Lesbók Morgunblaðsins - 01.05.1966, Blaðsíða 11

— Hvernig
færðu hana til
þess, Siggi?
— Ég segi
henni bara, að
hún sé að verða
of gömul til þess
að standa í svona
puði.
A erlendum bókamarkaði
Klassík.
The Persian Expedition. Xenop-
hon. Translated by Rex Warner.
Penguin Books 1965. 7/6.
Xenophon var uppi um 430—
355 fyrir Krist. Hann gerðist
leiguhermaður Kyrusar, og eftir
fall hans hélt hann með gríska
liðið til Svartahafsins. Þessi ferð
varð fræg með riti hans „Ana-
basis", sem var lengi notað sem
kennslubók . í grisku og er enn
notað í þeim skólum, þar sem
gríska er enn kennd. Þessi frá-
sögn gefur góða mynd af hugs-
unarhætti og mannlífi á þessum
tímum. Þetta ér ein þeirra bóka,
aem koma út í Penguin Classics,
en í þeim bókaflokki Penguin-
útgáfunnar hafa birzt mörg önd-
yegisrit í ágætum þýðingum.
Húsagerðarlist.
The Penguin Dictionary of
Architecture. John Fleming,
Hogh Honour, Nikolaus Pevsner.
Penguin Books 1966. 8/6.
Penguin-útgáfan hefur gefið
út nokkrar ágætar handbækur í
ýmsum greinum, auk enskrar
orðabókar og alfræðiorðabókar,
sem er bæði skýr og nákvæm,
þótt stutt sé. Þessi handbók er
utn byggingarlist, og er þetta
frumútgáfan. Þrír menn hafa
unnið þessa bók ásamt aðstoðar-
fólki. Bókin er sett upp eftir upp-
■láttarorðum, og skýringar-
myndir fylgja. í bókinni er að
finna útlistanir á tækniorðum
varðandi byggingarlist, bygg-
ingartækni, byggingarefni, bygg-
ingarsííl, helztu arkitekáar
nefndir og nokkur grein gerð
fyrir þeim, og kaflar eru um
skreytilist og frægustu bygging-
ar. Þetta er mjög handhæg bók á
allan hátt varðandi þessa grein,
•kýr og nákvæm, hún er tveggja
dálka og er 248 bls.
A History of English Architect-
*re. Peter Kidson, Peter Murray
•nd Paul Thompson. Penguin
Books 1965. 12/6.
Höfundar eru allir sérfróðir
«m byggingarlist. Bókin kom út
hjá Harrap-útgáfunni 1962 og er
*»ú endurprentuð. Bókin er saga
enskrar byggingarlistar frá upp-
bafi og fram á okkar daga og
tekur til aUra tegunda bygginga.
Bókinni er skipt í þrjá kafla.
Fyrsti kaflinn fjallar um engil-
saxneska tímabilið og nær til
loka miðalda, annar kafli spann-
ar tímabilið frá lokum miðalda
og fram á 19. öld, ög sá þriðji er
«n Viktoríutimabilið og nú-
tíma byggingarlist. 179 myndir
eru í bókinni, ágætlega prentað-
ar, og frágangur allur er vand-
aður. Frásögnin er skýr og bók-
inni fylgir listi yfir tækniorð og
útskýringar á þeim, bókalisti og
registur.
Bókmenntir.
The Oxford Chekhov. Volume
VIII. Stories 1895-97. Translated
and edited by Ronald Hingley.
Oxford University Press 1965.
35/—.
Þessi nýja útgáfa af Chekhov
mun telja Um tíu bindi, þegar
henni lýkur. Þriðja bindið kom
út 1964, en í því er nokkur hluti
leikrita höfundar. Önnur leikrit
hans munu birtast í fyrsta og
öðru bindi, í hinum bindunum
munu allar sögur hans birtast,
sem hann setti saman á árunum
1888-1904, eftir tímaröð. í þessu
bindi birtast einnig fjögur sögu-
brot, sem birtust ekki fyrr en að
höfundi látnum, en voru sett
saman á þessum tima. Þýðand-
inn, sem er jafnframt útgefand-
inn, ritar ágætan inngang að
þessum sögum. Chekhov dvaldi
úti í sveit á þessum árum, og
meginhluti þessara sagna gerist í
sveit. Útgefandi ræðir í formála
um höfundinn sem þjóðfélags-
rýnanda og samband sagnanna
og umhverfis og þjóðfélags. Bók-
inni fylgja ýtarlegar skýringar-
greinar, bókaskrár og athuga-
semdir. Útgefandi heíur notað
minnisbækur höfundar i við-
leitni sinni við að skýra sem bezt
tilorðningu sagnanna og mótun
þeirra. Þetta verður vafalaust
vandaðasta útgáfa, sem út hefur
komið af Chekhov á ensku, og
þau bindi, sem út eru komin,
hafa fengið mjög lofsamlega
dóma. Þýðingin er talin mjög
nákvæm, og þýðandinn er tal-
inn hafa náð furðulegum ár-
angri I að ná blænum, sem fylgir
öllum verkum þessa höfundar og
einkennir öll verk hans svo
mjög.
Werkstattgespráche mit Schrift-
stellern. Horst Bienek. Deutscher
Taschenbuch Verlag 1965. DM
4.80.
Carl Hanser-útgáfan í Miinc-
hen gaf þessa bók út 1962. í þess-
ari bók eru fimmtán viðtöl við
ýmsa þýzka rithöfunda. Við-
ræðumaður er sjálfur rithöfund-
ur og bókin verður þvi mjög
skemmtileg viðræðubók kollega.
Höfundarnir ræða um tilorðn-
ingu verka sinna, hvernig þeir
vinna og skoðanir sínar á hinum
margvíslegustu málefnum. Bien-
ek hefur ekkert ákveðið form á
þessum viðræðum eða ákveðnar
spurningar, sem hann leggur
fyrir hvern og einn. Meðal
þeirra, sem hann ræðir við eru:
skáldið Wilhelm Lehmann, Böll,
og Johnson. Bienek leggur á-
herzlu á að ræða þau mál við
hvern höfund, sem eru áhugamál
hans eða efni síðustu rita hans.
Þetta er skemmtileg samtalsbók
og lýsir vel báðum aðilum.
Saga
The Spanish Inquisition. Henry
Kamen. Weidenfeld and Nicolson
1965. 45/—
Spænski rannsóknarrétturinn
var ógnvekjandi á sínum tíma
og minningarnar um hann vekja
enn þann dag i dag skelfingu
og hroll með mönnum. Höfund-
urinn leitast við að tengja þessa
stofnun spænskri sögu á sinum
tíma. Það hefur mikið verið rit-
að um þessa stofnun, bæði af
þeim sem hafa verið henni með-
mæltir og mótsnúnir. Helzta rit-
ið sem höfundur styðst við er rit
Leas sem kom út 1906 og er enn-
þá bezta heimildarritið sem völ
er á. En margt hefur komið í
ljós síðan, bæði prentað og einn-
ið skjöl og gögn, sem kasta skýr-
ari birtu á þennan þátt spænskr-
ar sögu. Höfundurinn bindur sig
við Spán, þótt rannsóknarréttur-
inn spennti allar nýlendur Spán-
ar á sínum tíma. Hann gerir til-
raun til þess að meta þau rit sem
merkust eru talin um þessa stofn-
un og leita forsendna þeirra.
Margt þessara rita er skrifað í
mjög svo ákveðnum tilgangi á
tímum þegar deilurnar um þessa
stofnun voru hvað stríðastar. Höf
undur vegur þetta allt og metur
með hliðsjón af nýjustu rann-
sóknum og birtir niðurstöður sín-
ar í þessari bók, sem eru þær, að
stofnunin hafi verið skárri en
áköfustu andstæðingar hennar
áiitu og lakari en fyrirsvarsmenn
hennar vildu segja að hún væri.
Auk þessa tengir hann stofnun-
ina spænskri sögu og rekur áhrif
hennar á pólitíska sögu Spánar
fyrr og síðar. Bókinni fylgja
nokkrar myndir, athugagreinar
og registur.

HEYRA má nokkra mæta menn hérlenda og marga erlenda
andmæla verðbólgu og lýsa því yfir að hún sé varhugaverð.
Vilja sumir útrýma henni, líkt og lúsinni. Fáir gera sér þó
Ijósa þá hættu, sem af hraðfara verðbólgu stafar.
Alvara virðist ekki vera að baki rabbi manna um verð-
bólgu. Meiri hluti þjóðarinnar hefir með fulltingi stéttafélaga
sinna og flokka staðið fyrir ketilsmíði verðbólgunnar og kynd-
ingunni undir henni. Verðbólgan er ein mesta og djarfasta
framkvæmd vors unga og nýfrjálsa farsælda Fróns, og kann
að verða sú dýrasta, með því að draga landið aftur niður á það
stig, sem það stóð lengi á, stig 'hráefnanýlendunnar, þar sem
hráefna-framleiðsla er hin æðsta hugsjón og skjaldarmerki, en
mannfólkið lýtur erlendum auð og valdi, með viðeigandi að-
dáun og undirgefni.
Væri í alvöru hugsað um uggvænleik verðbólgunnar, þá
hefðu á'hugamenn þegar verið búnir að halda ráðstefnu út af
henni, semja álitsgerð, senda út og undirskrifa. Því menn
halda ráðstefnur nú á .dögum þar sem hugur fylgir málum í
mikilvægum efnum. En alvöruleysi, aðgerðaleysi og ráðstefnu-
leysi fylgjast að. Þess verður ekki vænzt að lýðræðisleg stjórn
afnemi verðbólgu, þegar það sannast aftur og aftur að mikill
hluti þjóðarinnar vill halda henni. Skipti hér engu máli hvort
stjórnin er til hægri eða vinstri eða í miðju.
Spyrja má hvort skynsamlegt sé yfirleitt að stöðva verð-
bólgur. Til þeirra er jafnan stofnað til bjargar einhverjum
málum. Þá er gripið til verðmæta, sem þjóðfélag varðveitir
fyrir einstaklinga og félög, og verðbólgusmiðum falin mála-
björgun upp á þau skipti að litlu einu skuli aftur skilað til
eigenda verðmætanna. Ráðsmaður tekur að láni tíu kýr og
greiðir löngu síðar lánið með einum kálfi. Umboðsmaður fær
að láni fimm húsverð og greiðir með fimm eldspýtnastokkum.
Þvílík er ráðsmennska verðbólgusmiðanna. Þetta er auðvitað
gaman — og einfalt að bjarga málum meðan verðmætin fást
með þessum kjörum, en ekki lengur. Verðbólguráðsmenn
verzla með talentur almennings, sparifé barna og gamal-
menna, menningar- og tryggingasjóði látinna sæmdarmanna,
og verðgildið stefnir í áttina að núlli. Engin hætta er á ferð-
um þótt þannig sé gengið á rétt lifandi smælingja og látinna
heiðursmanna. Þeir geta ekki varið sig, og þegar frá líður, sér
framlags þeirra engan stað — nema ef það verður aðhláturs-
efni fyrir unglinga. Aðferðin minnir á framferði kommúnista-
byltingar í öfugri röð: Þeir byrja á stóreignum auðkýfinga, en
enda með því að taka potta og pönnur húsmæðra — til að
auka málmframleiðslu!
Hagnaður af tveim fyrstu stigum verðbólgu er mikill til
margra hluta: Til herkostnaðar gegn eigin þjóð eða öðrum,
óhófs konunga, hjálpar atvinnugreinum í óstjórn eða hallæri,.
til nýsköpunar stétta, til að auðga unga valdhafa á svipstundu,
svo sem í Afríku. Sumir þeirra smjúga inn á þessa gullgerðar-
braut, en svo falla þeir og enginn treystir þeim.
Frá og með þriðja stigi breytist háttarlag verðbólgunnar.
Ekkert er lengur að græða á féflettingu fyrri tíðar manna.
Eignir þeirra minna á lambsreytur eftir refi. Gamlir menn-
ingar- og hjálparsjóðir minna á bein meðfram fornum fjall-
vegum. Verðbólgufljótið verður að finna nýjan farveg, refirnir
verða að fá nýtt æti, sem er tilbúið dag og nótt. Oss er í minni
ein vika í Ghungking. Á þeirri viku át verðbólgan helming þess
fjár, sem menn höfðu í veskinu — hverjir sem höfðu það
undir höndum. Menn urðu órólegir, kvíðandi, óttafullir og það
sótti á þá óslökkvandi auraþorsti, af því að launin hækkuðu
ekki nógu hratt. Þá tók við uppgjöf. Hermenn sögðu við óvin-
ina: Kaupið af oss byssurnar og skotfærin — takið við öllu
saman!
Þeim menntamönnum, sem geta tileinkað sér menningar-
lega yfirsýn, segir samtíðarsagan hvert hraðgeng verðbólga
stefnir: Niður í algjört hrun. Minnizt reynslu Austurríkis,
Rússlands, Þýzkalands og Kína frá vorri eigin öld. Ávextina
þarf ekki að kynna: Byltingar, ofsóknir, harðstjórn, útrýming
stétta og kynflokka, opinber glæpastarfsemi til þess að reyna
að koma á nýrri og fastri skipan.
Sem betur fer segir oss einnig sagan frá verðbólgum, sem
stöðvaðar voru í tæka tíð — eða e.t.v. á síðustu stundu. Tvenns
konar viðbrögð eru því kunn öllum, sem athuga vilja, viðnám
eða undanhald. En viðnám verður ekki veitt nema til sé
einhver vilji hjá þjóðunum — annar en gróðavilji og auragirnd.
1. maí 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11