Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1966, Blaðsíða 2

ffliHHWMWWWWiwcy.'

SVIP
MVND
jóðlagasöngur hefur komizt
wt*' mjög í tízku hin síðustu ár,
eins og öllum þeim ætti að vera
kunnugt, sem hlusta eitthvað að ráði
á óskalagaþætti útvarpsstöðva í Evr-
ópu og Ameríku. Gömul þjóðlög
hafa verið endurvakin, oft klædd í
nýtízkulegan búning, og ný lög hafa
verið samin við nýorta bragi. Þessi
nýju lög eru talin til „þjóðlaga“, þar
sem þau sverja sig í ætt til þeirra,
en í rauninni eru þau ekki þjóðlög í
hinum gamla skilningi. Höfundar
flestra sannra þjóðlaga eru ókunn-
ir, og þótt algengara sé, að vitað sé
um höfunda þjóðkvæða, er meiri-
hluti þeirra þó ókunnur.
0 öfnun þjóðlaga var sérgrein
fræðimanna á þröngu sviði til skamms
tima. Nú ferðast áhugamenn um Banda-
ríkin þver og endilöng með upptökutæki
og láta aldrað fólk raula fyrir sig gömul
lög, sem það söng á æskuárum sínum.
Því eru Bandaríkin hér sérstaklega
nefnd, að þar hófst þessi endurvakning
þjóðlaganna og þar hefur þjóðlagatízkan
náð hámarki. Starfsmenn þjóðfræða-
stofnana, sem þurftu áður að fara spar-
lega með styrki, er þeim voru veittir
ti! þess að safna þjóðlögum, eru nú í
sjöunda himni, því að þeim berast nú
ríflegir styrkir frá einkaaðilum og opin-
berum stofnunum, auk þess sem þeir
hafa fengið aragrúa af ólötum og ötulum
áhugasöfnurum í lið með sér. Evrópsk
þjóð- og dægurlög, sem gleymdust í
Norðurálfu um miðja síðustu öld, hafa
reynzt lífseigari í Nýja heiminum, þótt
einkennilegt megi virðast, og hafa t. d.
bæði Þjóðverjar og Pólverjar grafið úr
gleymsku gömul þjóðlög sín vestur 1
Bandaríkjunum. Áður en þjóðlagafarald-
urinn barst hingað til Evrópu frá Banda-
ríkjunum, var ástandið einkennilegt að

JOAN BA
Ira Sandperl og Joan Baez.
því leyti, að bandariskur æskulýður söng
gömul þjóðlög ættuð frá Evrópu, meðan
evróþskir unglingar kyrjuðu dægurlögin,
sem samin voru í Bandaríkjunum.
Áhugamannahópar um þjóðlagasöng
hafa lengi verið við lýði í Bandaríkjun-
um, þótt hvorki haii þeir verið margir
né fjölmennir. Greint hefur verið á milli
þrenns konar áhugamanna. í fyrsta lagi
er það skólafólk úr menntaskólum og
háskólum, í öðru lagi tónfræðingar, þjóð-
lagasafnarar og vísnasafnarar, og í þriðja
lagi hafa mörg verkalýðsfélög styrkt
starfsemi þjóðlagasöngfélaga, enda eru
mörg þjóðlögin baráttusöngvar frá
bernskuárum bandarískrar verkalýðs-
hreyfingar.
O kyndilega eru þessir áhuga-
mannahópar komnir í sviðsljósið og nýir
spretta upp í öllum áttum. Þjóðlaga-
söngvarar skáka vinsælustu dægurlaga-
söngvurum og keppa með góðum árangri
við þá um vinsældir almennings. Ný
hljómplötufyrirtæki hafa verið sett á
stofn, og framleiðsla þjóðlagaplatna er
orðin stóriðja á heimsmælikvarða. Ný
kvæði í þjóðkvæðastíl eru samin hundr-
uðum saman og satt að segja harla mis-
jöfn að gæðum. En allt selzt, meðan
þessi tízka er við lýði. Sum kvæðanna
eru goour skáldsKapur, og iogm viö pau
eru oft frumleg og falleg.
í Bandaríkjunum hefur þessi þjóðlaga-
hreyfing haldizt í hendur við alls kunar
mótmælastarfsemi og hugsjónabarátiu
ungs fólks, sem einkum á ser stað í ha-
skólunum, en að nokkru leyti í menma-
skólum. Ótal söngvar hafa verið sammr
um mannréttindabaráttuna, réttinuasoKn
svertingja, gegn þátttöku í öllum siyrj-
öldum, réttlátum sem óréttlátum, o. s.
frv. Flestir söngvanna eru samóir í þeim
undarlega anda, sem rikir meöal maxgs
skólafólKs, og er eins konar blanda af
vinstri stefnu og nihilisma eða jainvei
hreinræktuöum anarkisma. Söngvarar
eins og Bob Dylan og Joan Baez haxa
orðið spámenn og spekingar mikiis hlma
núverandi skólakynslóðar í BandariKj-
unum. Áhrif þeirra ná til Evrópu, t. d.
seldist upp á hljómleika þexrra í Eng-
landi á þremur dögum. A Bretlan. s-
eyjum hafa þjóðlagahrjúkólfar venó
stofnaðir í hverri borg, og þeir haj.a
jafnvel myndað með sér landssambana.
Þar, eins og í Bandaríkjunum, hexar
hreyfingin endurvakið auöugt og frjott
tungutak gamalia aiþýðuvxsna.
J[ oan Baez er óumdeilanleg „drottn-
ing“ þjóölagasöngvara um þessar munmr
og hefur verið það á sjöunda ár. Hinum
kröfuhörðustu aðdáendum þjóðlagasöngs
finnst þó, að hún, eins og margir aðiur
þjóðlagasöngvarar, hafi gert of mikið
af því að blanda hreinum þjóðlagasmig
saman við dægurlagasöng og gera söng-
inn áhrifameiri með ýmsum tæknibrell-
um. Þeir vilja heyra þjóðlagasöng-nn
hreinræktaðan og ómengaðan öllum nu-
tíma áhrifum.
Segja má, að það hafi verið Joan Baez,
sem fyrir rúmum sex árum gerði þjoo-
lagasóng víðfrægan í Bandaríkjunum og
í Evrópu, og að hún hafi átt mestan þátt
i því að hrinda þessari ,,vinsældabylgju“
af stað. Fram að því, er hún kom íxam
á sjónarsviðið, leit allur almenningur á
þjóðlagasöng sem fyrirbrigði, er vaeri
ágætt í skólakórum og ölstofum og meo-
al sérviturra fræðimanna. Allir gaxU
sungið þjóðlag eins og „The Foggy,
Foggy Dew“, þegar setið var saman að
sumbli eða í skogarferð, en engum datt
í hug að orða list í því sambancu.
Hún hóf þjóðlagasöng í æðra veldi,
gróf hann upp úr undirdjúpum þjóðlíis-
ins og gæddi hann töfrum með ótrúlega
blæfagurri rödd og ómótstæðilega ynaxs-
legri framkomu á sviði. Fyrst í stað
hreifst fólk af rödd hennar og söng, en
síðan fór það að hlusta á textann. Fyrstu
söngvar hennar voru dapurlegir og
kvæðin ljóðræn. Fólk heyrði, að hér var
eitthvað meira á ferðinni en ómerkiiegxr
dægurlagatextar. Kvæðin komu því úl
að hugsa.
A ður en nokkurn varði, var þj _ ð-
lagasöngur orðinn eitt helzta skemmú-
atriði um öll Bandaríkin. Hún lítur ek_vi
á sig sem venjulegan söngvara nú orðió.
Hún segist syngja, vegna þess að vissxr
söngvar, — fagrir söngvar, hafi sterk
áhrif á sig, sem hún verði að koma til
áheyrenda. Þetta eigi jafnt við um ástar-
söngva, harmsöngva. grimmdarsöngva 's
Framhald á bls. 15.
Framkv.slJ.: Siglns Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason trá Vieui
Matthlas Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jonsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristmsson
Ritstjórn: Aðalstrætl G. Sími 22480
Utgeíandi: H.t. Arvakur. ReykjaviK
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
25. september 1936