Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1965, Blaðsíða 6

KOMIÐ VIÐ
Framhald af bls. 4
buskann, þegar þess þurfti, en bóndinn
átti sjö dætur.
— Og þér hefur litizt betur á eina
en aðra?
— Já, ég var mest skotinn í þeirri,
sem var gift. Það er alltaf eitthvert
ólánið.
— En svo ferðasögunni sé haldið
áfram?
— Þegar ég var kominn svona langt,
til Danmerkur, vissi ég um marga, sem
ætluðu suður, en sjálfur hugðist ég fara
til Englands. Ég hitti þá Jón Dúason og
sagði hann mér að eiga ekkert við það.
Það væri svo dýrt að lifa þar, svo að
mér datt í hug að eyða peningunum í að
fara til Rómar og sjá mig þar um.
— Hvað sögðu nú menn hér heima
um slíka ráðabreytni?
— Þeir urðu hálfhissa, að ég skyldi
leggja út í þetta. Á þeim árum mátti
aldrei eyða eyri í nokkurn skapaðan
hlut. En ég hef aldrei séð eftir því að
fara. Það var hið eina skynsamlega, sem
ég hef gert um ævina.
— Og ertu að hugsa um að fara aft-
ur?
— Nú hefur maður ekkert gaman af
því, þegar maður er orðinn gamall. Mig
langar ekki einu sinni til Reykjavíkur.
Ég vil helzt vera heima.
TVÆR RAUÐAR HRYSSUR
— Áttirðu ekki alltaf góða hesta,
Valdimar?
— Ég átti hvern hestinn öðrum betri.
Eg keypti rauða hryssu einu sinni vest-
an úr Skagafirði fyrir 60 kr. og hún var
fylfull og hafði aðra rauða hryssu innan
í sér, sem varð afbragðs hross, báðar
kallaðar Rauðkur. Dóttirin átti tvo fola
og voru methestar. Annar var klár-
gengur, en tölti mikið og stökk og var
óskaplega fljótur og duglegur. Ég ferð-
aðist mikið á þeim árum og fór t.d.
alltaf sjálfur með eggin til Akureyrar
á þrem hestum, sem ég teymdi á eftir
mér, og hafði auk þess einn til reiðar.
— Hvað manstu eftir mörgum eggj-
um mest?
— Þau voru 16 þúsund um aldamót,
en fóru ofan í 10 þúsund einum 10 árum
seinna og hélzt talan þannig í æði mörg
ár, en nú eru þau komin niður í 1500.
Fuglinn er allur drepinn í netunum. Það
segi ég a.m.k., þótt þeir megi ekki heyra
Iþað, sem leggja netin.
— En hvað manstu eftir flestum sil-
ungum?
— Ég fékk einu sinni 600 í tveim
fyrirdráttum og það er bara stutt síðan.
En nú þýðir ekkert að draga fyrir leng-
ur, því að silungurinn er hér um bil allur
drepinn í netunum.
— Viltu kannski banna netaveiðina?
— Já. A.m.k. takmarka hana sem
allra mest.
ALLTAF VITAÐ UM TfÐINA
— Þú ert berdreyminn, Valdimar?
— Ég vil helzt lítið segja um það, en
ég hef alltaf vitað um tíðina. Og það,
sem mig dreymir fyrir vondum vetrum,
er alveg öruggt og getur ekki brugðizt.
Mér finnst ég þá kominn inn á Akur-
eyri og ætla að vera í skólanum. En vet-
urinn 1909-10, þegar ég var í Gagnfræða-
skólanum, var mjög harður. Þá var 33
vikna innistaða innan í Fljótsheiðinni
og lika hart hér í sveitinni. Ég hef álitið,
að mig dreymi svona vegna þess, að
það kemur alltaf svipaður vetur aftur,
þegar mig dreymir þetta.
— Dreymdi þig nokkuð í haust?
■— Nei, en ég ætlaði í einhvern skóla
um jólin.
ÞAÐ VAR ÞORSTEINN
— Þig hefur nú dreymt fleira merkt-
legt?
— Já, þá stóð svo á, að ég svaf uppi á
Norðurloftinu, en hafði aldrei sofið þar
áður. En það var sagt, að ef maður hefði
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
aldrei sofið þar, væri að marka það,
sem mann dreymdi. Ég sofnaði um
kvöldið, en hafði helv.... beinbólgu í
bakinu, svo að ég fór ó fætur um nótt-
ina og gekk um gólf því að þá dró held-
ur úr verkjunum. Ég náði þó að festa
blund aftur undir morguninn og svaf
í tvo tíma, unz ég vaknaði aftur. Ég
var í einhvern veginn undarlegu ástandi,
þótt ég væri vakandi, náði ég ekki full-
kominni hugsun, eins og maður gerir
vanalega, þegar maður vaknar. Þá stend
ur skyndilega maður í dyrunum á her-
berginu og hefur strax upp eitt erindi
og les það framúrskarandi vel, svo að
ég man enn hljóminn í rödinni og kveð-
andina vel. Og manninn hefði ég þekkt
undir eins, ef ég hefði séð hann, en
hann var þá dáinn fyrir einu ári.
Stökuna kunni ég áður, en hún var
svona:
„Ég trúi því, sannleiki, að
sigurinn þinn
að síðustu vegina jafni;
og þér vinn ég, konungur, það
sem ég vinn,
og því stíg ég hiklaust og
vonglaður inn
í frelsandi framtíðar nafni.“
Ég heyri sagt, að þessi vísa sé skrif-
Valdimar Halldórsson
uð á legsteininn hans. En þetta var Þor-
steinn og enginn annar.
— Hvað var hann að meina?
— Hann var bara að svara því, sem
ég var að hugsa um kvöldið. Svo sneri
hann sér við, kvaddi ekki einu sinni og
fór.
— Hefurðu lifað samkvæmt erindinu?
— Það getur vel verið. Ég hef a.m.k.
aldrei logið neitt. Ég hef lifað nokkurn
veginn svoleiðis síðan.
Og Valdimar hlær enn við.
ENGIN GUÐSPEKIFRÆÐI ÞF.TTA
Síðan barst talið um heima og geima
og Valdimar kenndi mér vísu eftir sig,
orta að gefnu tilefni:
„Bezt er að varast vínsins tál,
verstu heimsins byrði.
Illt er að hella eitri í sál,
ef hún er nokkurs virði“.
— En hver segir, að hún sé nokkurs
virði, spyr hann svo kankvís.
— Trúirðu því þá, að sálin sé til?
— Já, því að annars værum við ekki
tii. Skrokkurinn er ekki neitt og er einsk
is virði, því að hann fer niður í jörð-
ina. Og við erum ekki hér á jörðunni í
fyrsta skipti núna. Ég man eftir því,
. að ég hef verið til áður. Það er nú lík-
ast til.
— Hvar vastu?
—Einhvers staðar suður í löndum. Ég
sá margt líkt á ítalíu, svo að mér þykir
ekki ólíklegt, að ég hafi verið þar áður.
Það er engin guðspekifræði þetta. Það
þarf ekki til. En það er von að ind-
versku jókarnir viti meir en við í andleg
um fræðum þar sem þeir hugsa aldrei
um neitt nema andann. En við hugsum
aldrei um neitt nema efnið. Það hefur
þó litla þýðingu, þegar maður er kominn
yfir um. Þá gerir maður ekkert með það,
ekki einu sinni verðlausa krónu.
TÍMINN ER EKKI NEITT
— Hvenær varstu hér á jörðunni sið-
ast?
— Það er ógurlega langt síðan. Um
2000 ár. Tíminn skiptir engu. Hann er
ekki neitt. Blekking bara. Eins og
Matthías sagði:
„Ógurleg er andans leið
upp á Sigurhæðir".
Auðvitað hættir maður þó einhvern
tíma að vera hér, þegar maður er orð-
inn nógu þroskaður, — eins þroskaður og
Jesús Kristur. Að vísu geta þeir, sem
svo eru orðnir þroskaðir, komið hér, en
ég held þeir kæri sig ekki um það. Þeir
eru búnir að sigra eigingirnina.
— Er hún versti lösturinn?
— Já, en lygin er þó næstum verri.
— Kannski náskyldar?
— Já, ég er nú hræddur um það.
HUGSUNARHÁTTURINN VAR VERRI
— Þú ert þroskaðri núna en á fyrra
tilverustigi?
— Já, svólítið. Pínulítið. Örlítið hef-
ui maður þroskazt áfram, því að leiðin
er andskotans ári leiðinlega löng. Ég
held þó, að mér leiðist ekki að koma
aftur. Og ég kem nokkuð fljótt. Það
verða líklega ekki meir en 300 ár þang-
að til.
— En heldurðu að við lifum á öðrum
hnetti næst?
— Það þykir mér ólíklegt. Ég get þó
ekkert um það sagt. Það er mest ímynd-
un, en það er eitt, sem ég bít mig í.
En hitt get ég sagt þér, að það er
ómögulegt að mennirnir gætu verið
komnir svona langt á fyrstu ferð sinni
til jarðarinnar. Hún fer svo hægt þró-
unin. — Þó menn séu eigingjarnir, lygn-
ir og allt svoleiðis.
— Finnurðu mun á fólki nú og þegar
þú varst ungur?
— Já töluverðan. Það hefur þokazt
þetta áfram, að manneskjan hefur batn-
að mikið, aðeins á þessum fáu árum. Ég
efast um, að mannkyninu hafi nokkurn
tíma þokað eins, þótt djöfulskapurinn sé
nógur. Það veit ég vel. En hugsunar-
hátturinn var miklu verri í minni æsku.
ÞÝÐIR EKKERT AÐ FARA
ANNARS LEIÐ
— Hvað hefur þú lært mest í lífinu?
— Það er ómögulegt að svara því. Það
hefur komið hægt og hægt. Maður hefur
verið samtíða mörgum, sem maður hef-
ur dálítið lært af, en líklega þó aldrei
eins mikið af neinu og þessari einu vísu
hans Þorsteins.
— Kanntu nokkur heilræði að gefa
ungu kynslóðinni?
— Það er ómögulegt að gefa heil-
ræði. Menn verða að þreifa fyrir sér
sjálfir. Svo er margt sinnið sem skinnið
og enginn finnur sannleikann, nema
hann geti þreifað á honum sjálfur. Ein-
hver tilviljun ..agi því þannig, að hann
geti fundið, hvað satt er og rétt í ver-
öldinni. Það þýðir ekkert að fara annars
leið. Maður verður að finna hana sjálf-
ur fyrir sig.
Þegar hér var komið, þakkaði ég Valdi
mar spjallið, enda orðið áliðið dags. Það
hafði teygzt meir úr því, en upphaflega
var ætlað, enda óvenjumargt, sem bar á
góma.
Valdimar fylgdi mér til dyra og sagði,
um leið og hann kvaddi mig á hlaðinu:
„Þetta var nú allt saman gott. Þegar
maður er orðinn hálfgamalær, er manni
alveg sama, hvaða vitleysa rennur upp
úr manni.“
HagaEagöar
Óþrif
Síðan farið var áð láta út kýrnar
er varla hægt að komast þverfótar
á götunum án þess að reka sig á
mykjuhrúgu. Veganefndin þyrfti að
sjá, að þetta er óþrifalegt og til van-
'sæmdar fyrir bæinn og launa t.d.
kúarektornum sérstaklega fyrir að
hreinsa göturnar daglega e’ða a.m.k.1
annan hvern dag. i
Austri 1917;
Þokan þéttfasta
Einu sinni, þegar ég fór gangandi
til kaupstaðar og kom upp á heiðar-
brúnina, þá varð fyrir mér svo þétt-
fastur þokuveggur, að ég gat ekki
klofið hann. Ég varð samt ekki ráða-
iaus, tók sjálfskei’ðing minn og risti
þá gráu, felldi úr henni stórar flygs-
ur og tróð undir mig. Á þennan hátt
braut ég mer braut yfir fjallið. Stakk
ég svo hnífnum í þokuna, þar sem
ég kom út og hugsaði: „Þarna skal
ég fara sömu götuna til baka“. Svo
gekk allt vel. Ég aflauk erindum og
icom þarna aftur, tók hnífinn, sem
stóð þar sem ég skildi við hann, t
og hélt heim.
i (Þáttur Sögu-Gvendar).

SVIPMYND
Framh. af bls. 2
lega ört á síðustu árum, einkum meðal
háskólastúdenta. Sama er að segja um
fyrrverandi hrifningu þeirra á „lausnar-
orðum“ og allsherjarskýringum, sem
geti leyst allan mannlegan vanda. Lykil-
orð og „lykilstefnur“ eru ekki lengur í
tízku. Meðal þeirra ungu manna, sem
lagt hafa fyrir róða trú á fornfáleg
hugmyndakerfi og vilja hreinsa umræð-
ur af öllu hugmyndafræðilegu þrugli, er
oft vitnað til rita og fyrirlestra Arons.
Samt er það hann, sem nú varar við
því, að þessi húgsunarháttur gangi of
langt. Hann megi ekki leiða til þess, að
menn hafni öllum „hugmyndum“ og fái
ótrú á þeim.
„Það er að þakka dauða þeirra hug-
myndakerfa, sem höfðu „óumflýjanlega
framtíð“ og „óhjákvæmilega söguþró-
un“ að fyrirslætti til þess að réttlæta
hvers konar óskir og gerðir stuðnings-
manna sinna, að heimspekileg rannsókn
á þýðingu menningar vorrar getur
gengið í endurnýjungu lífdaganna",
hefur Aron nýlega ritað. Innan
skamms er von á bók eftir hann,
„Iðnaðarþjóðfélagið, — hugmyndakerfi
og heimspeki", þar sem hann ræðir
þessi mál. Þá hafa komið út rit um
þessi málefni undir leiðsögn hans hjá
Evrópsku þj óðfélagsfræðastofnuninni.
ÍVaymond Aron er mikilvirkur
maður, sem virðist alltaf hafa tíma til
alls. Þótt það sé algengt í Frakklandi,
að sami maður hafi tíma til háskóla-
kennslu og blaðamennsku, er hann samt
einstæður meðal Frakka, þegar tillit er
tekið til afkasta hans og gæða þess, sem
hann sendir frá sér í rituðu máli. Hann
hefur alltaf tíma til þess að hlusta á
aðra menn, sem til hans leita, veita þeim
aðstoð og gefa þeim ráð. Þetta tækist
honum þó varla, ef hann nyti ekki hjálp-
ar hinnar gáfuðu konu sinnar, sem lengi
hefur staðið við hlið hans. Hún heitir
Suzanne (fædd Gauchon) og eiga þau
hjón tvær dætur barna.
Aron er tryggur vinur vina sinna og
á þá marga. Hann hefur yndi af skæru-
hernaði á ritvellinum án þess að þurfa
að troða illsakir við nokkurn mann per-
sónulega. Án hans væri andrúmsloftið
í frönsku menntalífi allt annað en það
er.
33. tbl. 1965