að gagni, þótt beitt sé vísindalegum aðferðum (VL
13-3-65). Þetta er skiljanlegt þegar unglingum hefir janfvel
heima og í skólum vðrið kennt að „allt sé relativt" og ekkert
þurfi að taka alvarlega.
Söfcin er vissulega efcki hjá unglingum einum, en mikið af
henni er hjá umboðsmietnnum, og þó efcki allt. Fúsleikinn til
að smygla og aðstoða eyðingaröflin er víða fyrir hendi. Að
dómi sócialvísindamanna hefir sjónvarpið einnig sína „nar-
cotizing dysfunction“. Það veldur viljaleysi, hugsunarleysi, að-
gerðarleysi og skapar þá afstöðu til lífsins að veita viðtöku
hverju sem vera skal ,án þess að mæla á móti. Sölumenn
vímulyfjanna geta sáð í jarðveg, sem áður er búið að plægja
með fjölmiðlunartækjum, áróðri, ritverkum og margvíslegum
niðurrifum á þrautreyndum sannleika um manninn, vísinda-
legum, trúarlegum og sálfræðilegum og mieð löngum andróðri
gegn siðferðile-gum san-nindum. Þau vandræði sem vímulyfin
valda nú í Svíþjóð, eru ekki heimatilbúin, heldur innflutt. En
jarðvegurinn er undirbúinn og snáparnir vilja græða á velmeg
un Svía.
Ef smyglarar vorir eru ekki óforbetranlega heimskir, þá
hætta þeir sínu klunnalega brenniv'ínssmygli og taka upp
vímulyfj asimygl. Það m-un enn' vera lítið hér. En yfirvöld
ættu að vera viðbúin breytingu líka.
13. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H