Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Blaðsíða 14

„ÞAB VAR1«) AUTAF OALtTID
TðMAHUÚD I GRASKERINU"
Úr ævisoguágripi eftir
Joan Alavedra
jP'Hj ann lærði jafnsnemma að
syngja og leika á hljóðfæri og að
tala, og áður en hann þekkti alla
stafina kunni hann nótumar og
krotaði hreykinn á blaðsnifsi lög
sem hann bjó til sjálfur og þótt-
ist þess á milli vera hljómsveitar-
stjóri. Þá var hann þriggja ára gam-
aa
Þ egar hann varð fimm ára byrj-
aði alvara lífsins. Hann var settur til
tónlistamáms og lærði fyrst að leika
á flautu, síðan á fiðlu og á píanó og
söng líka í kórnum sem faðir hans
stjórnaði. Níu ára gamall náði hann
loks þ vd langlþrá'ða takmarki að geta
tyllt tánum á pedala orgelsins í þorps-
kirkjunni og síðan var hann aðstoðar-
maður föður síns í kirkjuorganistaem-
bættinu og vissu kirkjugestir ekki hvor
þeirra feðga lék hverju sinni utan þeir
segðu sjálfir frá.
Dag einn bar að garði þrjá trúða.
Einn þeirra spilaði á flautu og hélt
henni til gamans eins og um selló væri
að ræða. Drengnum þótti það kyndugt
og gleymdi ekki í bráð. Seinna gisti
þorpið sellóleikarinn García og hélt þar
tónleika ásamt tveimur félögum sínum.
Þeir tónleikar ráða úrslitum um tón-
listarferil drengsins. Hvílíkt hljóðfæri!
Hvílík snilli!
E n föður hans er ekki meir en
svo um það að sonurinn gefi sig að fleiri
hljóðfærum. Hann hefur þegar brotið
flautuna drengsins til þess að hún glepji
hann ekki frá fiðlunni og píanóinu.
Gamall bartskeri þar í þorpinu og vin-
ur snáða sér þá aumur á honum og
gerir að fyrirsögn hans hljóðfærið þráða
— úr holuðu graskeri, með spýtu fyrir
háls og aðeins einum streng, en með
lykli til að stilla hann og öðru sem við
á. „Það var nú alltaf dálítið tómahljóð
úr graskerinu" sagði Pablo Casals löngu
Granados og Casals á þeim árum er
þeir fóru flestar tónleikaferðirnar sam-
an.
seinria, „en mér þótti samt afskaplega
vænt um það“. Hann geymdi lika grip-
inn vel og nú er graskerið í vörzlu um-
sjónarmanna Casals-safnsins í San
Salvador.
Palblo Casals — Pauet, sem kallaður
var á yngri árum að katalónskum sið,
og Pau síðar meir — en hét samt alltaf
Pablito heima fyrir því móðir hans var
Þremenningarnir Cortot-Thibaud-Casals héldu saman fjölda tónleika um
Evrópu þvera og endilanga við mikinn orðstír.
frá Puerto Rico og samdi sig aldrei
í öllu að. háttum Katalónlíulbúa — sýndi
þegar í æsku merki þess sem síðar
varð og heillaði þá er á hann hlýddu
með fögrum hljóðfæraleik, alvörugefni
og lotningu gagnvart tónlistinni. Með
jafnöldrum sínum lék hann sér og
ærslaðist en jafnskjótt og hann tók
sér hljóðfæri í hönd varð hann allur
annar, gaf sig tónunum á vald og hreif
með sér alla er á hann hlýddu.
]\í óðir hans varð fyrst til þess að
gera sér grein fyrir hinum óvenjulegu
tónlistarhæfileikum sonar síns og fékk
því ráðið, þrátt fyrir bágan fjárhag
fjölskyldunnar, að Pablo var sendur til
Barcelona á tónlistarskólann þar og
fékk inni hjá vinafólki foreldra sinna,
trésmið nokkrum og konu hans. Á skól-
anum gengst hann undir tilskilin próf
og leikur svo forkunnarvel á sellóið
sitt að dómara og alla viðstaddra setur
hljóða. Sjálfur er drengur í öngum
sínum af taugaóstyrk og segir við einn
vin sinn og jafnaldra fyrir prófraun-
ina: „Það hlýtur að vera eitthvað þessu
likt að deyja, þetta er eins og að henda
sér í sjóinn og kunna ekki að synda“.
Casals hlýtur fyrstu verðlaun og mik-
iö lof fyrir leik sinn en dómendur deil-
ir á um hversu rétt sé leikið. Með þessu
inntökuprófi hans í tónlistarskólann eru
hafnar deilurnar um leik hans sem eftir
eiga að standa í þrjátíu ár.
Casals leikur í kaffihúsinu „Tost“
á kvöldin til þess að afla sér fjár að
greiða trésmiðnum og konu hans fæði
sitt og húsnæði og gestir kaffihússins
bera hróður hans víða. Einhverju sinni
koma inn á „Tost“ að fá sér kaffisopa
þrír menn og klappa pilti ákaft lof í
lófa og kalla að borðinu til sín. Þar eru
komnir þremenningarnir Isaac Albén-
iz, Fernández-Arbós og Rubio sem
frægir eru af tónleikaferðum sínum um
Spán þveran og endilangan. Svo fer
um samræður þeirra að Albéniz nær í
penna og pappír og skrifar á stund-
inni meðmælabréf með sellóleikaranium
unga og biður hann færa Morphy greifa.
Casals spyr hver sá sé. „Morphy greifi?
IHann er okkur tónlistarmönnunum á
við drottin almáttugan", anzar Albén-
iz, „hann býr í Madrid og er oftast að
hitta í konungshöllinni, hann er ritari
drottningar og vinur vor allra“. Þeg-
ar þeir kveðjast þremenningarnir síðar
um kvöldið segir sellóleikarinn Rubio
við félaga sína: „Þessi drengur verður
okkur öllum fremri áður en lýkur.“
B réfið til greifans átti eftir að
valda miklum umskiptum í dífi Casals.
En það varð ekki um hæl. Móðir hans
geymdi bréfið í tvö ár áður en henni
þótti tímabært að koma því á fram-
færi. Þá lagði hún loks land undir fót
með Pablo og tveimur sonum sínum
öðrum, Luis og Enrique, öðrum tveggja
ára, hinum nokkurra mánaða og hélt
tii höfuðborgarinnar. Fjölskyldufaðirinn
varð eftir í þorpinu heima. Vendrell, og
var . þar sem fyrr kirkjuorganisti, tón-
listarkennari og tónsmiður x fristund-
um. f Madrid fá kona hans og synir inni
í smákompu undir súð þar sem er nísit-
inggkalt á vetrum en kæfandi heitt þeg-
ai- vorar — en það er skammt frá
Á hljómsveitarstjórapalli.
konungshöllinni og þau hafa ekki ráð
á öðru betra.
Morphy greifi sýnir þegar I staS
áhuga á tónsmíðum Casals og lætur flytja
kvartett sem piltur gerði fjórtán ára
gamall í tónleikasal konungshaUarinnar
fyrir drottningu og Isabellu krónprin-
sessu — og auðvitað leikur tónsmiður-
inn ungi sjálfur á sellóið. Að launum
hlýtur Casals nokkurn styrk af drottn-
ingu, fimmtíu „duros“ eða 250 peseta
á mánuði „svo hann megi halda áfraiu
námi og vera spænskri tónlist til heið-
urs og sóma“ eins og segir í tilskip-
aninni um styrkinn.
N æstu tvö ár skipta miklu um
tónlistarferil Casals. Á morgni hverjun?
fer hann til hallar greifans í Arguell-
es til almennrar uppfræðslu og fær til
sömu bækur og áður hafði á lært Alf-
------------------- 24. desemtoer 196©
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS