Lesbók Morgunblaðsins - 08.08.1965, Qupperneq 1

8. maí 1950 sáu tveir mógrafarar, að
si>gn Globs, „allt í einu andlit koma í
Ijós í mólögunum, svo óskemmt, að þeir
héldu, að hér væru þeir að rekast á ný-
framið morð. Andlitið var milt á svip,
auigum að mesbu lokuð, varirnaa- næstum
lokaðar, eins og maðurinn hefði verið
að biðjast fyrir. Það var eins og sál
dauða mannsins hefði komið snögga
ferð. frá öðrum heimi, gegnum himna-
hiiðið í vestri.“
ótökumennirnir sneru sér til
sakalögreg.lunnar, sem var annars ekki
aiJs óvön að fá tilkynningar um líkfundi
í mýrunum. Til vonar og vara tók hún
með sér nokkra safnmenn. Það upplýst-
ist fljótlega, hvernig í málinu lá, og svo
var sent eftir Glob. Hann stóð brátt aug
gekk þó ekki slysalaust. Einn burðar-
maðurinn hneig ni'ður af ofreynslu og
hafði fengið hjartakrampa. Mýrin krafð-
ist lífs í stað formminjanna, sem frá
henni voru teknar, mundu sumir vilja
segja.“
Tollund-maðurinn er svo nefndur
eftir Tollundmýrinni, þar sem hann
fannst. Þarna um slóðir eru miklar forn
minjar, óg þetta var ekki fyrsta líkið,
sem þarna fannst. í aðeins tíu km fjar-
lægð frá þessum stað fannst siðar hinn
þekkti Grauballe-maður.
í Kaupmannahöfn var’ð það læknum
og réttarlæknisfræðingum brátt ljóst, að
það stóð heima, að maðurinn hafði ver-
ið hengdur. Röntgenrannsóknir og lík-
skurður sýndi fram á, að vöðvar og
innyfli höfðu varðveitzt afbuirðaVel. Það
var meira að segja hægt að sýna fram
Járnaldarmönnum skýtur
myrum í Danmörku
PP úr
á. hvað maðurinn hafði fengið til mið-
degisverðar, áður en hann dó. Hann
hafði neytt máltíðar, sem var grautur úr
soðnu byggi, hörfræi, korni, píljurt og
alis kyns illgresisjurtum. Og hann hafði
lifað að minnsta kosti sólarhring, eftir
að hianin neytti þessarar fæðu.
EFTIR CHRIS PARO
SYO langt aftur í tímann, sem
sögur fara af, hefur einhver
dularfull hula hvílt yfir mýrunum í
Danmörku.’ Eitthvað torrætt og ó-
hugnanlegt hafa menn jafnan skynj-
að í sambandi við mýrapyttina, og
það hefur jstigið sem bólur upp á
yfirborðið. í mýrunum áttu álfarnir
heima. í skammdeginu, þegar þoka
og myrkur seig yfir mýrina, döns-
uðu huldustúlkurnar, og svo stigu
upp logar og urðu að ógnvekjandi
hrævareldum, sem ginntu fólk til að
stíga út í botnleysuna, þaðan sem
enginn átti afturkvæmt lifandi.
En mýrarnar voru líka nægtabúr
eldiviðar fyrir köld og dimm vetrar-
kvöld. Þarna var mórinn grafinn
upp og skorinn, og það var einmitt
við þetta verk, sem merkilegir fund-
ir áttu sér stað. Merkastir þeirra eru
sennilega fundir Grauballe-manns-
ins og Tollund-mannsins, sem hvort-
tveggja voru óvenjulega vel varð-
veitt lík frá járnöld.
Enskar skólastúlkur, sem höfðu séð
myndir af fundunum, fengu áhuga á
jþessuim dönsku mýnalí'kium, sem höfðu
varðveitzt svo vel, og skrifuðu fornminja
verði Danmerkur, P. V. Glob, prófessor,
fil þess að fræðast nánar um þetta.
Glob vifdi gjarna svara þeim eins ýtar-
lega og tök voru á. Hin löngu bréf til
etúlknanna urðu smám saman að bókar-
handriti, sem nú er komið út í bókar-
íorm.i hjá Gyldendal með 80 furðulega
góðum myndum. Segja má, að járnaldar
mcnnirnir stari á lesandann af síðum
bókarinnar. Hún er orðin töfrandi grein-
argerð um jiárnaldarlíkin í mýrum Dan-
ir.erkur.
Höfundurinn vekur eftirtekt á því,
eð langt aftur í sögu dönsku þjó'öarinnar
hafi fuindizt slik mýralík. Oft viar það,
eð þessi iík, sem höfðu dökknað mjög,
voru talin vera af fólki, sem hafi horfið,
þar eð líkin virtust oftast hafa orðið
fyrir einiiverju hnjasiki eða iilri með-
ferð, hvort heldur það nú var henging
eða þau höfðu vetrið skorin á háls, og þá
setti fólk þau í samband við gömul
morðmál, sem ekki höfðu verið upplýst.
Sumurn þessatra göimlu líkfunda er lýst
þannig að vísindamenn nú á dögum
skúja, að þarna hefur verið um lík af
járnaldarmönnum að ræða. Oft taldi
fólk víst, að þarna hefði verið um morð
áð ræða, og vildi það því hafa lýsingarn-
ar sem allra nákvæmastar. Alls hafa
fundizt tugir járnaldarmanna, sem hafa
varðveitzt á undursamlegan hátt allt
fmm á vora da,ga vegma sútunarsýru í
jarðveginum og algers loftleysis.

liti til auglitis við járnaldarmanninn,
sem lá eins og hann svæfi, með skinn-
hettu bundna yfir höfuðið og skinnbelti
um sig miðjan. Að öðru leyti var hann
nakinn. Maðurinn hafði varðveitzt svo
vel, að furðulegt mátti telja. Það vamt-
aði ekikert í þetta friðsamlega andlit
með skeggbroddana á hökunni. Leður-
ól um hálsinn á líkinu benti til þess, að
maðurinn hefði verið hengdur, áður en
hann var jarðaður.
Til þess a'ð geta rannsakað nákvæm-
lega bæði líkið sjálft og jarðveginn,
sem það fanmst í, var hvort tveggja sett
í stóra kistu, sem send var Þjóðminja-
safninu í Kaupmannahöfn. Kistan með
því, sem í henni var, vó meira en 1000
kg. Það varð að bera hana með hand-
aíli að hestvagni, og Glob segir: „Þetta
essi uppskrift að jármaldiarman
gæti ef til vill verið undirstaðan að járn-
aidar-matreiðslubók. Síðar var svipaður
grautur og þessi uppskrift hljóðar um
borinn fyrir fornfræ’ðinganá Sir Morti-
mer Wheeler og dr. Glyn Daniel á sjón-
varpssýningu í Englandi. Menn höfðu
hafið samningu járnaldar-matreiðslu-
bókar, en ekki smakkaðist samt matur-
inn þessum virðulegu ’vísindamönnum.
Því miður treystu menn sér ekki tii
að varðveita meira en höfuðið af Tollund
manninum, sem enn er til sýnis í safninu
í Silkaborg, þar sem menn geta, bók-
staflega talað, horfzt í augu vi'ð fortíðina.
Höfuðið af Tolkmd-manminum er bezt
Framhald á bls. 10
Höfuð Tollund-mannsins sem dó fyrir 2000 árum.