Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1965, Blaðsíða 9

M
aður á ekki að vera að amast
við fólki sem skrifar afleitlega, af
því reynslan hefur sýnt að einn góð-
an veðurdag getur það eins og hrokk-
ið í gírinn og byrjar þá að skrifa
eins og menn, þó því auðnist kannski
aldrei að skrifa eins og englar. Aft-
ur á móti finnst mér sanngjarnt að
láta útgefendur vita að það er fram
úr hófi lúalegt að nenna ekki að
lappa upp á framleiðslu þessa fólks
áður en þeir fleygja henni á mark-
aðinn.
Eg hef í huga afskaplega slæma
bók í rauðu bandi sem ég gluggaði
í eftir jólin. Ég er hræddur um að
höfundurinn verði að taka sér tak.
Það er ótrúlegur aragrúi orða sem
hann skilur sýnilega alls ekki, og þó
eru þau orð jafnvel fleiri sem hann
hefur sýnilega aldrei heyrt nefnd.
Til daemis þekkir hann ekki jafn
hversdagslegt orð eins og „aflegigj-
ari“, og fyrir bragðið gerist það í
sogunni að þegar söguhetjugarmur-
inn heldur heim að bæ nokkrum spöl
korn frá þjóðveginum, þá arkar hann
„aukaveginn". ’ Svo eru lýsingarnar
næsta skringilegar. Þeir göfugu eru
svo göfugir að maður byrjar að
flissa, og fólin eru þvilík fól að
maður byrjar að skellihlægja. Loks
er það til marks um ágæti og fá-
heyrðar vinsældir kvenhetjunnar að
þegar hún ræðst hjúkrunarkona í
sjúkralhús úti á landi, „þá leið ekki
á löngu þar til það var orðið fullt“.
Það voru þá meðmælin!
Eins og ég sagði áðan, þá er hreint
ekki loku fyrir það skotið að höf-
undurinn byrji einhvern góðan veð-
urdag að skrifa eins og maður okkur
öllum til ánægju. Hver veit nema
hann verði með tímanum menning'-
arbroddur hjá stjórnmálaflokki og
verði látinn vita allt sem máli skipt-
ir um listir. Annað eins hefur víst
skeð. En útgefandinn sem hér er að
verki má bókstaflega skammast stn.
Úr því hann þurfti endilega að gefa
bókina út, þá hefði hann að minnsta
kosti átt að útvega sér duglegan
mann til þess að kemba úr henni örgj
ustu vitleysurnar. Ég fór að gá að
nafni sökudólgsins í bókinni, en hans
er þá hvergi getið. Ég hélt satt að
segja það mætti ekki gefa út bækur
án þess útgefandinn léti sín einhvers
staðar getið. Þessi skrattakollur er
bleyða ofan á allt annað.
E
ennþá verið að gefa út stríðsbækur
í útlöndum. Þær eru tíðum ljótar, en
þær eru líka nauðsynlegur lestur.
Sjálfsagt er búið að skrifa meira um
heimsstyrjöldina síðari heldur en
nokkurt annað strið í mannkynssög-
unni. Ég á ekki við doðrantana sem
þessu tagi sé með öllu forkastanleg.
Bretar skrifa alveg tvímælalaust
bestu stríðsbækurnar: þeir eru þol-
inmóðir, sauðþráir og slá ekki tíra
sig, og svo hafa þeir stundum þennan
prakkaralega, hálfgalna, óviðjafnan-
lega- húmor. Á hinn bóginn finnst
mér Bandaríkjamaðurinn ýmist of
hressilegur eða jafnvel „kaldur“ eða
þá of hátíðlegur, hvernig sem á því
stendur. En af Þjóðverjanum er það
að segja að hann vorkennir sjálfum
sér einhver ósköp enn þann dag í dag
hvernig hann tapaði stríðinu, og e£
hann hefur samviskubit af því seim
ge.ðist þegar veldi hans var mest,
þá er hann sem ég er lifandi ekki
að flíka þvL

J f við höldum okkur enn við
bókamarkaðinn, þá er þess að geta
sem margir vita að vísu, að það er
hershöfðingjarnir eru búnir að skrifa
og stjórnmálamennirnir. Mér virðist
í fljótu bragði sem þeir háu herrar
séu einungis sammála um að vera
ósammála. Ég á við bækurnar sem
fólkið er ennþá að skrifa sem vann
skítverkin ef svo mætti að orði kom-
ast.
Þessar bækur eru eins og nærri
má geta misjafnar að gæðum, og
þó er það undantekning að bók af
er þýski hermaðurinn allt í einu orð-
inn fórnarlamb „viUimennskunnar“
og i þokkabót merkisberi frelsisins
og réttlætisins og mannúðarinnar,
brjóstvörn okkar allra (hvorki meira
né minna) í baráttunni gegn „vilti-
mönnunum“. Jæja, ég hefði fyrir
mitt leyti kosið mér riddara nieð öllu
hreinni skjöld.
T
Það er vægast sagt óviðkunnanlegt
hvernig þýsku höfundarnir skil-
greina til dæmis „villimenn“ og „villi
mennsku“ þegar sögunni (eins og
þeir segja hana) vikur að austur-
. vígstöðvunum. Þegar Þjóðverjar fara
inn í Rússland með báli og brandi,
þá er þetta allt í sómanum: engin
villimennska þar. En jafnskjótt og
spilinu er snúið við og Rússinn öslar
alblóðugur inn í ríki nasismans, þá
vær þýskar stríðsbækur sem
ég hef nýlega séð fjalla um kafbáta-
stríðið og lofthernaðinn. Flugmaður-
inn er gallharður nasisti. Hann er
með í þessu öllu frá byrjun og oft-
ast í fremstu víglínu. Hann skýtur
niður flugvélar og sprengir upp járn-
brautalestir, hann sökkvir skipum og
grandar skriðdrekum, hann kveikir í
borgum. Og hann er hreykinn af
hlubverki sínu. Þegar hann veikist,
þá verður hann líka fárveikur af ó-
yndL Hann tilbiður herra Hitler.
Hann berst eins og ljón. Hann er að
fná morgni til kvölds og nóttina með,
hann er ugglaust mesti fullhugi, og
þegar stríðinu lýkur og Þýskaland
er gapandi sár, þá stekkur hann í
fússi til Argentínu, gallharður, iðr-
unarlaus nasisti.
Kafbátamaðurinn er allt önnur
manntegund: hægur og prúður og
enginn orðhákur. Nafninu á nasistan-
um er stolið úr mér, og ég hef ekki
bókina hans handbæra, en landi hans
heitif Wolfgang Frank og hans bók
heitir Sæúlfarnir. Hún er satt að
segja lengstaf hlutlæg og nærri því
hlutlaus; og þó kemur þar að Wolf-
gang Frank reynir að telja okkur trú
um að Karl Dönitz stóraðmíráll, mað-
urinn sem í byrjun stjórnaði kaf-
bátaflota Þjóðverja, maðurinn sem
síðan varð æðsti maður þýska flot-
ans, maðurinn sem starfaði við hlið
Hitlers og loks maðurinn sem Hitler
ánafnaði ríki sitt — að Karl Dön-
itz stóraðmíráll hafi ekki haft hug-
mynd um það fyrr en eftir stríð
h/vernig Þjóðverjar hnepptu milljón-
ir karla og kvenna í þrælkunarbúð-
ir og hvernig þeir útrýmdu milljón-
um karla og kvenna í gasklefum og
með hnakkaskotum.
Ég gat þess í upphafi að stríðs-
bækur væru ljótur lestur en nauð-
synlegur. Við verðum að vita það
sem Karl Dönitz lést ekki vita.
dögunum kviknaði í bíl hjá
manni sem er mér nákominn.
Siðan hefur hann gaman af því
að segja frá slökkvistarfinu.
Fyrst bar að strætisvagn og bíi-
stjórinn snaraði sér út með hand-
slökkvitæki, en það var þá tómt.
Þá bar að annan strætisvagn og
bílstjóri hans snaraði sér út með
annað handslökkvitæki, en það var
þá bara líka tómt.
Það vildi manninum til að það
voru ekki fleiri strætisvagnar á ferð-
inni, og' síðan kom slökkviliðið og
slökkti eldinn.
kominn að klófesta hann. Enginn von-
aði að hann næði fljótlega til skógar, en
þar ætlaði hanu að fela sig fyrst um
sinn.
Þeir nálgnðust skóginn og alltaf harðn
aði leikurinn. Enginn fann stóra krumlu
Allra strjúkast við bakið á sér, en um
leið tókst honum að smeygja sér inn á
jnilli trjánna.
Og nú tók leikurinn aðra stefnu. Allir
®tti erfitt með að komast áfram í þétt-
um skóginum, en Enginn átti hægt um
vik vegna smæðar sinnar.
AÍlir lét nú fúkyrðunum rigna yfir
Engan. Hann sagðist myndi finna hann
í fjöru, þótt síðar yrði.
Enginn hló að Öllutn, og Allir æstist
um helming við að sjá háðsglottið sem
Enginn setti upp.
Þér verður ekki kápan úr því klæðinu,
sagði Allir.
Ég slæ eign minni á skóginn, þú mátt
eiga víðáttuna, sagði Enginn.
Skárri er það nú gjafmildin, eða hver
hefur gefið þér heimild til að slá eign
þinni á mitt land og þykjast síðan ætla
að gefa mér það í þokkabót, sagði Allir.
Nú á ég skóginn og ég skíri hann
Einskisskóginn, saigði Enginn.
Þú átt ekki einu sinni bót fyrir rass-
inn á þér, sagði Allir.
Ég á meira en þú. Víðáttur koma eng-
um að gagni, sagði Enginn.
Ég banna þér að snerta á nokkru hér
í skóginum því hann hefur verið mín
eign svo lengi ég man, sagði Allir.
Reyndu nú að gera þér grein fyrir að
ég á hann og get gert við hann hvað sem
ég vil, sagði Enginn.
Ef þú snertir nokkuð í skóginum mun
ég ekki láta nægja að koma þér fyrir
í krónu trésins, heldur mun ég láta dæma
þig til dauða, sagði Allir.
Ég mun leynast í skóginum og sækja
mér þangað næringu, sagði Enginn.
Ætli ég finni ekki af þér lyktina, sagði
Allir.
Þú finnur hvorki lykt né annað, því
innan skamms verður þú að steingervingi
sem ekki getur hreyft legg né lið, ekki
andað, ekki séð, í einu orði sagt ekki lif-
að, sagði Enginn.
Dirfist þú að vera með getgátur og
spádóma um mig, sagði Allir.
Hér eftir er það ég sem stjórna, sagði
Enginn.
Hverju ætli þú getir stjórnað, dverg-
urinn þinn, sagði Allir.
Líkamlegt atgervi hefur enga þýðingu.
Það er heilinn sem öllu ræður, sagði
Enginn.
Heilinh á þér er ekki stærri en títu-
prjónshaus, ságði Allir.
Það er pó betra að hafa slíkan heila
heldur en héila sem er búinn til úr mykju
og límdur saman með tjöru eins og heil-
Framhald á bts. 12.
15. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9