Lesbók Morgunblaðsins - 01.05.1966, Blaðsíða 15

ur á vegum hersins, en þá tóku aðrir
aðilar við slíku starfi.
Svava majór fór héðan 1945, og stund-
aði nám í líknarstarfsemi í aðalstöðvum
ihersins í Lundúnum. Eftir það fór hún
til Danmerkur og gerðist annar æðsti
yfirmaður líknarstarfs hersins í því
landi.
Islendingar þeir sem hafa verið deild-
arstjórar yfir íslandsdeildinni eru: brig-
ader Árni Jóhannsson og Svava Gísla-
dóttir majór.
Starf síðustu tveggja deildarstjóranna:
brigaderanna Fridtjovs Nielsens
og frúar og Hennys Drive-
klepps, hefur að ýmsu leyti
verið eftirtektarvert. Er vandséð enn
hver árangur mun hljótast af störfum
þeirra. I>að, sem af er, er árangur já-
kvæður.
1 bókmenntum Íslendinga hefur Hjálp
ræðisherinn fengið að ýmsu ómaklega
meðferð. Stafar það að ýmsu leyti af
misskilningi almennings á skáldverk-
unum. Fyrst er að nefna meðferð Hall-
dórs Kiljans Laxness á hernum í bók-
inni „>ú vínviður hreini“ (nafnið tek-
ið úr einum vinsælasta söng Hjálpræð-
ishersins). Hefur hlutverk hersins í
þeirri bók verkað mjög illa á alþýðu
manna á íslandi. Tel ég það mjög á
misskilningi byggt. í raun og veru er
myndin af hernum fremur ljós, borin
saman við þá meðferð, sem aðrar per-
sónur sögunnar fá. Ekki má gleyma hin-
um tveimur kvæðum Steins Steinars,
sem hann orti að fyrirmynd Frödings
um vin sinn Jón Kristófer, kadett í
hernum. Þau kvæði urðu síðan upp-
hafið að samtalsbók Jónasar Árnason-
ar: Syndin er lævís og lipur. Er þess
að vænta, að rithöfundar einhverjir rit-
uðu fremur um hina betri hlið Hjálp-
ræðishersins hér á landi, heldur en gerzt
hefur til þessa. Hingað til hafa íslenzk-
ir höfundar aðeins kannað yfirborðið
á starfsemi hersins.
Heimildir:
R. Sandall: History of the Salvation
Army.
Úrval, maíhefti 1965: Bókar-
þáttur um William Booth, „Hers-
höfðinginn næstur Guði.“
Herópið: Árg. 1-12, og frá árunum
1945 og 1965. Samtöl við Svövu Gísla
dóttur majór og Óskar Jónsson maj-
or.
25 ár. Saga um upphaf Hjálp-
ræðishersins í Lundúnum og starfið á
íslandi, gefið út af Forlagsútgáfu
Hjálpræðishersins 1920.
Greinar í Enc. Britannica.
Aschehougs Leksikon.
Salmonsens Leksikon.
— Húmanismi
Framhald af bls. 10.
þróast með þeim. Þeir fundu upp leir-
kerahjólið, skutla og boga og þeim eig-
um við að þakka ræktun flestra eða
allra korntegunda, sem notaðar eru í
dag. Þeir tömdu villt dýr og gerðu þau
að húsdýrum. Þeir áttu sína list og hún
jók ótrúlega snemma á viðskipti milli
ættflokkanna, þótt strjálir væru. Og þeir
áttu sina trú á ósýnileg máttarvöld, einn
Guð, vættir eða örlög — mana —. Þær
hugmyndir eru háðar framþróun, eins
og menningin öll, skipást í kerfi, staðna
og steinrenna eða deyja út hjá sumum,
en aðeins ein greinin á þessum gamla
meiði fékk þann vaxtarbrodd, sem vísaði
t;l fjarlægðar framtíðar. Það er lögmál
allrar framiþróunarinnar, því að leiðin
til lífsins er þröng og fáir sem hana rata.
Ef tilgangur þessarar þróunar hefur ver-
ið frá upphafi sá að gera mann, gæddan
viti og siðrænum þroska, þá má segja
að hún hafi verið einstigi, og það ein-
stigi liggur enn eftir tæpri hamrasyllu
nieð storknað berg á aðra hlið, en hyl-
dýpisgjá á hina. Ef til vill hefur mann-
kyninu aldrei verið það eins ljóst
og nú.
Skráð saga mannsins tekur aðeins yfir
1—2% aif aliri ævi hans, þótt fleyg-
letur frá Sumer og myndletur frá
Egyptalandi sé reiknað með í þeim
heimildum. Það er ekki nema um 10—12
þúsund ár síðan föst akuryrkja hófst,
5—6 þúsund ár, síðan menn laerðu að
steypa vopn og skrautgripi úr bronsi
og 3—4 þúsund ár síðan þeir hófu fyrst
að vinna járn úr jörðu og dengja það.
Svo óðfluga hefur tækni'þróunin orðið
og þó lang mest síðustu tvær aldirnar.
Sagan um Kain og Abei gieinir frá
þessari þróun. Kain er orðinn bólfastur
akuryrkjumaður á flóðlendunum í Sum-
er, við ósa ánna Efrat og Tigris. Hann
er fulltrúi byrjandi borgarmenningar,
en Abel er hjarðmaðurinn, sem heldur
fónaði sinum til haga á jarðsvæðum
sléttunnar og eyðimerkurinnar. Á
þurrkatimum verður hann að leita hjörð
sinni beitar niðri á sléttunni og fyrsti
áreksturinn milli hirðingjans og borgar-
búans hefst. Báðir flytja þeir Guði sín-
um fórnir af afurðum sínum, eins og
sýnt er hér á 5000 ára gamalli mynd frá
Sumer. En Kain er í heiftarhug til bróð-
ur síns, sem hefur orðið að leita ásjár
hans, og því líkar Guði ekki fórn hans.
Kain drepur bróður sinn — sá sem er
lengra kominn í atvinnuþróuninni níðist
á þeim vanþróaðri. Þetta er saga heims-
valdastefnunnar á 19. öld, sögð sem ein-
föld dæmisaga í I. Mósebók. Kain fann
bölvun Guðs hvíla á sér eftir illvirkið.
Hefur ekki okkar öld orðið að finna
sviðann af Kains-merkinu á enni sér?
SVIPMYND
Framhald af bis. 6.
hann varð keisari, en það er önnur
saga. Henri d’Orléans mundi ekki láta
staðfesta lögerfðir sínar í þingkosning-
um. Einhvers konar þjóðaratkvæði, beint
eða óbeint, og stuðningur de Gaulles
mundi hins vegar geta lyft honum í há-
sætið.
ekktur, franskur stjórnmálamað-
ur, sem þekkir bæði de Gaulle og greif-
ann af París mjög vel, segir: „Allt þetta
tal um endurreisn konungdæmisins staf-
ar fyrst og fremst af þráhyggju forset-
ans um að koma á staðfestu og stöðug-
leika í frönskum stjórnmálum. í hjarta
sínu er forsetinn þeirrar skoðunar, að
valdataka greifans eftir sinn dag mundi
tryggja stöðugleikann á tvo lögmæta
vegu. í fyrsta lagi kæmi valdið frá þjóð-
inni eftir ósk hennar í þjóðaratkvæða-
greiðslu, og í öðru lagi væri valdið
fengið að erfðum, ef konungdæmið væri
lögfest, því að þá væri Henri d’Orléans
réttborinn til valda. Synir greifans og
sonarsynir eru margir og allir virðast
munu verða hæfir til þess að bera kór-
ónu, svo að stefnufestan yrði tryggð
næstu ættliði a. m. k. Staðfastleikinn er
það, sem forsetinn sækist aðallega eftir.
Hann getur ekki dáið glaður, nema hann
sé öruggur um framhald ákveðinnar
stefnu i málefnum Frakklands. Þrátt fyr-
ir lýðræðiserfðir Frakka, hafa þeir sætt
sig furðuvel við hálfgerða einræðisstjórn
de Gaulles, og Henri d’Orléans yrði
sennilega ekki eins strangur landsfaðir.
Meirihluti þjóðarinnar veit, að Frakk-
land þarfnast styrkrar stjórnar. Forset-
inn veit um andstöðuna gegn nýju kon-
ungsveldi, og mjög vafasamt er, að
franska þjóðin sé reiðubúin að veita
konungi viðtöku næstu árin. Ástandið
minnir á Spán: Það er mikið rætt um
endurreisn konungdæmis, en lítið gert.
Samt hefur margt gérzt ólíklegra í
franskfi sögu en það, að Orléansættin
eigi enn eftir að setjast í hásætið“.
1. maí 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15