Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1965, Blaðsíða 1

V
egar við gengum inn I húsiS,
höfðu soðnir selkjötsbitarnir þegar verið
færðir upp úr pottinum og lágu þeir
rjúkandi á hiiðarborði. Þegar húsfreyja
hafði verið fullvissuð um, að smekkur
minn væri ekki mjög frábrugðinn þeirra,
valdi hún handa mér fremri hiuta fram-
hreifa, kreisti hann sterklega miili hand-
anna, til þess að ekki iæki úr honum
síðar, og rétti mér þetta siðan ásamt
koparhníf sínum. Næsteftirsóttasti bit-
inn var kreistur á sama hátt og réttur
bónda hennar og síðan fékk annað fólk
í fjöiskyldunni sína bita.
Þegar þessu var lokið, var aukabiti
lagður til hliðar, ef ske kynni, að mig
langaði í meira. Afganginum af soðna
kjötinu var skipt í fjóra hluta með þeirri
gjanrnar aö hafa verið allmiklu meiri
en viðtakendur gátu étið í mál.
Meðan á máltíðinni stóð, var einnig
komið með matargjafir til húss okkar.
Hver húsfreyja vissi bersýnilega, hvað
allar hinar mundu matreiða. Þær, sem
höfðu úrval að bjóða, sendu öðrum
skerf, svo að á nokkurra mínútna fresti
kom barn heim til okkar með disk með
framiagi til máltíðar okkar. Sumar gjaf-
irnar voru ætlaðar mér — mamma hafði
sagt, að hvernig sem fólk skipti matnum
annars, ætti ég að fá soðna nýrað. Eða
mamma hafði sent þennan bita af soðn-
um selshreifa með þeim skilaboðum, að
ef ég viidi éta morgunverð heima hjá
þeim morguninn- eftir fengi ég heilan
hreifa. Svo vildi til, að annar förunauta
minna væri staddur heima hjá þeim, og
hann hefði sagt, að ég teldi selshreifa
gómsætasta hluta selsins.
LIF A STEINÖLD
Eftir Vilhjálm Stefánsson
Kafli úr sjálfsœvisögu Vilhjálms Stef ánssonar,
sem út kemur hjá ísafoldarprentsm. í desember
ÍE g hefi síðan horft um öxl
til þessa dags með mjög hlýjum o-g
Ijósum minningum. Hami markaði
fyrstu kynni mín af körlum og kon-
um á löngu liðinni öld. Connecticut-
búi Mark Twains sofnaði á 19. öld
og vaknaði á tíma Arthurs kon-
ungs.. Eg hafði hins vegar, án þess
að fara að sofa, gengið rakleiðis úr
20. öldinni inn í andlegan og menn-
ingarlegan heim karla og kvenna,
sem bjuggu á miklu fyrri öld en
Arthur konungur.
Þessir Eskimóar voru líkari veiði-
mannaættbálkum Bretlands og Gallíu á
ísöldinni. Tilvist þeirra árið 1910 í sömu
áJíu og hafði að geyma stórborgir okkar
táknaði tímaskekkju, sem nam meira en
tiu þúsundum ára. Þetta fólk aflaði sér
matfanga með vopnum steinaldar, er það
gerði að vísu úr kopar, sem er svo tákn-
rænn fyrir það, að það er kallað Kopar-
Eskimóar. Fornmenjar geta sagt hrífandi
sögu þjálfuðum vísindamönnum, sem
geta sett hana saman og fyllt í skörð
með hugarflugi, en ég þurfti ekki að
gera mér neitt í hugarlund. Ég þurfti
aöeins að horfa og hlusta, því að hér
voru ekki menjar steinaldarinnar heldur
eteinöldin sjálf, karlar hennar og konur
eð bjóða okkur velkomna á heimili sín.
Tunga sú, sem austmenn töluðu, var
evo lítt frábrugðin máli manna við
Mackenzie-fljót, sem ég hafði lært á
þriggja ára dvöl á heimilum eða í ferða-
búðum Vestur-Eskimóa, að við gátum
gert okkur skiljanlega innbyrðis frá upp-
hafi. Það hefir tæpast gerzt oft í sögu
heimsins, að fyrsti landkönnuður, sem
heimsótti frumstæða þjóð, hafi getað
maelt á tungu hennar,
E nginn vafi lék á því, að þetta
ameríska steinaldarfóik óttaðist ókunn-
uga eins og löngu liðnir, evrópskir for-
feður okkar. Fyrsti fundur okkar hafði
einkennzt af taugaóstyrk og verið með
ejónleiksbrag, af því að heimamenn
höfðu haldið, að við værum andar. Þegar
þeir höfðu sannfærzt um, að við værum
mannlegir, óttuðust þeir okkur ekki, því
þótt við vœrtun ókuimugir, voru Jpeii'
miklu fleiri en við. Auk þess sögðu þeir
okkur, að við hefðum komið fram við
þá svo frjálslega og hreinskilnislega, að
það sýndi, að ekkf var um neina undir-
ferli að ræða. Maður, sem hefur svik
í huga, snýr aldrei baki í þá, sem hann
ætlar að vega aftan að.
.Áður en húsið, sem þeir voru að
reisa handa okkur, var fulgert, komu
börn hlaupandi úr þorpinu til að til-
kynna, að mæður þeirra hefðu lokið við
að' búa til miðdegisverð. Húsin voru svo
lítil, að ekki var heppilegt að bjóða okk-
ur öllum þremur inn í eitt og það sama.
Auk þess var slíkt ekki venja, eins og
við fréttum síðar. Húsráðandi minn var
selveiðimaðurinn, sem við höfðum fyrst
gengið til á ísnum. Hann kvað hús sitt
hæfa til þess, að mér yrði boðinn þar
fyrsti málsverðurinn meðal þeirra. Svo
vildi til, að kona hans hafði fæðzt vest-
ar á meginlandinu en nokkur þorps-
búi, og var jafnvel haft fyrir satt að
forfeður hennar hefðu ekki talizt upp-
haflega til Kopar-Eskimóa heldur flutzt
úr vestri. Hún mundi þess vegna vilja
leggja fyrir mig spurningar.
Svo fór að kona hans reyndist ekki
ræðin eða forvitin. Hún var móðurleg,
góðleg og gestrisin. Fyrstu spurningar
hennar fjölluðu ekki um land það, sem
ég kæmi frá, heldur fótabúnað minn.
Væri ég ekki dálítið rakur í fæturna?
Ætti hún ekki að draga af mér skóna
og þurrka þá yfir kolunni? Vildi ég
ekki fara í þurr sokkaplögg af manni
hennar? Væri ekki smágat á vettlingum
mínum eða yfirhöfn, sem hún gæti gert
við fyrir mig? Hún hefði soðið handa
mér dálítið af mögru selkjöti, en hún
hefði ekki soðið neitt spik, því að hún
héldi, að ég vildi það kannske heldur
hrátt. Þau skæru spikið alltaf í smá-
bita og ætu það hrátt. Potturinn héngi
enn yfir kolunni og hvaðeina, sem hún
setti í hann, yrði strax soðið.
Þegar ég sagði henni, að smekkur
minn varðandi selspik kæmi heim við
smekk hennar — og það var raunar rétt
— varð hún harla glöð. Fólk væri þá
ósköp líkt, þrátt fyrir ailt, þótt það
kæmi úr órafjarlægð. Hún mundi þess
vegna koma fram við mig eins og ég
væri af hennar þjóð, því að hún hefði
heyrt, að hinir illu skógarbúar suður
í landi töluðu mál, sem enginn skildi,
og ég talaði aðeins örlitið einkennilega.
skýringu, að í þorpinu væru fjórar fá-
tækar fjölskyldur, sem ættu ekkert kjöt.
Uppeldisdóttir húsráðanda, sjö eða átta
ára gömul telpa, hafði ekki tekið til
matar síns með okkur. Starf hennar var
að taka tréfat og færa matarbitana fjóra
fjölskyldum þeim, sam ekkert áttu.
Mér varð hugsað, að bitarnir, sem send-
ir væru, væru smærri en þeir skammt-
ar, sem við neyttum, og viðtakendur
mundu ekki fá nægju sína. Ég frétti
síðar um kvöldið hjá. félögum mínum,
að svipaðar gjafir höfðu verið sendar úr
hverju húsi, sem þeir höfðu heimsótt. Ég
veit nú, að hver fjölskylda í þorpinu,
sem bjó til mat, hafði einnig sent fjóra
skammta, svo að samanlagt hljóta matar-
Meðan við mötuðumst, sátum við á
brún svefnbálkanna, og hélt hver kjöt-
bitanum í vinstri hendi en hafði hníf
í þeirri hægri. Þetta var í fyrsta skipti
sem ég notaði hníf úr kopar frá þessum
sióðum. Hann var beittur og handhæg-
ur. Koparmolinn, sem blaðið hafði verið
smíðað úr, hafði fundizt á Viktoríu-eyju,
sem var þarna fyrir norðan, á landsvæði
armars Eskimóahóps, sem hafði skipt
málminum fyrir rekaviðarbút.
Húsfreyja sat mér til hægri handar
fyrir framan matargerðarkoluna, en
eiginmaðurinn á vinstri hönd. Þar sem
húsið var venjulegt, hvolflaga snjóhús,
um tvö fet á annan veginn en níu á
hinn, var aðeins rúm fyrir okkur þrjú
á brún tveggja feta hás snjóbálksins,
en á hann höfðu verið lagðir feldir af
hreindýrum, hvítabjörnum og sauðnaut-
svo að hægt væri að hvílast þar.
Börnin átu þess vegna standandi á auð-
um bletti á gólfinu vinstra megin við
dyrnar. Kolan, matargerðaráhöldin og
rammarnir til að þurrka föt yfir kol-
unni, fylltu rúmið til hægri við dyrnar.
Framhald á bls. 11.
*

.