Lesbók Morgunblaðsins - 01.05.1966, Blaðsíða 5

SKALD OG SKRITLA
Eftir Ernst
Tveir kunningjar — Mogens
Lorentzen, listmálari og
rithöfundur, og leikhúsmálarinn
Svend Johansen — sáu einu sinni
hóp andarunga kjaga yfir veginn.
Svend Johansen benti á þá og sagði
við kunningja sinn í viðvörunartóni:
— Varaðu þig á að hræða þá. Sá
aftasti gæti vel verið H.C. Ander-
sen.
Ollum frægum mönnum fylgja
einhverjar skrítlur. Stundum er um að
ræða raunveruleg atvik, sem lifa í sam-
þjappaðri mynd skrítlunnar — aðrar
eru uppspuni, oft svokallaðar „flökku-
skrítlur", sem eru eignaðar þessum
eða hinum, eftir því sem verkast vill.
Að sjálfsögðu hefur H.C. Andersen ekki
sloppið við slíkt, fyrst og fremst vegna
þess að hann hefur sjálfur borið þær
út, þar á meðal sumar þær þekktustu,
og þannig gefið í skyn, að hann hafi
sjálfur komið þar við sögu. Sem dæmi
má nefna söguna af því þegar hann
var á listamanna-grímudansleiknum ár-
ið 1862 og talaði þar við prinsinn, sem
síðar varð Kristján konungur níundi.
Þannig segist Andersen frá:
— Komst í slæmt skap, þegar ég
uppgötvaði snemma á dansleiknum, að
bendill hékk niður úr buxunum mín-
um.
Þetta hefur verið hræðilegt í að kom-
ast fyrir jafnhégómlegan mann, en svo
hefur hann sagt aðra skrítlu, sem
kannski mætti kalla konunglega: Það
var þegar Friðrik konungur sjöundi
skálaði við Andersen við eitthvert há-
tíðlegt tækifæri. Andersen var enginn
vínmaður og hafði því vatn í glasinu
sínu. Konungur fann eitthvað að þessu
við skáldið, sem varði sig með þessum
orðum:
— Þegar ég heilsa mínum háa kon-
Philipson
ungi verður vatnið í glasinu mínu að
víni!
F yrstu skrítluna sagði Mogens
Lorentzen mér og síðar kom hún á
prenti í Berlingi, en að því er ég bezt
veit hefur sú sem hér fer á eftir hvergi
staðið á prenti. Hana sagði Peter heit-
inn Freuchen dönskum hæstaréttarlög-
manni. Hann ók einu sinni í leigubíl um
Lincoln Park í Chicago, en þar er stand-
mynd af H.C. Andersen. Þegar bíllinn
fór fram hjá myndinni, sneri ekillinn
sér að farþega sínum og sagði: — Þetta
er skáldið H.C.Andersen.
— Já, hann þekki ég, sagði Freuchen.
Hann er landi minn. Hann er danskur.
— O, ekki aldeilis, svaraði ekillinn
sem var Bandaríkjamaður. Faðir hans
átti bújörð einmitt þar sem myndin
stendur nú.
F jölmargar skrítlur eru til um
Andersen og börnin, og flestar þeirra
hefur hann sjálfur sagt, en hér er að
minnsta kosti ein, sem hann hefux ekki
sagt. Poul Reumert leikari hefiu- sagt
hana blaðamanni, sem nú er látinn, en
hann sagði aftur mér.
Faðir Reumerts, sem einnig var leik-
ari, var einu sinni á leið í skólann, þeg-
ar hann var lítill, og mætti þá skáld-
inu H.C. Andersen. Snáðinn reif stiax
af sér höfuðfatið og skáldið tók kveðj-
unni brosandi, sneri sér við og sveifl-
aði pípuhattinum í margar mínútur.
Svona gladdi það hann, að börn skyldu
þekkja hann.
í sínum eigin endurminningum hefur
hann sagt frá eftirfarandi:
— Ég hitti einu sinni skrautbúna
konu, sem var úti að ganga með börn-
in sín. Minnsti drengurinn sleit sig laus-
an, hljóp til mín og rétti mér höndina.
Móðirin kallaði á hann og seinna frétti
ég að hún hefði sagt:
— Hvernig dirfistu að ávarpa ókunn-
ugan herra? En þá svaraði sá stutti:
— Hann var alls ekki neitt ókunn-
ugur. Þetta var H.C. Andersen og allir
strákar þekkja hann.
J. viðtali fyrir meira en tíu árum
sagði ein Kaupmannahafnarfrú, sem nú
er látin, frá því að þegar hún var
krakki, hafi hún oft farið til útlanda
með foreldrum sínum, og einu sinni á
einhverjum svissneskum baðstað hittu
þau H.C. Andersen, sem kom niður til
miðdegisverðar með allar orðurnar sín-
ar á sér — af eintómri hrifningu yfir
að hafa hitt landa sína!
— Þekkirðu ljóta andarungann?
spurði hann litlu stúlkuna. Hún jánkaði
því.
— Það er ég! sagði skáldið og benti
á sjálfan sig.
Það bar oft við, að Andersen sagði
sjálfur börnunum sögur. Einu sinni sat
krakki á hnjánum á honum og horfði
á hann stórum augum.
— Jæja, hvernig lízt þér á? sagði
skáldið. En barnið svaraði: — Þú blaðr-
ar svo mikið.
Þetta var nú köld skvetta, svipuð
hinni þegar annað barn sagði hrein-
skilnislega:
— Það er svo stórt á þér nefið!
Framhald á næstu síðu.
Þá er vor-
ið komið,
surnar í nánd
með bjartar
kyrrar næt-
ur og ang-
andi blóm.
Stúlkubörn-
in eru klædd
í hvítar hos-
ur og strák-
arnir fara í
sveitina, þeg
ar kúnum verður hleypt út. Þá
verða túnin orðin græn og fersk og
blessaðir litlu fuglarnir farnir að
dunda við hreiðurgerð samkvœmt
plani skaparans. Samkvæmt öðru
plani mun Vegagerð ríkisins líka
verða önnum kafin við að dunda
við að leita að vegum landsins, en
fœstir þeirra finnast aftur eftir
þurrka síðasta sumars, haustrign-
ingar, holklaka og vorleysingar.
Nokkrir eru samt enn á svipuðum
slóðum og þeir munu hafa verið
á síðasta ári, en slíkir vegir teljast
annað hvort meistarastykki — eöa
fjarri alfaraleið.
Hm árlega holufylling hefst á
þeim vegum, sem finnast fyrst,
eins og lög gera ráð fyrir — því
þar sem engar eru holurnar eru
heldur engir vegir. Við undirspil
lóunnar og nið árinnar er hér unn-
ið heilagt starf í íslenzkri sveit —
unnið af islenzkum höndum með
íslenzku hráefni — þjóðlegt í alla
staði. Ekki vantar það. En hvern-
ig í ósköpunum stendur á því að
þeir hafa ekki sett upp lýsislampa
meðfram þjóðvegum? Þeir lýsa
svo Ijómandi vel, þegar haustar.
Þótt þeir vœru ekki settir upp ann-
ars staðar en við rœsin, sem eru
mátulega miklu mjórri — og hæfi-
lega miklu hœrri en vegurinn,
gœtu þau leiðbeint ökumönnum
svo að þeir drœpu sig á réttum
stöðum.
En holufyllingarinnar njóta all-
ir, ekki sízt þeir, sem aka — og
finna hœðir þar sem áður voru
holur — og holur þar sem áður
voru hœðir. Margbreytileiki ís-
lenzkrar náttúru er takmarkalaus.
Og þegar blómin fara að anga fyr-
ir alvöru og öll þjóðin er komin á
nýjum bílum út í þá guðsgrœnu,
dregur hún andann djúpt og sogar
holufyllinguna lengst niður í
lungu, lygnir aftur augunum og
setur upp sœlubros yfir dásemd
sveitalífsins — og hóstar ferlega.
Við tengjumst náttúrunni órjúf-
andi böndum.
Þessvegna dreymir okkur nýjan
bíl, jafnvel þótt allir séu sammála
um, að hann fari illa með vegina
— og vegimir séu í rauninni ekki
œtlaðir bílum. — En Ijósi punkt-
urinn er sá, að íslenzk vegagerð er
sterkasti hlekkurinn milli landsins
barna og fósturmoldarinnar.
Hvernig kœmum við moldinni alla
leið niður í lungu án aðstoðar
Vegagerðar ríkisins? Og hver ann-
ar nennti að fylla sömu holumar
ár eftir ár án þess að fá einhverja
flugu í höfuðið, sem e.t.v. mundi
rjúfa tengsl okkar við náttúruna?
Keflavíkurvegurinn er Ijóst dœmi
um það hvernig erlent fé og tœkni
getur afvegaleitt þjóðlega umbóta
og uppbyggingarhreyfingu á eftir-
minmlegan hátt. Nei, þjódin þarf
hjólbörur.
Hardldur J. Hamar
1. maí 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5