Lesbók Morgunblaðsins - 08.08.1965, Side 5

i sTaji imtXt m aj^*53
ANTE -
ára afmæli
Eftir Siglaug Brynleifsson
SEINNI HLUTI
DANTE var mjög vel að sér í
flestum greinum mann-
legrar þekkingar, öll verk hans bera
vott um þetta. „Komedían“ er fyllt
af lærdómi og endurspeglar þekk-
[ngu miðalda. Suðurfranskur skáld-
skapur hafði geysileg áhrif á hann
og endurómur þess skáldskapar í
ítalskri mynd. Trúbadúrarnir hefja
kveðskap sinn á 11. öld, sá fyrsti
þeirra var greifinn af Poitou, Vil-
hjálmur af nafni. í kveðskap hans
gætir nýrra eiginda, hann syngur um
ástina, og með þessum kveðskap
upphefst lofgjörð hinnar rómantísku,
ástar. Kvæðin voru formföst og
byggð upp eftir ákveðnum reglum;
þau voru ætluð til söngs, annað
hvort söng skáldið sjálft eða söngv-
ari, sem hann hafði í þjónustu sinni.
Uppruni þessa kveðskapar er óljós;
ýmsir álíta, að þar hafi komið til
arabísk áhrif.
Trúbadúrarnir syngja einnig um glæsi
leika fortíðarinnar, þeir kveða lofkvæði
um fornar hetjur og finnst litið koma til
eigin tíma. Bertran de Born yrkir um
dásemdir orrustunnar og um það, ,,að
nú eru engir sannir konungar lengur,
yfirstéttinni fer aftur, og forn riddara-
xnennska er horfin“. Þetta var yfirstétt-
arljóðlist, sem þróast staðbundið í Suðuir
Frakklandi, og þegar kemur fram á 13.
öld, tekur þessari bókmenntastefnu að
hnigna. Þjóðfélagsleg forsenda fyrir
trúbadúrakveðskapnum var hrunin,
form þessara ljóða var mjög þröngt og
bundið, og leifar þessa kveðskapar
hverfa í blóðmistri Albígensa-ofsókin-
anna. En pótt þessi stefna deyi út í upp-
haflegu formi, hefur hún mikil áhrif á
þá stefrau í ljóðlist, seim tekur að
blómstra við hirðir Nonmannahöfðingj-
anna og hirð Hohenstáfanna á Suður-
ílalíu. Þar og á Sikiley gætti mjög ara-
hisikra áhrifa, og þar upphefst lýr-
ískuir skáldisikapur á ítölsku. Við
hirð Friðrikis 'keisara II voru mörg
égæt skáld þessa Sikileyjarskóla.
Þassi ljóðagerð frjó'vgar siðan allan
ítalsikan kveðskap o.g hefur mikil
éhrif á Bante, eins og kveðskapur
frúbadúranna. Dante þekkti einnig forn
frönsk kvæði. Hann las latneska höf-
unda af miklum áhuga, og sá fremsti
þeirra var að hans áliti Vingilíus, læri-
meistari hans og leiðsögumaður. Verk
hans höfðu mjög mikil áhrif á skáld-
skap Dantes. Dante leggur þau orð
Virgilíusi í munn í „Helvíti", XX kviðu,
„að hann þekkti alla Eneasarikviðuna1 ‘,
er sú kviða er að nokkru fyrirmynd
„Komedíunnar“. Virgilius er tákn skyn-
seminnar í „Komedíunni". Statíus er
annar leiðsögumaður Dantes um dánar-
heima, þegar leiðsögn Virgilíusar lýkur.
Dante áleit, að Statíus væri kristinn, og
því fær hann að leiðbeina Dante um
himnaríkL Hann minnist einnig Horatí-
usar, Ovidíusar og Hómers. Lívíus var
eftirlætiisisiaignfræð'ingur hans og úr riti
Orosíusar, Historiae adversum paganos,
hafði hann landfræðilegar hugmyndir og
ýmiss konar sagnfræðilega þekkingu.
Þetta rit var helzta heimildarrit manna
um landafræði á miðöldum. Dante minn-
ist á Ciceró og Boethíus í „Veizlunni“
og vitnar einkum oft í rit Boethíusar.
Aristóteles og Thomas Aqvinas voru
hinir miklu meistarar miðaldamannsins,
rit þeirra gengu næst Biblíunni, og
Dante vitnar mjög oft til þeirra. Rit
Dantes bera vitni uim mi'kinín lestiur og
íhuganir, og honum virðist ekkert mann-
legt hafa verið óviðkomandi.
•N<
lý.tt líf“ er einstakt fyrirbrigði
í bókmenntum miðalda, bæði um form
og inntak. Ritið er helgað vini Dantes,
Cavalcanti; það vtar hann, sem hvatti
Dante til þess að setja það saman á ít-
ölsku, en ekki á latínu. Þetta er ástar-
óður bæði í bundnu og lausu máli til
Beatrice. Hann lýsir fyrstu kynnum
þeirra og þeim áhrifum, sem Beatrice
hefur á Dante. Sagan er sögð á einfaldian
og eðlilegan hátt, að því er virðist við
fyrstu sýn, en þegar betur er að gáð,
er frásögnin fyllt táknmyndum og tákn-
tölum, en þetta verður þó aldrei á
kostnað stíls eða tærleika Ijóða og frá-
sagnar. Miðaldabókmenntir einkennast
einmitt af táknmáli; það, sem okkur
virðist liggja beint við, er ekki eins
einfalt og það sýnist í fyrstu; það getur
verið viss merking í ákveðinni tölu eða
Framhald á bls. 6

canto tertio oella pr,
Er mc ft U3 eclia cittaáoíenfc * OfttjRhufflcqiiúlcrdonocíie cloc jrícri! capiro
p pcr mc ft m neUetbemc dolörc , búcno flan i«að£W<I/ urto"
* ... t liartprinoeno dcUinarranttu’. Mafctonúlq-bfflp;
pcr ntc ít ua tra lapcrduta &entc tþcn dú'g«:mu tutubtnatvm/fauimciiu fj puó pt o
luRitta mofic Clittto altó tactorc ttar< <he U ttárraum cctnmtú ntl jarimo tapitoio; ctí
V fccemt la díutna poccAatc ' ndutrfolonc.not{óhcnóif«choir.iottín«W:
lafctarc o£nt fpcranra uoi tþcntrace p-mcnto ítlcfH-rénoulautfönoripinctbalþaðóýj
jaucfteparolcditolorí obW
fceffCTpfu.ToliiieiIdoclcOrloáálftr.ddm&ífcgmt-íf
to r cr tínfcr nact pitr^atortotlaqtt?? uú f fii« A to
inmt'potofuocorríiió.fit a( a'cto. tí<lx.-f;p’áfic.i cjucl
mtk gjaátToþrakfchtamoðimoftro,'ttfeatcBtmodtcclútkýnamcnáucqutiucanamoltc thofeícrtue;
jtcnk quatí apubcnmotíita ct auru'cne ctdocílus; Fhcrt (t ufcra tk í ogpi ptí öd potma non f»,pofft
:;rcqutfUvAtW maxínúmctt firichicdc aíioúrij:torcckíeapttdouöque twouavxcaficnc <$iy.itrríohrp£
■ Hcr i ncrck ftampg,inat timr.oddpottadefccnáéncHirsttrno • GútáicoCautrícopnmcre ek d«fafi
t tr cUopiu cr,f;gÍ3ncrhtcdalprihapcácphi!ofopl5i t b.tc t!<: C't ritn'.nuMcnc tu! c;ud ftncu'nctice
(Sc-crircchrpntsntccidúifnmcrtattta ddbhttno/dtmoflutktanitne htiKaxcdopóíamcn: fcho é>ttdk|
ÍÍIÍÍlMllilllHÍfi H inoft.fínofta

Byrjunin á þriðja söng „Komedíunnar“ i fyrstu myndskreyttu útgáfu verksins,
scm prentu'ð var í Flórens 1483. Textinn meðfram Ijóðlínunum er skýringar.
Sérfrœöiþekking er oröin svo
snar þáttur í nútimálífi, aö ekkert
þjóöfélag hefur efni á að spara viö
sig sérfrœöinga, þó þeir kunni aö
vera dýrir. íslendingar hafa misst
alltof marga dýrmœta sérfrœöinga
úr landi vegna misráöinnar opin-
berrar sparnaöarviöleitni, og á þaöí
sennilega eftir aö reynast okkur
dýrara en margur hyggur.
Sérfrœöingar eru dýrir en samt
enginn munaöur. Hins vegar hefur'
veriö nauðsynlegt aö búa þannig
um hnútana á sumum sviöum, t.d.
í lœknisfrœöi, að almenningur geti
notiö góös af sérfrœöilcunnáttu
hœfra nvanna án alltof mikilla út-
gjalda. Þetta er gert meö umfangs-
miklu kerfi sjúkrasamlaga og al-
mannatryggtnga sem fjölskyldufeö-
ur greiöa árlega til á sjötta þúsund
krónur. Deila má um kosti og galla
velferðarríkisins, en kostir þess á
vettvangi mannúðarmála eru hafnir
yfir umrœöur. Samhjálp allra t
þegna þjóöfélagsins til aö létta und- (
(íf ttieð þeim, sem verða fyrir slys-
um eöa búa viö böl heilsuleysis, er
svo sjálfsögö siöferðileg skylda aö
um liana þarf ekki aö fjölyröa.
É geri ráö
fyrir að flest-
ir lœknis-
menntaöir
sérfrceöingar
séu á einu
máli um
þetta, þó ein-
hverjir kynnu
aö hafa meiri
áhuga á
„frjálsri sam-
keppni“ af
fjárgróðaástœöum. Til munu þeir
menn í lœknastétt, sem sjá ekkert
athugavert við aö gera sér ólán
annarra að féþúfu, en þeir eru sem
betur fer í miklum minnihluta.
Nú mœtti œtla aö meö þeirri
skipan, sem komiö hefur veriö á
hérlendis í sjúkrasamlagsmálum,
vœri girt fyrir möguleika óhlut-
vandra manna til aö hafa fé af
grunlausu fólki, en því viröist ekki
að heilsa, og skal hér tilfœrt eitt
nýlegt dæmi því til áréttingar,
dæmi sem nú er í athugun hjá
Sjúkrasamlagi Reykjavíkur.
Fjögurra barna móðir leitar til
sérfrœöings og biöur hann aö líta á
œöar í fótleggjum, sem tekiö höfðu
aö þrútna eftir aö hún eignaðist síö-
asta barniö. Lœknirinn segir henni,
aö bezt sé aö fjarlægja œðarnar
strax, því þœr geti skemmt út frá
sér. Henni er stefnt upp á Fœöing-
ardeild Landspítalans þar sem að-
geröin fer fram aö morgni dags og
tekur rúma klukkustund. Fyr-
ir tilmœli lœknisins liggur konan
heima þá tíu daga sem hún veröur
aö vera rúmföst, en aö sjálfsögðu
getur hún ekki sinnt heimilisstörf-
um og veröur aö koma börnunum
fyrir á dagheimili. Hún veit ekki
betur en hún sé aö spara Sjúkra-
samlaginu útgjöld meö því að
liggja heima (hefði hún legið á
sjúkrahúsi heföi Sjúkrasamlagiö
greitt allan kostnað viö aögerðina
Framhald á bls. 6

; l 26. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5