Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1966, Blaðsíða 1
að þeta yrði ]>olinmæSisvjnna, meðan
fé er aí svo skornum skammti sem nú
er og mörgum æskiiegum bólcum yrði að
hafna, en þó finnst mér, a‘ð ekki. megi
lengi dragast að koma á slíku samstarfi
um bókaval.
IV.
Háskóiabókasafni hafa borizt
anargar verðmætar bókagiafir bæði
fyrr O'g síðar, einkum í búmanískum
greinum, og befur verið áætiað, að um
beimingur bóka saínsins sé fenginn
með þeim hætti, en miðað við verðgiidi
yrði þó hiutfaiiið efiaust mun hærra.
Verður hér aðeins unnt að nefna sum-
ar þessara gjafa, þótt hinna sé ekki
síð'ur þakksamlega minnzt, sem ónefnd-
ar verða.
t
rr
tbJ. 27. febrúar 1SS6 41. árgangur
Efíir Einúr Sigurðsson bókavörð
i.
Tuttugu og íimm ár er ekki
langur tími í sögu stoín-
tmar og virðast þó í rauninni enn
ekemmri en árafjöldinn segir, þeg-
ar mest hefur gætt stöðnunar og
þrenginga, eins og raunin hefur orð-
ið um Háskölabókasafn. Verður því
í þessu spjalli meira litið til fram-
tíðarinnar og þess, sem koma þarf,
en næstliðins aldarfjórðungs, Eigi
að síður er nauðsynlegt að fara í
upphafi fáeinum orðum um sköp-
unarsögu safnsins.
II.
E nda þótt Háskóiabókasafn sé
ungt sem stofnun, er forsaga þess löng,
nær ailt til þess, er stofnaður var hér
Piestaskóli árið 1847, en bæði hann og
íiíðar aðrir embættismannaskólar,
Læknaskóli stofnaður 1876 og Lagaskóli
Bto.fnaður 1-908, höfðu komið sér upp
dáiiflum bókasöfnium, er síðar urðu að
nokkru leyti eign viðeigandi háskóla-
deiida, eftir að háskólinn var stofnaður
árið 1911. Og heimspekideildin, sem á
BÓr jafniangan aldur og háskólinn, eign-
aðist einnig fljótlega nokkiurn bóka-
stofn.
Eftir að Pétur Sigurðsson, áður bóka-
vfirður í Landsbókasafni, gerðist há-
ekóiaritari 1929, sá hann um innkaup og
útlán á ritum háskólans. Um sameigin-
lega gæzlu og rekstur þessara safna
var hins vegar ekki að ræða fyrr en
við flutning háskólans í núverandi hús-
næði, og var safnið formlega opnað með
ræðu háskólarektors, Alexanders Jó-
bannessonar, 1. nóv. 1940. Forstöðu-
maður safnsins frá upphafi var dr. Ein-
er Ól. Sveinsson, og embætti háskóla-
bókavarðar gegndi hann frá formlegri
Etofnun þess embættis 1943 til ársins
194-5, er við því tók dr. Björn Sigfússon,
Bem hefiur gegnt því síðan.
Við opnun safnsins var bókaeign þess
sjjml. 3-0. þús. bindi, en þennan aldar-
ijórðung, sem síðan er liðinn, hefur sú
tala hækkað upp í tæp 120 þús. Þenn-
an bókakost hefur safnið eignazt með
fernum hætti: 1) með bókakaupum, 2)
við bókagjafir, smáar og stórar, 3) með
Bkyld.ueintökum aiira rita, sem prent-
tið eru bér á iandi, 4) með bókaskiptum
við. erlendar stoinanir.
III.
F é til bókakaupa hefur safnið á-
vallt haft af skornum skammti. - Lengst
af var það einungis Sáttmálasjóður, sem
lagði fé til þeirra þarfa, en loks árið
1961 var tekin á fjárlög fjárveiting til
bókakaupa. Nam hún fyrir árið 1965
400 þús. kr., og situr enn við sömiu upp-
hæð á fjárlögum ársins 1966. Af þess-
ari fjárhæð er einnig kostað bókband,
og fleira, og er skemmst af að
segja, að þessi upphæð er stórum of lág.
Kemiur það bezt í ljós, ef borinn er sam-
an ritakostur okkar safns og hinna
smærri háskólabókasafna nágrannaland-
anna, svo sem gert hefur verið í um-
ræðum um safnmál að undanförnu.
Kemur þá fram, að þau standa okkur
m.Jög mikiu framar að bindafjölda, en
einkum er þó tímaritahald þeirra marg-
falt á við okkar.
Miklu varðar, að vel takist til um val
keyptra bóka, svo að hið tiltölulega litla
fé nýtist sem bezt. Þyrfti í því sam-
bandi að korna á föstu og skipulags-
bundnu samstarfi bókasafnsins og há-
skóladeilda, þannig að kennarar hverr-
ar deildar tækju að sér að fara yfir
bókalista og auglýsingar, sem safninu
berast. Slík tilhögun hygg ég, að yrði
til að örva nóm og rannsóknir, þar eð
æskilegt samhengi skapaðist í öflun
bóka og nauðsynlegt rit yrðu síður út-
undan en ella. Reyndar mætti búast við,
Árið 1909 arfieiddi próf. Finnur Jóns-
son væntanlegan háskóia á íslandi að
bókasafni sinu. Var það afhent heim-
spekideild eftir lát hans 1934, alls um
7500 bindi, og er þar hver bókin ann-
arri gagnlegri þeim, er leggja stund á
íslenzk fræði.
Langverðmætasta gjöf, sem Hbs. hef-
ur borizt, er bókasafn ,Benedikts S. Þór-
arinssonar kaupmanns, sem hann gerði
gjafabréf um árið 1935. Benedikt lézt
árið 1940, og var safn hans flutt í há-
skólabygginguna nýju árið eftir. Þar er
því haldið aðgreindu frá öðrum bókum
safnsins í sérstökum sai, og gilda strang-
ari reglur um notkun þess en aðrar
safnbækur. Safn Benedikts er um 8000
bindi, að smáprenti meðtöldu, mest ís-
lenzkar bækiur, en einnig erlend rit
um íslenzk efni. Eru í þessu safni Bene-
dikts ýmsar hinna eiztu og fásénustu
bóka, sem prentaðar voru hér á landi,
og eru sumar þeirra auk þess hinir
mestu stássgripir vegna bands og frá-
gangs, sem Benedikt var mjög sýnt um.
Einar skáld Benediktsson arfleiddi há-
skólann að bókasafni sínu, og var það
fiutt í húsakynni Háskólabókasafns ár-
ið 1950, alls rúml. 1200 bindi. Er í því
margt fornra og fógætra bóka, einkum
í klassískum fræðum, landfræðisögu og
sagnfræði.
Frú Hildur Blöndal gaf háskólanum
allar erlendar bækur sínar og manns
síns, dr. Sigfúss Blöndals, hins góð-
kunna orðabókarhöfundar, en hann and-
aðist árið 1950, og var bókunum kom-
ið fyrir í Háskóiabókasaíni árið eftir.
Námu bækiurnar hátt á 6. ’ lis. binda, og
eru margar þeirra dagiega í notkun á
safninu, nokkrar eru aftur fágætar og
baíðar með öðrum kjörgripum í eid-
traustum kiefa, einkum rit um líigu
Væringja, sem dr. Sigfús lagði sig mjög
eftir, þ.á.m. 54ra binda ritsafn Býzanz-
höfunda,
Fyrir um áratug gaf Þorsteinn Sch.
Thorsteinsson iyfsali bókasafninu dýr-
mætan flokk rita, einkum varðandi
iandfræðisögu íslands. Þar á meðal er
kjörgripur eins og Olaus Magnus: Hist-
oria de gentibus septentrionaiibus, gef-
in út í Róm 1555,
Árið 1962 gaf próf. Alvar Nelson,
sonur dr. Axels Nelson, bókavarðar í
Uppsölum, Háskólabókasafni mikinn
Eínar Benediktsson
hluta af bókum föður síns, alls yfir 4
þús. bindi. Er safn Nelsons einkum
auðugt að fornklassískum bókmennt-
um og miðaldaritum, bókium um tungu
og sögu Norðurlanda og almenna bók-
fræði.
Árið 1963 gáfu erfingjar Þorsteins
Konráðssonar frá Eyjólfsstöðum í Vatns
dal háskólanum bókasafn hans, alls
nokkuð yfir 2000 bindi. Er þetta hið
þarfasta notkunarsafn íslenzkra bóka,
yfirleitt í vlönduðu og traustu bandi, en
sérstæðasti þátturinn í safni Þorsteins
er þó tónlistarrit hans innlend og erlend,
þ.á.m. mikið af nótnabókum.
Þá hafa stofnanir ýmsar, eriendar
og innlendar, fært safninu bókagjaiir
bæði fyrr og síðar, og vil ég frá síðari
árum einkum geta um tvær stórgjafir
vestur-þýzka vísindasjóðsins (Deutsche
Forschungsge meinschaft). Barst hin
fyrri árið 1961, hin síðari 1964. Var hér
eingöngu um að ræða nýjar eða nýleg-
ar bækur, mestmegnis fræðirit á sviðum
raunvísinda, sagnfræði og landafræði,
en einnig drjúgt bóka um listir, svo sem
tónlist, máiaralist og húsagerðarlist ,og
hefur úrvaii þeirra bóka verið komið
fyrir á lestrarsal.
Á hálfrar aldar afmæli háskóians
bárust safninu nokkrar góðar bókagjaf-
ir. Til dæmis gaf Ábo Akademis bibiio-
tek um 5000 bindi úr tvítökum sínum,
einkum um sögu og menningu Finn-
lands. Og Universitetsforlaget í Ósló gaf
400 bindi og síðan árlegar útgáfubækur
sínar næstu 1C ár.
Síðast liðið vor gáfu erfingjar Skúla
Hansens tannlæknis, frú Kristín Snæ-
hóim og synir hans, háskólanum mikið
og verðmætt hljómplötusafn. Fylgja
því skrár uim allt safnið, bæði höfunda
og fiytjendur, er Skúli heitinn hafði
samið af mikilii kostgæfni, og er það
þvi hið aðgengilegasta til notkunar. Ails
enu þetta hátt á fjórða þúsund piötur,
margar mjög fágætar og er þetta safn
því einstakt í sinni röð. Því hefur nú
verið komið fyiir á góðum stað í Há-
Framhald á bls. 12