Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1967, Blaðsíða 8

að hefur verið fjör í mynd-
'listinni þetta vorið. Blöðin
skýrðu frá því, að eitt sinn voru
ellefu sýningar samitímis, og þeir,
sem gera sér far um að fylgjasit
með á þessum vettvangi, höfðu
sannarlega nóg að gera. Þessi
mikla þátttaka sýnir, að fleiri
og fleiri gera sig ekki ánægða
með það eitt að horfa á mynd-
ir; þeir krefjast hlutdeildar í
þeirri sköpunargleði, sem mynd-
listin sjálf leiðir af sér, hvort
heldur getan er meiri eða minni.
Og hvort þetta er æskileg þróun,
skal ég ekki hætta mér útí að
dæma um. Sumir amast að
minnsta kosti við henni og tala
með söknuði um löngu liðna
daga, þegar árvíst var, að Ás-
grímur einn héldi sýningu um
páskana. Þá var hægara að fylgj-
ast með.
Sú staðreynd, að bankamenn,
refaskyttur og húsfrúr hengja
jafnofit upp myndir til sýnis og
gamalgrónir málarar, held ég að
bendi eindregið til grósku í
myndlistinni, sem hlýtur frekar
að koma henni til góða. Áhug-
inn er ótrúlega almennur og
birtist meðal annars í því, að
næstum allir selja slangur af
myndum á sýningum.
K agnheiður Jónsdóttir Ream
sýndi í Bogasalnum um það leyti,
er flestar sýningar voru á ferð-
inni. Það var sagt í fréttum, að
hún væri búsett vestur í Wash-
ington, og mér flaug í hug að óat-
huguðu máli, að þarna væri ein-
hver húsfrú með kvöldnámskeið
í farangrinum og mundi nú ætla
að „slá í gegn“ á gamla Fróni.
Mér fannst, að það mundi varla
ómaksins vert að fara á þessa
sýningu, en svo las ég gagnrýni
í Morgunblaðinu eftir Valtý Pét-
ursson, þar sem hann fór mikl-
um viðurkenningarorðum um
listákonuna. Svona getur það
verið að dæma eftir líkum og
sníða sér skoðanir að lítt athug-
uðu máli. Ég fór auðvitað á sýn-
ingu Ragnheiðar og hreifst á
sömu stundu og ég kom inn úr
dyrunum. Það leyndi sér ekki,
að þarna var mjög sterkur mál-
ari á ferðinni. Ameríski skól-
inn, sem sprottið hefur uppúr
abstrakt expressjónismanum eft-
ir heimsstyrjöldina síðari, kom
að vísu greinilega í ljós þama, en
mér fannst það ekki ókostur. Ég
hef alltaf haft mætur á þessum
abstrakt expressjónisma að vest-
an, og hann er afar aðlaðandi í
þeirri útsetningu, sem Ragnheið-
ur Jónsdóttir hefur tamið sér.
Myndimar voru frá talsvert
löngu tímabili, 1959—66. Samt
var merkilega sterbur heildar-
svipur á sýningunni, sem gefur
til kynna að málarimn sé búinn
að finna sjálfan sig og stíllinn
breytist ekki til muna, þótt nokk-
ur ár líði. Mótívið var yfirleitt
grjót og meira grjót, heiðar og
víðlendi, allt greinilega af ís-
lenzkum ættum. Mér þótti gam-
an að sjá, hvernig Ragnheiður
beitti sinni aðferð við mótív sem
þessi; þarna sá maður landslags-
málverkið í lítið eitt annarri út-
setningu en við eigum að venj-
ast.
Mr egar ég hitti Ragnheiði var sýn-
ingu hennar lokið. Hún var þá heixna
hjá foreldrum sínum á Hólavallagöt-
unni, Jóni Halldórssyni fyrrum söng-
stjóra og skrifstofustjóra í Landsbank-
anum og konu hans, Sigríði Bogadóttur
frá Búðardal. Þarna héngu uppi nokkur
þeirra verka, sem verið höfðu á sýn-
ingunni, svo og eldri málverk eftir
Ragnheiði. Út um gluggana sáum við
strákana sparka fótbolta á Landakots-
túninu; upprennandi Vesturbæinga með
alla þá rómantík, sem þar er sjálfsögð.
Hvergi er göfugra að hafa sparkað
bolta en á þessu túni; það munu þessir
drengir vita síðar meir.
Síðdegissólin hellti geislum sínum inn
í stofuna og lýsti upp málverk það, sem
Ragnheiður fékk á sínum tíma verð-
laun fyrir, það var svokallað „Museum
Prize“, sem Baltimore Museum of Art
veitti. Það er mjög hrífandi mynd og
mjög íslenzk.
„Ég hef gaman af öllu þessu grjóti
hjá þér,“ sagði ég. „Fátt er eins hrífandi
og grjót. En þessar myndir eru yfir-
leitt mjög flatar í fletinum. Gerir þú
það vísvitandi að útrýma fjárvíddinni?“
„Nei, ekki lengur“, segir hún. „Það
var uppi kenning um þetta eins og þú
hefur kannski heyrt; allt átti að vera
flatt í fletinum, standa hvað á móti öðru
án tilfinningar fyrir þeirri dýpt, sem
verður af perspektívi. Ég er hætt að
hugsa um þetta núna og sumar mynda
minna hafa línur, sem gefa til kynna
perspektív eða fjarvídd, eins og það
heitir á íslenzku. Þegar mótívið er
klettar eða raunar klettaveggur, þá leið-
ir af sjálfu sér, að myndin verður flöt
í fletinum. Fyrirmyndin er þess eðlis.“
I. annig er það með reglur og for-
múlur; þær koma og fara, ganga sér
til húðar, þykja sjádfsagðar og jafnvel
nauðsynlegar á einhverju tímaskeiði.
Og svo ef til vill algjörlega óþarfar í
næstu andrá, Þannig er listin: Ný sann-
indi sem opinberast, gegna hlutverki
sínu og hverfa að eirihverju leyti. Góð-
ur málari hefur formúlurnar í handrað-
anum, en lætur þær aldrei ráða yfir
sér. Að minnsta kosti ekki eftir að
hann hefur fundið sjálfan sig.
En ég var að tala við Ragnheiði.
Af hverju yfirgaf hún Vesturbæinn til
þess að ílendast í Washington, þar sem
hitinn verður 40 stig á sumrin, og ekk-
ert grjót er til utan það sem tilhöggvið
er í húsveggjum? Jú, hún fór á sín-
um tíma vestur til að vinna í íslenzka
sendiráðinu. Það var þegar Thor Thors
var sendiherra þar. Hún hafði orðið
stúdent vorið 1936, og einn vetur stund-
aði hún nám í Heimspekideild Háskól-
ans. Þar á eftir var hún á skrifstofu
hjá Hallgrími Benediktssyni, stórkaup-
manni, og þess ber að minnast, að
þetta var í byrjun stríðsins. Þeir, sem
á annað borð fóru utan á þeim tíma,
fóru til Ameriku. Þangað hafði frændi
hennar, Halldór Pétursson, farið til list-
náms. Ragnheiður varð gripin útþrá
eins og títt er um ungar stúlkur og í
Ilagnheiður í vinnustofu sinni.
Viðtal við Ragnheiði Jónsdóttur Ream listmálara
E kki svo að sikilja að ekkert hefði
gerzt. Ragnheiður hafði þá kynnzt
manninum sínum tilvonandi, og þau
giftu sig í október 1945. Hann heitir
Doniald Forest Ream. Hann er eðlisfræð-
ingur og vinnur fyrir sjóherinn í Wash-
ington. Brúðkaupsmyndin af þeim
stendur að sjálfsögðu á virðulegum stað
í stofunni á Hólavallagötunm.
f Wasihington eru strætin breiðairi
en í öðrum borgum vestra og minniis-
merkin hærri. Þar er Hvíta húsið og
Pentagon, Potomac-áin og Arlington-
kirkjugarðurinn. Borgin stendur á hæð-
um; það er fagurt þar og þegar l'itið
er yfir borgina, ber víða meira á trjá-
gróðri en húsum. Þau Donald og Ragn-
ársbyrjun 1943 tók hún sér fari með
Dettifossi ásamt Rögnu Fossberg, sem
þá var að fara utan til náms. Samferða
þeim á skipinu var Louisa Matthías-
dóttir, sem nú er vel þekkt listakona
í New York. Nú, þegar Evrópa var
lokuð, hélt einnig hún vestur til náms.
„En myndlistin, hvar kemur hún inn
í þessa sögu?“
„Löngu seinna; það var fjarri mér
að hugsa um myndlist um þessar mund-
ir. En ég hafði lært að spila á píanó
heima og var búin að vera í söngtím-
um. Það var einungis mér sjálfri til
skemmtunar. Nei, ég vann bara í sendi-
ráðinu til hausts 1944. Þá fór ég heim
aftur.“
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. júní 19S7