Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1967, Blaðsíða 4

* að er bjart vorkvöld í Nor-
egi. Við erum sein fyrir og kom-
um í leigubíl, sem nemur staðar
við tröppurnar á húsi Borgen-hjón-
anna við Akersborgs Terasse í Osló.
Johan Borgen stendur úti og bíður
okkar, grannur og liðlegur á fæti.
Hann breiðir út faðminn til að
fagna okkur, áður en við erum kom-
in til hans.
„Blessað vorið!“ segir hann innilega
og bendir okkur vingjamlega að ganga
í bæinn. „Það gerir mig alltaf svo ang-
urværan," segir ihann í kvörtunarrómi
um leið og hann hengir upp yfirhafnir
okkar. Er haustið ekki dapurlegra?
Hann fyllist ákafa: „Nei, nei, á haustin
þegar dimma tekur, er hægt að draga
sdg inn í sjálfan sig, setjast að sínu.
Vorinu fylgir rótleysi. Ég man eftir
vorkvöldi ... Ég kom til dóttur rninnar,
fjórtán ára, sem sat inni í herberginu
sínu og grét. Þegar ég spurði, hvað
væri að henni, snökti hún bara: Það
er svo bjart, það er svo bjart!“ Orðin
komu syngjandi, næstum í falsettu.
Inni í dagstofunni stendur frú Anne-
marta Borgen og heldur af öllu afli í
hálsbandið á stórum airedaleterrier-
hundi, svo að hann rjúki ekki á gestina.
Hann er svo fram úr öllu hófi „mann-
elsbuT", að við verðum að sjá í gegn-
um fingur við hann það sem eftir er
kvöldsins, ef tilfinningarnar skyldu bera
hann ofurliði. Við tökum okkur sæti í
gömlum norskum „alþýðustólum" og
finnum strax, að í þessu húsi er nota-
legt að vera. Innréttingin er frjálsleg
og þægileg, með mörgum útskotum og
skemmtilegUTn krókum. í lítifli útistofu
hefur frú Annemarta smíðað og sett upp
mjóar tréhillur og sfcreytt með ýmsum
steintegundum úr norskum fjöllum. Hún
er jarðfræðingur og leggur stund á rúss-
nesku í háskólanum. Vinur þeirra,
Tarjei Vesaas, lagði til nokkur kíló af
steinum í safnið frá heimabyggð sinni,
Yttre Vinje. „Hann sendi ofckur þetta
í pósti einn daginn. Reglulega elsku-
legt af honum.“
* v
T ið sitjum við langt ódúkað tré-
borð og snæðum Stroganoffbuff, sem er
svo sterkt, að það brennur og logar nið-
ur eftir hálsinum. Yfir höfðum okkar
er sperra, útkrotuð rússneskum bók-
stöfum, skrifuðum með hvítri krít —
kvæði eftir Lermontov, sem á að veita
húsmóðurinni daglega tungumálaþjálf-
un. Við hliðina á matarfötumun stend-
ur fuglabúr með páfagaukum. Johan
Borgen segist vona, að þeir valdi okkur
ekki ónæði, og kveður það vera alveg
makalaust, hvað þessir fuglar geti talað,
þ. e. a. s. sé maður kominn upp á lag
með að skilja þá. „Þó að fugl meini
reyndar ekki það sem hann segir. Það
er stundum alveg óþolandi."
Johan Borgen, magur og svolítið ótút-
legur, minnir sjálfur á fugl. Hálsinn er
grannuir og skorpinn, höfuðhreyfingarn-
ar eru snöggar og augun skær og vökul.
Ennið verður ótrúlega hrukkótt, þegar
>
johan Borgen fyrir framan stóra málverkið á heimili sínu.
hann dregur hugleiðingar sínar saman
í meitlaðar likingar. (Dæmi þessa, sem
kom fram seinna um kvöldið: „Kran-
arnir á hafnargarðinum minntu á trön-
ur, sem eru í þann veginn að hetfja sig
til flugs.“) Fuglar hafa gegnt ákveðnu
hlutverki — oftast ógnvekjandi — í
skáldskap hans, þar sem þeir hcifa ráð-
izt á varnarlaust fólk. Við vekjum máls
á þessu fremur óvenjulega yrkisefni,
og hann svarar með því að segja frá
atviki, sem kom fyrir hann í æsku og
hafði mikil áhrif á hann. „Ég hafði
gengið niður að strönd, þar sem ekkert
var um mannaferðir, til að geta baðað
mig nakinn. Ég var með gleraugu vegna
nærsýni og lagði þau frá mér á jörðina.
Skyndilega styggði ég nokkrar kríur,
sem urðu hræddar og réðust á mig
margar í hóp. Ég æeyndi að slá frá mér
til að halda þeim frá höfðinu á mér og
fálmaði eftir gleraugunum milli stein-
anna. Vegna æsfcu minnar og feimni
þorði ég ekki að kalla á hjálp, af því
að ég var nakinn, og skjögraði þarna
um í næstum klukkutíma, ofsóttur af
kríunum. Það var viðurstyggilegt."
V ið finnum, hvernig Johan Bor-
gen fyllist ákafa, þegar ‘hann talar um
það að verða ráðvilltur. Hann hefur
oftsinnis skrifað um þetta. Það getur
staðið í tengslum við eitt helzta stefið
í ritverkum hans, leitina að sjálfum sér
og hættuna á því að glata sjálfum sér.
Hann er sonur lögfræðings, og fyrir sex
áratugum ólst hann upp í vesturbænum,
„vestkanten" í Osló, sem var hveTfi
betri borgara. Hann snerist gegn yfir-
stéttaranda æskuheimilisins, sameinað-
ist öreigunum og lifði við sult og seyru
næstu tíu árin, oftast í Kaiupmanna-
höfn, sem er í hans augum „hörð“ borg.
— „The Gay Twenties voru mér ströng
og enfið ár,“ segir hann. Síðar kom hann
þó aftur til Kaupmannahafnar og bjó
þar við allt aðrar aðstæður, var frétta-
ritari og skrifaði um menningarmál.
Meðan á stríðinu stóð, var hann land-
flótta og dvaldist lengstum í Stokk-
hólmi, þar sem hann skrifaði allmik-
ið, en einnig var hann um tíma í Lon-
don og París.
„Ég var blaðamaður af lífi og sál í
ellefu ár,“ segir Borgen með nokkru
stolti. f upphafi sneri hann sér að
blaðamennskunni vegna þess, að honum
fannst sér hafa mistekizt sem ritlhöf-
undi, Hann hóf rithöfundarferil sinn
23 ára að aldri og var þá hrósað fyrir
góða hæfileika, en þótti líka óþrosfcaður
og tilgerðarlegur — svo mjög, að einn
gagnirýnandinn „komst í ömurlegt skap“
við að lesa bók hans. Hann hlaut ekki
æeglulega viðurkenningu fyrr en 1934
með safni bráðsnjallra blaðagreina, sem
exu eius konar hugleiðingar um ýmis
málefni, undir dulnefninu Mumle Gás-
egg. Á fyrstu árum þýzka hernámsliðs-
ins náði hann framúrskarandi leikni í
að skrifa undir rós, þannig að jafn-
mikið eða meira yrði lesið milli lin-
anna, þar til hann var dæmdur til
hálfs árs vistar á Grini fyrir „gæsar-
eggin“ sín, sem ekki voru öll þar
sem þau voru séð. Vegna hinna sér-
stöku hæfileika sinna til þesis að ná
ýmsum blæbrigðum, sem voru hverf-
ul og viðkvæm, varð Johan Borgen
smám saman frábær smásagnahöfund-
ur, sem skrifaði mjög fallegar barna-
lýsingar og lýsti tilfinningasveiflum
ástarinnar á nærfærinn hátt. Mest færð-
ist hann í fang sem rithöfundur með
skáldverkinu Lillelord, sem út kom í
þremur bindum um tíu árum eftir stríð.
Sagan er áhrifamikil sem persónuleg
þroskasaga — hæfileikamaður, sem er
algjör einstæðingur, reynir að finna
sjálfan sig — og sígild sem norsk þjóð-
lífslýsing á tímabili tveggja styrjalda.
F jölhæfni og margvísleg áhuga-
mál Johans Borgens eiga mikinn þátt
í því, hve hann er heillandi i viðkynn-
ingu og sem rithöfundur, kannski sér-
staklega vegna þess að þetta hefur í
för með sér hleypidómaleysi, sem er
mjög geðfellt. Hann segir til skýringar
á 'hinum fjölbreyttu viðfangsefnum sín-
um —• hann hefur einnig sfcrifað út-
varpsleikrit, leikþætti fyrir svið, kvik-
myndahanörit og verið leikstjóri; „Ég
er víst efcki lauis við að vera dálítið
eirðarlaus. Allt er skemmtilegt á sinn
Framhald á bls. 6
l 4 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
11. júní 1967