Lesbók Morgunblaðsins - 01.05.1966, Blaðsíða 9

Guðmundssyni og Jóni Árnasyni þjóð-
sagnaritara var falin umsjá safnsins.
Það tók brátt að dafna í höndum þeirra
og eftir tvö ár er talið að safngripir hafi
verið orðnir nokkuð á fimmta hundrað.
Sigurður málari dó haustið 1874 og
tók Jon Árnason þá alveg við umsjón
safnsins. En 1878 var Sigurður Vigfús-
son ráðinn aðstoðarmaður hans. Árið
1882 lét Jón Árnason af starfi við safn-
ið og tók Sigurður þá algjörlega við því
og var síðan fornminjavörður til ævi-
loka 1892. Á þessum árum ferðaðist
hann allmikið um landið og rannsakaði
sögustaði og eru skýrslur hans um það
birtar í Árbók Fornleifafélagsins, svo
sem rannsóknir á Alþingisstaðnum forna
á Þingvelli og á sögustöðum Njálu og
Gísla sögu Súrssonar, rannsóknir í Borg-
arfirði og víðar. Enn fremur ritaði hann
ýmislegt fornfræði viðvíkjandi í blöðin
Fjallkonuna, ísafold og Þjóðólf.
Svo er sagt, að Sigurður hafi verið
allra manna bezt að sér í fornsögum,
kunni þær svo að segja utanbókar og
dáðist mjög að þeim. Þess vegna lagði
hann mikið kapp á að sýna með rann-
sóknum að íslendingasögur væri sann-
ar. „Vann hann þarft verk að upp-
grefti fornra tófta, einkum hoftófta,
sém þá höfðu ekki verið rannsakaðar
annars staðar en á íslandi. Þá eru og
rannsóknir hans á þingstöðum mikils
virði.“ Hann undi því illa að sögurnar
væri vefengdar og ætlaði að rita sér-
staka varnarritgerð móti ýmsum höf-
undum, sem rengt hafa sögulegan áreið-
anleik ýmissa af sögum vorum, en hon-
um entist ekki aldur til þess. — Svo
sagði Valdimar Ásmundsson í grein um
hann látinn.
S igurður var fæddur 8. sept. 1828,
en dó 8. ;júlí 1892. Foreldrar hans voru
Vigfús Gíslason í Fagradal og kona hans
Halldóra Gísladóttir prests á Breiða-
bólstað á Skógarströnd. Þeir voru al-
bræður Sigurður og dr. Guðbrandur
Vigfússon í Oxford, og var Guðbrandur
aðeins ári eldri. En mikill var ger mun-
ur þeirra í uppvexti. Guðbrandur var
snemma settur til mennta, en Sigurði
var ekkert kennt á uppvaxtarárunum,
og svo mjög var fræðsla hans vanrækt,
að sóknarprestur hans segir að hann
Framhald á bls. 12.
Eftir Árna Óla
Það var upphaf Forngripasafnsins,
sem nú heitir Þjóðminjasafn, að vorið
1860 fundust nokkrir merkir forngrip-
ir í dys hjá Baldursheimi í Mývatns-
sveit. Þá bjó á Gautlöndum Jón
Sigurðsson alþingismaður. Hann samdi
skýrslu um þennan fund og lét Arn-
grím Gíslason málara teikna myndir
af gripunum. Sendi hann svo hvort
tveggja, skýrsluna og myndirnar til Sig-
urðar Guðmundssonar málara, sem hann
vissi að hafði mikinn áhuga á forn-
leifum. Þetta kveikti í Sigurði. 24. apríl
1862 birti hann í Þjóðólfi „Hugvekju til
íslendinga" og eggjar þá lögeggjan að
hefjast nú þegar handa um stofnun
forminjasafns.
Enginn tók undir þetta í bili, en
skömmu eftir áramótin 1863 sendi séra
Bautasteinninn.
Igamla kirkjugarðinum á
Melunum stendur einn
ramíslenzkur minnisvarði. Er hann
ólíkur öllum minnisvörðum þar.
Þetta er íslenzkur steinn, hár og
mikill og stendur upp á endann.
Er hann eins og náttúran hafði
skapað hann í öndverðu, að öðru
leyti en því, að á hann er höggvið
rúnaletur og táknmyndir. Þetta er
bautasteinn Sigurðar Vigfússonar
gullsmiðs, sem kallaður var „forn-
fræðingur“ eða „forni“, og þannig
kenndur við Forngripasafnið, sem
hann veitti forstöðu um 10 ára
skeið.
Helgi Sigurðsson á Jörfa stiftsyfirvöld-
unum 15 forngripi er hann hafði safnað,
með ósk um að þeir yrði vísir að forn-
minjasafni.
Stiftsyfirvöldin tóku þessu með þökk-
um og ákváðu 24. febrúar 1863 að safn-
ið skyldi stofnað. Telst því sá dagur
afmælisdagur safnsins. Þeim Sigurði
Bautasteinn Siguröar forna
þessa alls, en það var svo fíngert og
fallegt, að ég efast um að stuðlar hefðu
bætt það. Þetta ljóð var eftir Matthías
Johannessen og las hann það upp fyrir
mig. Eftir þann lestur rann upp fyrir
mér, að það er unnt að yrkja vel óstuðl-
að, en það gerir miklar kröfur til skálds-
ins.
V ið spyrjum frú Láru, hver tóm-
stundaiðja hennar sé, og hún svarar:
— Ég held, að óhætt sé að segja, að
ég sé bara gamaldags húsfreyja. Mér
þykir gaman að lesa, sérstaklega leik-
rit, enda hef ég haft gott tækifæri til að
kynna mér leik'bókmenntir vegna leik-
listargagnrýni Sigurðar. Hins vegar
fæst ég lítið við útsaum, en þó kemur
það fyrir, að ég grípi í eitthvað slikt.
Stundum sitjum við öll þrjú hér við
borðstofuborðið, hver með sína tóm-
stundaiðju. Sigurður er þá kannski að
sauma bók, Ása situr með handavinn-
una sína og ég les. Oft vill þá tíminn
fara i það að leita að nálinni hans Sig-
urðar, því að hann heldur svo klaufa-
lega á henni. Er það í rauninni furðu-
legt, þegar tekið er tillit til þess, hve
góður bókbindari hann er, segir frúin
og brosir til bónda síns.
— Og tómstundaiðja dótturinnar?
— Það er nú ýmislegt, segir Ása og
brosir. Handavinna, ferðalög. Ég hef
afskaplega gaman af því að ferðast. Ég
var á sænskum lýðháskóla og lærði
vefnað og kjólasaum. Nú er ég hlað-
freyja hjá Loftleiðum og byrja sem flug-
freyja þar um mánaðamótin apríl-maí.
1 borðstofunni eru tvær myndir
eftir Kjarval. Önnur sýnir tvo prófíla
málaða í vatnslit og hin er af fjallinu
Skjaldbreiður. Sigurður nefnir hana
„Bók náttúrunnar" og situr andi fjalls-
ins fremst á myndinni á heljarmikilli
bók og heldur á skildinum, sem hann
virðist hafa tekið af fjallinu, sem trón-
ar á bak við, allólíkt sjálfu sér.
— Þetta er skrítin mynd, segjupi við.
— Já, segir Sigurður — en fantasíur
Kjarvals eru oft frábær listaverk, enda
hafa þær á síðari árum verið veiga-
mikill þáttur í listsköpun meistarans.
Á vegg í borðstofunni hanga tvær
myndir, sem Sigurður segist hafa keypt
rétt eftir stríðið á listmunasýningu hjá
Sigurði Benediktssyni. Eru þetta kola-
teikningar og er farið ofan í þær með
hvítum olíulit. Á bakhlið myndanna
stendur, að þær séu eftir brezka málar-
ann Sir Edward JBurne-Jones (1833-
1898).
Ég keypti þessar myndir mjög ódýrt.
Enginn hefur getað staðfest það, hvort
þær séu ósviknar, en ef svo er, þá eru
þær líklega nokkuð mikils virði. Gunn-
laugur Blöndal sagðist geta sagt mér,
strax og hann sæi þær, hvort þær væru
ósviknar, en það fórst alltaf fyrir, að
hann kæmi áð líta á þær, segir Sig-
uröur um leið og við kveðjum þau hjón
og fósturdótturina Ásu.
Þegar við komum út á götuna er
sama veðurlag. Hann blæs napurt að
norðan, en sólin, sem þegar er töluvert
farin að hækka á lofti, reynir af fremsta
megni að hamla á móti norðangarranum,
þótt okkur finnist hún hafa lítil áhrif.
Við huggum okkur hins vegar við, að
sumarið sé á næsta leiti og hvað gerir
þá til þótt hann blási?
— mf.

ÍHli
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9
*®®*SSSSS!SSiiS^^^............ ' —........... .........
Sigurður Grímsson í bókaherberginu. Málverkið er Kjarvalsmyndin: „M(
fannst óg finna til.“ (Ljósm. Sv. Þorm.)
1. maí 1966