Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1965, Blaðsíða 4

. ...„•..
■ví
■

- • ■•..;
jÆÍ W*
....*•-■■;.
.jjr :
jfir '
. ■■ ■ ■
; .1
!J

HRAÐBRAUTAKERFI.
Um þessar mundir er unnið að því
í Bandaríkjunum að ljúka áætlun um
lagningu 41.000 mílna hraðbrauta.
Framkvæmdir hófust árið 1956 og
er nú hálflokið. Þegar þeim lýkur
árið 1972, munu flutningabílar geta
farið þvert yfir landið með miklum
hraða. Álitið er, að mikil gróska verði
í bílaflutningum vegna hinna nýju
brauta, sem munu tengja saman 90%
allra borga, sem hafa fleiri en 50.000
íbúa.
Fiutningafyrirtækin, sem velta
árið 1965 9.000 millj. dölum og eiga
í harðri samkeppni hvert við annað,
leita stöðugt að „drauma-vagninum“,
sem getur flutt þvngri farm lengri
vegalengd með hraða fólksbíls og er
sparneytnari en nútíma tæki.
Slíkur „flutningabíll framtíðarinn-
ar“ hefur komið fram í Bandaríkjun-
um. Og hann var sýndur þar nýlega
á 3500 mílna ferð þvert yfir landið.
Ford-fyrirtækið hefur framleitt í
tilraunaskyni dráttarbíl, sem knúinn
er gas-túrbínu-vél. Vélin, sem er 600
hestöfl, er árangur sameiginlegra
rannsókna Fords og bandaríska hers-
3,77 m., og breidd 2,32 m.
Flutningabíll framtíðarinnar trygg-
ir stjómendum sínum tveimur beztu
þægindi fólksbíls. Bilstjórinn situr í
klefa 2,33 m. yfir yfirborði brautar-
innar. Þegar hann þarfnast hvíldar,
fær hann aðstoðarbílstjóranum stýrið
í hendur Og gengur um klefann, sem
er 2,03 m. á breidd og meira en 2,33
á hæð.
Klefinn er búinn loftkælingar- og
hitunartækjum. önnur tæki í honum
eru: sjónvarp, útvarp, skrifborð, sem
leggja má saman, ísskápur og ofn til
matarhitunar, vaskur og vatnssalerni.
Klefinn er auk þess teppalagður í öll
horn. Klefinn er vandlega loftþéttur
til varnar gegn ryki, til þess að auð-
velda stjórn á hitanum innan hans og
draga úr öllum hávaða fyrir utan.
SPARNEYTNI.
Túrbínu-vél Ford-bílsins er gerð
sérstaklega til að skila betri afköst-
um með aukinni spameytni. En með
þessu eiga verkfræðingar við, að vél-
in noti minna loft, haldi fullkom-
inni nýtni og knýi smærri hluti á
mikilli ferð — allt að 75.500 snúninga
á mínútu.
Þyngd túrbínunnar er u.þ.b. einn
þriðji af þyngd jafnkraftmikillar
dísil-vélar En af þessu leiðir að
túrbínuknúinn dráttarvagn getur
flutt ujþ.b. 1000 kg. meiri þunga
hverja mílu en jafnstór dísilbíll.
Ford-túrbínan er í undirstöðuatrið-
um tvær túrbínur sameinaðar í eina,
og er hún gerð eftir niðurstöðu raf-
magnsheila. Heilinn var mataður með
hundmðum hugsanlegra teikninga, til
„flutningavagn framtíðarinnar“
Túrbinubíllinn
Árið 1900 voru ökufærir vegir í
Bandaríkjunum aðeins 153,644 mílur
á lengd, og þá voru þar aðeins nokkur
hundruð vélknúinna flutningavagna,
Um þessar mundir eru hraðbrautir
Bandaríkjanna yfir 3,5 millj. mílna
langar, og meira en 13.400.000 flutn-
ingavagnar flytja vörur um bæ og
borg. Nefnd, sem forseti Bandaríkj-
anna skipaði, hefur áætlað, að u.þ.b.
20 millj. flutningabílar muni aka um
vegi Bandaríkjanna árið 1975.
Það var árið 1911, sem fyrsti vél-
knúni flutningavagninn lauk ferð
sinni þvert yfir Bandaríkin,
frá Denver í Colorado-fylki til
Los Angeles, á 66 dögum. Nú á tím-
um getur flutningabíll farið sömu
leið á tæplega tveim dögum og jafn-
framt flutt þyngri farm.
Flutningar með flutninj/abílum hafa
miklu hlutverki að gegna í hinu
gríðarmikla dreifingarkerfi Bandaríkj
anna og hafa átt ríkan þátt í hinni
öru efnahagsþróun þeirra.
ins. Dráttarbíllinn er framleiddur í
tilraunaskyni, en fjöldaframleiðsla
mun ekki hefjast fyrr en að loknum
erfiðum tilraunum. En verkfræðingar
eru þess fullvissir, að flutningabílar
knúnir gas-túrbínu-vél muni notaðir
til langfíutninga einhvern tíma á
næsta áratugi. Vélfræðingur nokkur
sagði nýlega: „Spurningin er ekki
lengur, hvort við skulum nota túr-
bínuknúin tæki á langleiðum, heldur
hvenær notkun þeirra hefst. Flutn-
ingafyrirtæki Bandaríkjanna munu
brátt þárfnast tækja, sem hafa yfir-
burði hvað snertir ferðagetu, hraða,
burðarþol og aðbúnað stjórnenda. —
Gas-túrbínu-vélin virðist uppfylla
þessi skilyrði. Túrbínur munu hafa
meira raunverulegt gildi á ferðum
þvert yfir landið, þar sem þær skila
beztri nýtni á jöfnum hraða eftir gerð
sinni, en skilyrði til þess eru fyrir
hendi í langflutningum. Hvað varðar
þyngd og stærð eru túrbínurnar
fremri keppinaut sínum, dísil-vél-
inni“.
þess að finna túrbínu, sem væri jafn
sparneytin í notkun og disil-vél.
Fyrirrennari flutningabíls framtíð-
arinnar nær 70 mílna hraða á klukku-
stund og ber nægilega brennsluolíu
(no. 2 dísil-olíu) — 2120 lítra — fyrir
níu stunda akstur, eða 600 mílna
vegalengd.
Útblástur túrbínu-vélarinnar er
leiddur út úr vélinni 3,77 m. yfir yfir-
borði brautarinnar, hann er lyktar-
laus og reyklaus. Hávaði er lítill
sem enginn frá vélinni.
Ford-dráttarvagninn, sem vegur
sjálfur 10.000 kg., getur dregið tvo
11,60 m. langa flutningavagna, sem
tengdir eru með öxli. Heildarþungi
er 85.000 kg., eða 10.000 kg. öxul-
þungi. Allt er farartækið 27,84 m. á
lengd. Hæðin er sú sama á dráttar-
vagninum og flutningavagninum,
AUÐVELDUR í AKSTRI.
Stjórn dráttarbílsins er bílstjóran,-
um aúðveld. Stjórntækni er raunveru
lega hin sama og við stjórn benzín-
eða dísil-bíls. Ford-flutningabíllinn er
búinn fimm stiga rafmagnssjálfskipt-
ingu. Auk þess er billinn búinn vökva
stýri, rafmagnsstýrðum útispeglum,
hraðastilli og hemlum, sem taka
sjálfir við sér, þegar loftþrýstingur-
inn fellur niður fyrir öryggismark.
Sérfræðingar í flutningum sjá fram
á þann tíma, þegar túrbínu-knúnir
dráttarbílar eru stöðugt á aðal-hrað-
brautunum, nema staðar við áfanga-
staði við vegamót, þar sem flutn-
ingavagnarnir verða losaðir frá til
flutnings á leiðarenda, en hlaðnir
vagnar festir við dráttarbílinn til
flutnings á fjarlægan áfangastað.
Verkfræðingar Fords halda, að hinn
túrbinu-knúni bíll muni eiga góða
samleið með fólksbílum á margskipt-
um risahraðbrautum og við vegaskatt
skýli. Þeir segja, að flutningabíllinn
sé teiknaður þannig, að hann muni
fylgjast með umferðinni, en ekki
hindra hana. Þeir eru þess fullvissir,
að flutningabíllinn muni vinna sér
hylli almennings á hraðbrautunum
vegna lítils vélarhljóðs, lyktarleysis
og hreins útblásturs.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
39. tbl. 1965