Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1966, Side 12

SMASAGAN
Framhald af bls. 3
inn um endann á portinu, stóð þar ein
forvitna skrafskjóðan, sem alltaf stend-
ur þar, nema þegar hún arkar til veð-
lánarans með reiðhjólið mannsins síns
eða beztu fötin hans, og kallaði til
hans: „Hvað ætlarðu að nota þetta
reipi, góði?“
Hann kallaði á móti: „Til að hengja
mig í, frú“, og hún hneggjaði svo hátt
og lengi að þessari afbragðs fyndni, að
maður skyldi halda að hún hefði aldrei
heyrt aðra betri, þótt glottið væri hins
vegar horfið af feitu smettinu á henni
daginn eftir.
Hann gekk framhjá mér, tottaði síg-
arettu og hélt á þessari spánnýju snær-
ishönk og hann varð að skrefa yfir
mig til þess að komast leiðar sinnar.
Stígvélaskórinn hans tók nærri af mér
öxlina og þegar ég sagði honum að
gæta að hvar hann gengi, þá held ég
að hann hafi ekki heyrt það, vegna
þess að hann leit ekki einu sinni við.
Það var varla neinn útivið. Krakkamir
voru allir í bíó ennþá og flestallar
mömmur þeirra og pabbar voru niðri
í bæ að verzla.
KLÓninn gekk inn eftir portinu að
bakdyrum sínum og þar sem ég hafði
ekkert annað betra að gera af því að
ég hafði ekki farið í bíó, þá fór ég á
eftir honum. Hann skildi bakdyrnar hjá
sér eftir í hálfa gátt, skilurðu, svo
ég ýtti upp hurðinni og gekk inn. Ég
stóð þarna og horfði bara á hann, saug
annan þumalfingurinn en hafði hina
höndina á vasanum. Ég býst við að
hann hafi vitað af mér vegna þess að
nú hreyfði hann augun á eðlilegri hátt,
en hann virtist kæra sig kollóttan.
„Hvað ætlarðu að gera við þetta
snæri, manni?“ spurði ég.
„Ég ætla að hengja mig, drengur
minn“, sagði hann, eins og hann hefði
þegar gert það einu sinni eða tvisvar
og fólk spyrði hann venjulega slíkra
spuminga áður.
„Af hverju, manni?“ Honum hlýtur
að hafa fundizt ég hnýsinn strák-
hvolpur.
„Vegna þess að ég vil það, það er
ástæðan", sagði hann, flutti alla pott-
ana af borðinu og dró það fram á mitt
gólf. Síðan sté hann upp á það til að
binda reipið í ljósastæðið. Það brakaði
í borðinu og það virtist ekki vel öruggt,
en það þjónaði þó tilgangi hans.
„Þetta heldur ekki, manni“, sagði ég
og hugsaði með mér hve miklu betra
væri að vera hér en að sitja í bíó og
hofa á Frumskóga-Jim.
En nú fauk í hann og hann snerist
gegn mér. „Skiptu þér ekki af því“.
Ég hélt hann myndi segja mér að
hypja mig, en hann gerði það ekki.
Hann gerði þennan líka dýrindis hnút
á snærið, eins og hann hefði verið
sjómaður eða eitthvað, og meðan hann
var að hnýta, blístraði hann f jörugt lag
fyrir mimni sér. Síðan fór hann niður
af borðinu, ýtti því aftur að veggnum
og dró fram stól í staðinn. Hann var
alls ekkert yggldur á svipinn, ekkert
nálægt því eins grettur eins og allir
verða í minni fjölskyldu þegar þeir eru
í illu skapi. Ég gat ekki varizt því að
hugsa sem svo, að hefði hann nokk-
urn tíma verið í nálægt því jafn illu
skapi og pabbi minn er tvisvar í viku,
þá hefði hann hengt sig fyrir mörg-
um árum. En hann ætlaði sannarlega
að ganga vel frá þessu reipi, eins og
hann hefði þaulhugsað það fyrirfram
og eins og þetta ætti að verða hans
síðasta verk. En ég vissi nokkuð, sem
hann vissi ekki, vegna þess að hann
stóð ekki þar sem ég var. Ég vissi, að
reipið myndi ekki halda og ég sagði
honum það aftur.
„Haltu á þér þverrifunni“, sagði hann,
en þó hæglætislega, „eða ég sparka
þér út“.
E g vildi ekki verða af neinu, svo
ég þagði. Hann tók af sér húfuna og
lagði hana á kommóðuna, síðan fór
hann úr jakkanum og treflinum og
breiddi þá yfir sófann. Ég var ekki
vitund hræddur, eins og ég myndi ef
til vill verða núna, sextán ára, vegna
þess að þetta var athyglisvert. Og þar
sem ég var aðeins tíu ára, hafði ég
aldrei áður haft tækifæri til að horfa
á kóna hengja sig. Við urðum kump-
ánlegir hvor við annan, áður en hann
renndi snærislykkjunni um hálsinn á
sér.
„Láttu aftur hurðina", sagði hann
við mig og ég gerði eins og mér var
sagt. „Þú ert vænsti strákur, eftir
aldri“, sagði hann og ég tottaði á mér
þumalfingurinn. Hann þreifaði í vösum
sínum og dró upp allt, sem í þeim var,
fleygði þessari hnefafylli af smádóti
á borðið: sígarettupakki, piparmyntu-
töflur, veðlánaseðill, gömul greiða, fá-
einir koparhlunkar. Hann tók eitt penný,
fékk mér það og sagði: „Hlustaðu nú
á mig, ljúfurinn. Ég ætla að hengja mig,
og þegar ég er kominn á loft, þá vil
ég að þú sparkir duglega í þennan stól
og ýtir honum frá. Ertu með?“
Ég kinkaði kolli.
Hann lagði reipið um hálsinn á sér,
tók það síðan af aftur eins og það væri
hálsbindi, sem ekki væri mátulegt.
„Hversvegna ætlarðu að gera það,
manni?“ spurði ég á ný.
. „Vegna þess að ég er leiður á öllu
saman“, sagði hann og var mjög hrygg-
ur á svip. „Og vegna þess að ég vil það.
Konan fór frá mér og ég er atvinnu-
laus“.
E g vildi ekki andmæla honum,
vegna þess að hann sagði það þannig,
að ég vissi að hann átti einskis annars
úrkosta en að hengja sig. Það var líka
skrítinn svipur á andlitinu á honum:
jafnvel þegar hann var að tala við mig
gæti ég svarið að hann sá mig ekki.
Það var ólikt ygglibrúninni, sem pabbi
gamli setur upp, og þess vegna býst
ég við að kallinn myndi aldrei hengja
sig, því er nú verr vegna þess að hann
fær aldrei þennan svip í snjáldrið eins
og þessi náungi hafði. Augnaráð kalls-
ins beinist að manni svo maður verður
að hörfa undan og flýja úr húsinu:
augnaráð þessa náirnga fór í gegnum
mann svo það var hægt að standast
það, og vita að það myndi ekki gera
manni neitt. Ég sá það núna, að pabbi
myndi aldrei hengja sig, vegna þess að
hann myndi aldrei geta fengið rétta
svipinn á andlitið, þrátt fyrir þá stað-
reynd að hann hafði nógu oft verið
atvinnulaus. Ef til vill yrði mamma
fyrst að fara frá honum og þá kannski
hann gerði það og þó — ég hristi höf-
uðið — það voru ekki miklar líkur til
þess, enda þótt hún ætti hundaævi hjá
honum.
„Þú ætlar ekki að gleyma að sparka
stólnum burt?“ áminnti hann mig og
ég hreyfði til höfuðið neitandi. Augun
ætluðu út úr höfðinu á mér og ég
fylgdist með hverri hans hreyfingu. Hann
stóð á stólnum og lagði reipið um háls
sér aftur svo að nú var það mátulegt og
blístraði enn sama lagstúfinn. Mig lang-
aði til að fá að skoða hnútinn betur,
vegna þess að kunningi minn er skátí
og myndi spyrja mig hvernig hann væri
hnýttur og ef ég segði honum það
seinna, þá myndi hann segja mér frá
hvað gerðist í framhaldsmyndinni af
Frumskóga-Jim, svo þá gæti ég bæði
sleppt og haldið, eins og mamma segir,
kaup kaups. En mér fannst óráð að
biðja kónann að sýna mér það, og hélt
kyrru fyrir í minu horni. Það síðasta,
sem hann gerði, var að taka út úr sér
blautan og skítugan sígarettustúfinn og
fleygja honum í tóma arinristina, fylgdi
honum eftir með augunum inn í svart
arinholið, þar sem hann lenti — eins
og hann væri rafvirki, sem ætlaði að
fara að gera við bilun í Ijósastæðinu.
A llt í einu sprikluðu langir fót-
leggir hans og fætur hans reyndu að
sparka stólnum burt, svo ég hjálpaði
honum eins og ég hafði lofað og tók
tilhlaup að stólnum eins og ég væri
miðframherji hjá Notts Forest, stóllinn
skrikaði upp að sófanum, þar sem hann
dró trefilinn hans niður á gólf um leið
og hann valt um koll. Hann sveiflaðist
til andartak, veifaði handleggjunum
eins og hann væri fuglahræða að fæla
burt krákur og úr hálsi hans heyrðist
hljóð, líkt og hann hefði verið að taka
inn meltingarsalt og væri að reyna að
halda því niðri.
Svo heyrðist annað hljóð og ég leit
upp og sá stóra sprungu myndast í
loftinu eins og í bíó þegar verið er að
sýna jarðskjálfta og ljósaperan tók að
sveiflast hring eftir hring líkt og hún
væri geimskip. Mig var að byrja að
sundla þegar hann til allrar hamingju
féll niður á gólfið með svo voðalegum
dynk, að ég hélt hann hefði brotið
hvert bein í skrokknum á sér. Hann
engdist svolitla stund, eins og hundur
sem er illa haldinn af magakrampa.
Svo lá hann kyrr.
Ég eyddi engum tíma í að horfa á
hann. „Ég sagði honum að þetta reipi
myndi ekki halda“, sagði ég við sjálfan
mig um leið og ég fór út úr húsinu,
sletti í góm vegna þess að hann hafði
ekki farið rétt að þessu, gróf hendurnar
í buxnavasana og lá við gráti yfir því,
hvernig hann hafði eyðilagt allt með
klaufaskap sínum. Ég skellti hliðinu
hans svo fast í vonbrigðum, að það
hafði nærri hratað af hjörunum.
í því að ég var á leið aftur niður
portið til að komast í kvöldmatinn
heima og vonaði að hin væru komin
heim úr bíó svo ég hefði ekki lengur
neitt til að vera úrillur út af, mætti ég
lögga, sem stefndi að dyrum kónans.
Hann gekk greitt og rak höfuðið undir
sig og ég vissi, að einhver myndi hafa
kallað. Þeir hljóta að hafa séð hann
kaupa reipið og gert lögreglunni við-
vart. Eða kannski hafði gamla hænan
út við endann loksins áttað sig. Það
gat jafnvel hugsazt, að hann hefði sagt
einhverjum frá því sjálfur, vegna þess
að ég býst ekki við, að þessi náungi,
sem hengdi sig, hafi vitað mikið hvað
hann var að gera, sérstaklega með þ-enn-
an svip, sem ég sá í augunum á honum.
En svona er það, sagði ég við sjálfan
mig um leið og ég elti löggann aftur að
húsinu kónans, manngrey getur ekki
einu sinni fengið að hengja sig nú á
dögum.
egar ég kom inn aftur, var lögg-
inn að skera snærið af hálsinum á hon-
um með pennahníf, síðan gaf hann hon-
um vatn að drekka og náunginn opn-
aði skjáina. Mér var ekkert um þennan
lögga gefið, vegna þess að hann hafði
látið senda nokkra félaga mína í betr-
unarskóla fyrir að hnupla blýpípum
úr almenningssalernum.
„Hvers vegna ætlaðirðu að hengja þig?“
spurði hann náungann og reyndi að
láta hann setjast upp. Hann gat varla tal
að og það blæddi úr annarri hendinni
á honum, sem ljósaperan hafði sprung-
ið á. Ég vissi að snærið myndi ekki
halda, en hann hafði ekki gefið neinn
gaum að orðum mínum. Ég ætla hvort
sem er aldrei að hengja mig, en ef
mig langaði til þess, þá myndi ég
áreiðanlega nota til þess tré eða eitt-
hvað þess háttar, ekki ljósastæði. „Jæja,
hvers vegna gerðirðu það?“
„Vegna þess, að ég vildi það“, skrækti
náunginn.
„Þú færð fimm ár fyrir þetta“, sagði
lögginn honum. Ég hafði laumazt aft-
iu inn í húsið og stóð og saug á mér
þumalfingurinn í sama horninu.
„Þú heldur það“, sagði náunginn, og
nú var kominn eðlilegur óttasvipur I
augun á honum. „Ég ætlaði bara að
hengja mig“.
„Jæja“, sagði lögginn og tók fram
bók sína, „þú veizt að það varðar við
lög“.
„Nei“, sagði náunginn, „það getur
ekki verið. Þetta er mitt eigið líf, ekki
satt?“
„Þú ímyndar þér það kannski", sagði
lögginn, „en það er það ekki“.
Hann fór að sleikja blóðið af hend-
inni á sér. En þetta var svo lítil skeina,
að hún var varla sjáanleg. „Það hef ég
aldrei vitað fyrr“, sagði hann.
„Jæja, þá veiztu það núna“, sagði
lögginn.
Auðvitað lét ég ekki löggann vita
af því, að ég hefði hjálpað honum að
hengja sig. Ég er ekki fæddur í gær,
og ekki í fyrradag heldur.
„Það er nú skrambi hart, ef maður
má ekki einu sinni taka sitt eigið líf“,
sagði náunginn og sá sína sæng upp-
reidda.
„En það má maður ekki“, sagði lögg-
inn, eins og hann væri að lesa upp úr
bók sinni og hefði gaman af. „Þú átt
það ekki sjálfur. Og það er glæpur að
taka sitt eigið líf. Það er sjálfsmorð".
Náunginn var aumlegur á svip, og
hvert orð löggans þýddi sex mánuði
slétta Ég vorkenndi honum sannarlega,
en hefði hann bara hlustað á það sem
ég sagði í stað þess að treysta á ljósa-
stæðið. Hann hefði átt að gera það í
tré eða einhverju þess háttar.
Hann fór með lögganum út úr port-
inu, friðsamur eins og lamb, og við
ihéldum öll að þetta væri búið mál.
E n nokkrum dögum seinna barst
okkur fregnin með hraði — jafnvel
áður en hún birtist í blaðinu, vegna
þess að kona í portinu hjá okkur vinn-
ur í sjúkrahúsinu á kvöldin við að bera
fram mat og taka til. Ég heyrði hana
kjafta bví í einhvern við endann á port-
inu. „Ég hefði aldrei trúað því. Ég hélt
að hann hefði losnað við þessa mein-
loku úr höfðinu þegar þeir fóru með
hann. Ekki aldeilis. Það gerist alltaf
eitthvað nýtt. Henti sér út um sjúkra-
húsgluggann, þegar lögginn, sem sat
við rúmið hjá honum, þurfti að fara
á klósettið. Hefðirðu trúað því? Dauð-
ur? Það er nú líkast til“.
Hann hafði fleygt sér á rúðuna og
fallið eins og klettur niður á götu. Að
sumu leyti fannst mér lakara að hann
skyldi gera það, en að hinu leytinu var
ég feginn, vegna þess að hann hafði
sannað lögganum það og öllum öðrum
hvort hann ætti sjálfur sitt eigið líf
eða ekki. Það var samt alveg ágætt
hvernig þessir hálfvitar komu honum
fyrir í stofu á sjöttu hæð, sem kálaði
honum hreinlega, jafnvel enn betur
en tré.
En þetta allt kemur mér enn einu
sinm til að hugsa um, hve úrillur ég
er stundum. Þótt skapið sé svart eins
og kolapoki og svipurinn eftir því
svartur, þá þýðir það ekki að maður
ætli að hengja sig eða demba sér und-
ir strætisvagn eða fleygja sér
út um glugga eða skera sig
á háls með sardínudós eða
stinga höfðinu í gasofninn eða hlamma
skrokkskriflinu á sér yfir járnbrautar-
teinana, því að þegar skapið er svo
svart, getur maður ekki einu sinni stað-
ið upp af stólnum. Hvað sem því líður,
þá veit ég, að ég verð aldrei svo úrill-
ur að ég fari að hengja mig, vegna
þess að hengingar eru mér ekki að
skapi og verða aldrei, því síður sem
ég man lengur eftir kallgreyinu hvað-
hann-nú-heitir hangandi neðan í ljósa-
stæðinu.
Framar öðru er ég feginn því núna,
að ég skyldi ekki fara í bíó eftir há-
degi þennan laugardag, þegar ég var
svo leiður í skapi að ég var þess al-
búinn að stytta mér aldur. Vegna þess,
skal ég segja þér, að ég mun aldrei
drepa mig. Því máttu treysta. Ég skal
12 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
19. júní 1966