Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1966, Qupperneq 15

hvernig Baldwin mundi orða boðskap-
inn — „Samþykkið þér, að konungur
gangi að eiga konu, sem á tvo eigin-
menn á lífi eða mælið þér með því, að
hann segi af sér?“ Hver sá, er þekkti
nokkuð til samveldislandanna, gat sagt
sér sjálfur, að ,,afsögn“ yrði svarið.
Ég lagði á það áherzlu við konung,
að engin von gæti verið um að afla
hugmyndinni um morganatiskt hjóna-
band fylgis nema með vandlegum und-
irbúningi og ísmeygilegum áróðri.
Ég benti honum einnig á, að hann
hefði rétt til að senda út sína eigin
spurningu, með sínu eigin orðalagi og
á þann hátt, sem honum kæmi bezt
sjálfum. Hann væri ekkert skyldugur
til að láta Baldwin leggja fram spurn-
inguna fyrir hans hönd, og á þann hátt,
að svörin hlytu að verða konungi óhag-
stæð. En væri ávarpið til samveldis-
landanna ekki tafarlaust stöðvað, mundu
einir 75 ráðherrar vita um fyrirætlanir
konungs, og svo stór hópur gæti ekki
þagað yfir slíku leyndarmáli.
Þá yrði það heyrinkunnugt, að rík-
isstjórnin hefði neitað konungi um leyíi
til að ganga að eiga þá konu, sem hug-
ur hans girntist, og þá væri siðferði-
lega óhugsandi fyrir hann að sitja kyrr
í hásætinu, orðinn minni maður, sem
hefði yfirgefið konuefni sitt. Konungur
skildi þetta allt saman — en hafð'ist
ekki að. Þegar hann spurði Baldwin
um svör samveldislandanna, fékk hann
það svar, að þau væru ekki öll komin
enn, en yfirleitt væru þau óhagstæð.
Ástralía, þar sem Joseph A. Lyons
var forsætisráðherra, hafði sent sérlega
fjandsamlegt svar, og Baldwin lét ekki
dragast að' sýna konungi það svar —
en engin önnur.
Hins vegar minntist hann ekkert á
6var Nýja-Sjálands. M. J. Savage, for-
sætisráðherra, var rómversk-kaþólskur,
engu síður en Lyons, en hann hafði lát-
ið hjá líða að láta í ljós neina sérstaka
andstöðu við morganatiska hjónabandið'.
Baldwin flýtti sér því að tryggja sér
svar, sem ætti betur við hans eigin
óskir. Átt var viðtal við nýsjálenzkan
ráðherra, staddan í London, og hann
var beðinn um svar, sem væri kon-
ungi fjandsamlegt.
Niffurlag næst.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
V erkum Becketts hefur alla tíð
verið bölvað og formælt á kröftugan
hátt. Þegar „Waiting for Godot“ var
leikið í Lundúnum árið 1955, stóð ein-
hver upp á hverri einustu leiksýningu
til þess að mótmæla. Umrenningarnir,
tómleikinn, orðaleikirnir, — þetta var
of mikið fyrir suma.
Fúllyndir og skítugir flækingar og
umrenningar, uppgefnir andlega og
líkamlega og á yztu nöf mannlegrar
tilveru, hafa hundelt orðstír Becketts
frá því að „Godot“ var fyrst sýndur,
og þeir virðast taka einkennilega mikið
á tilfinningalíf margra áhorfenda, sem
þola þá bókstaflega ekki. Fyrstu kynni
hans af sálarlífi landshornamanna Og
fiakkara voru annars með óhugnanleg-
um hætti. Fyrir mjög mörgum árum
var Beckett eitt sinn á gangi eftir
Boulevard Montparnasse. Vissi hann þá
ekki fyrri til en vesalingur einn hljóp
skyndilega aftan að honum og stakk
hann með hnífi í bakið. Hnífurinn risti
i gegnum annað lungað, og munaði mjóu,
að þetta yrði bani Becketts. Þegar
hann fór af sjúkrahúsinu, gerði hann
sér ferð í fangelsið, þar sem umrenn-
ingurinn sat, og spurði, hvers vegna hann
hefði ráðizt á sig. Flækingurinn baðst
afsökunar, en hann vissi alls ekki af
hverju.
Þetta fékk Beckett ærinnar umhugs-
unar, og í leikritum sínum klifar hann
æ ofan í æ á þess konar tilgangsleysi.
Hann reynir með því að komast að
ínnsta kjarna mannlegrar tilveru. Þetta
er sársaukafull skurðaðgerð, sem virð-
ist framin í örvæntingu, en er það ef
tii vill ekki.
I áðurnefndu afmælisriti er að
finna ýmsa vitnisburði fólks um það,
hve hann getur haft hlý og sterk áhrif
á menn við fyrstu kynni, svo að þeir
verða ævilangir vinir hans upp frá því.
Þegar hann dregur sig út úr skel sinni,
er sem geisli af honum hlýja, alúð,
næmur skilningur og ótrúlegur lær-
dómur, sem hann miðlar öð'rum af án
nokkurs hroka eða tilgerðar. George
Devine, sem lézt í janúar síðastliðnum,
kveður svo sterkt að orði að kalla fyrstu
kynni sín af Beckett mestu lífsreynslu
ævi sinnar, þótt lítið virðist í raun-
inni hafa gerzt. Þeir hittust í íbúð
Becketts í París, sátu andspænis hvor
öðrum í hálftíma, töluðu og drukku
whisky. „A þessum hálftíma fannst
mér ég vera í snertingu við alla megin-
strauma evrópskrar hugsunar og bók-
mennta frá dögum Dantes og fram á
vora tíma“.
Ritverk Becketts verða æ styttri.
Siðasta saga hans, sem prentuð hefur
'•'erið, er ekki nema átta blaðsíður.
Meira var ekki eftir, þegar hann hafði
þjappað saman þvi helzta úr lengri
sögu, sem hann skrifaði fyrst. Sagan
heitir „Imagination Dead Imagine"
(ímyndunaraflið dautt, ímyndið ykkur
— eða — ímyndunin dauð, að ímynda
sér).
Nú í sumar sýnir brezka BBC-sjón-
varpið nýtt leikrit, sem hann skrifaði
sérstaklega fyrir sjónvarpið. Þetta er
tuttugu mínútna sjónleikur, sem hann
nema ein sýnileg persóna, sem Jack
refnir „Eh Joe“, og í honum er ekki
MacGowan leikur. Hann situr þögull
á rúmstokknum og hugsar, en nöldr-
andi rödd Sian Phillips truflar hugs-
anagang hans annað veifið. Þar eð hann
getur ekki losnað við hana úr huga sín-
um, heldur hún áfram að sífra, unz
hann er kominn að þvi að bugast. Þetta
er ásækin martröð, eins og allir eru
farnir að búast við í leikritum Beck-
etts, en ekki kunna allir að meta það
enn.
Beckett hefur sífellt skorið niður
allan „raunveruleika“ í verkum sinum.
í Molloy og Malone deyr tilheyra per-
sónurnar að einhverju leyti þessum
heimi, eða svo virðist, en í síðasta hluta
„trílógíunnar", Hinn ónefnanlegi (The
Unnamable), er hinn nafnlausi ekki
annað en talandi munnur, og í „Text-
es pour rien“ og „Eh Joe“ talar rödd-
in enn, en er munnlaus.
A uk þeirra skáldverka Beckettó,
sem minnzt hefur verið á hér að fram-
an, má nefna (enskir titlar) skáldsög-
urnar Murphy og Watt, leikritin All
That Fall, End Game (eða endgame),
Krapp’s Last Tape, Embers og Happy
Days, og kvæðabækurnar Whoroscope,
Echo’s Bones og Poems in English.
Bókin um Proust og skáldskap hans
heitir Proust. Þá hefur hann þýtt úr
spænsku og gefið út á vegum Indiana
University Press i Bandaríkjunum bók-
ina Mexican Anthology. Geta má þess
að lokum dönskulesandi mönnum til
íróðleiks, að nýlega eru komnar út í
Danmörku tvaer bækur eftir Beckett,
„Den unævnelige" og „Hvordan det er“,
og hefur Uffe Harder þýtt báðar.
19. júní 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15