Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1967, Blaðsíða 14

BÓKAMARKAÐUR
Framhald af bls. 16
Höfundurinn reynir í þessari
bók að gera grein fyrir aðstöðu
rithöfunda og listamanna í
kommúnískum löndum. Hann
ræðir við viðkomandi listamenn,
sumir þeirra unnu í náð stjórn-
arvalda, aðrir ekki, þannig lýs-
ir hann ástandinu í Póllandi,
Tékkóslóvakíu og Ungverja-
landi. Þvingun listamanna er
ekki kommúnískt fyrirbæri,
slíkt kemur fram í viðtölum,
sem höfundur á við bandaríska
höfunda og listamenn þar í
landi, en þvingunin er annars eðl-
is og þaðan er mönnum frjálst
að fara. Þetta er eftirtektarverð
bók. Efni hennar birtist fyrst í
„Third Program" brezka útvarps-
ins og er hér gefið út svo til
óbreytt.
Saga:
English Mediaeval Pilgrimage.
D. J. Hall. Routledge & Kegan
Paul. 1966. 35/—.
Eitt einkenni miðalda voru
hópar fólks syngjandi sálma og
berandi krossa og kerti, píla-
grímarnir. Stundum fóru þeir í
fjölmennum hópum, stundum fá-
ir saman og sumstaðar mátti
rekast á einfara á leið til ein-
hvers helgs staðar. í þessu riti
ræðir höfundur þessi ferðalög á
Englandi. Hann lýsir nokkrum
stöðum, þar sem allir gátu feng-
ið að þukla á ginnheilögum
leifum helgra manna eða snerta
skrín, sem geymdu flísar úr
krossi Krists. Þessir ferðamenn
voru oftlega sjúklingar í heilsu-
leit, haltir, lamaðir og blindir
voru færðir til þeirra blessuðu
skrína' og ekki er manni grun-
laust um, að sumir hafi tekið
sér ferð á hendur ekki aðeins í
trúarlegum tilgangi, heldur til
þess að leita sér tilbreytingar
frá daglegu tilbreytingarleysi.
Ástæðurnar voru margvíslegar.
en sú helzta var að gera yfirbót
og öðlast náðina. Höfundur styðst
við samtímaheimildir og gerir
sér far um að skilja fyrirbrigðið
pílagrímsferðir skilningi manna
á miðöldum. Athugagreinar og
registur fylgir.
Auflösung der Kolonialreiche.
Franz Ansprenger. dtv-Weltges-
chichte des 20. Jahrhunderts.
Band 13. Deutsche Taschenbuch
Verlag 1966. DM 4.80.
Mesta nýlenduveldi nú á dög-
um er Portúgal, 1914 var það
Bretland. Landsvæði það sem ný-
lenduveldin réðu í lok fyrri
heimsstyrjaldar taldist um 72
milljónir ferkílómetra, nú er
þetta svæði um 5 milljónir fer-
kílómetra. Bretar, Frakkar, Belg-
ar og Hollendingar hafa afsalað
sér stórmiklum svæðum og
ástæðurnr hafa verið mefial
annarra, þjóðernisvakning ný-
lendubúa, efnahagslegar breyt-
ingar í heimalöndunum og ný
viðhorf til stjórnmála. f
þessari bók er rakin saga ný-
lenduafsalsins, sem hefur orðið
átakalítið og farið fram án
mikilla blóðsúthellinga. Aftur
á móti hafa hin nýfrjálsu ríki átt
í ýmsum erfiðleikum inn á við,
sem' er engan veginn óeðlilegt.
Fyrirmynd flestra þessara rikja
í stjórngæzlu og um réttarfar er
sótt til fyrrverandi yfirráða-
þjóðar, og evrópsk menning
hefur enn meiri áhrif á þessar
þjóðir eftir afsalið en fyrir. í
bókarauka eru athugagreinar,
bókaskrá og registur.
ÍSLENZKT SKÁLD
Framhald af bls. 12
„ F yrsta leikritið sem ég samdi var Hinir höltu.
Ég veit fyrir víst, að það skrifaði ég án þess að hafa
í huga nokkurn „skóla“ eða nokkra „stefnu". Þá
hafði ég ekki hugmynd um að til væri nokkuð sem
nefndist „expressjónismi.“ Ég skrifaði beint „eins og
andinn inngaf mér“. Stíllinn var mér eðlilegur og í
fyllsta skilningi frumlegur. Hvert og eitt leikrita
minna (en af þeim hefi ég samið fimmtán alls, flest
þeirra lítils virði), hefi ég endurskoðað frá þrem
upp í átta sinnum. Við hverja endurskoðun stytti ég
þau. Og síðasta gerðin nálgaðist mest mína fyrstu
dramatísku hugmynd. Hið raunsæja drama og drama
algerlega kaldrar skynsemi eru mér miður að skapi
heldur en hið rómantíska. í rómantíska sjónleiknum
má auðveldlega láta það í ljós á táknrænan hátt,
sem ekki verður sagt með orðum. Táknin hafa það
sem orðin skortir. Rómantíski sjónleikurinn hefir
þannig augljóslega miklu meira að segja heldur en
sá raunsæi (eða realistiski), sem ekki nær lengra
en til yfirborðsins. Rómantíkin er fyrst og fremst
mál hinnar andlegu varurðar. Heimur andans er
stærri en sá heimur, sem við sjáum með okkar ytri
augum, og leyfir ímyndun og sköpunargáfu mannsins
stærra svið. í sjónleikum mínum leitast ég við að
sýna atburði hversdagslífsins í nýju ljósi. Þegar mál-
ari málar mynd, sem kemur okkur ókunnuglega
fyrir sjónir, mynd af einhverjum hversdagslegum
hlut, þá treystum við því, að þannig hafi hann séð
hann. Þetta átti uppruna sinn í hans sjónarmiði. Þeg-
ar maður flýgur yfir lognsléttan vatnsflöt, verður
hann að fljúga í tiltekinni hæð til þess að sjá fisk-
ana í vatninu og steinana í botninum. Ef hann flýg-
ur mjög hátt, sér hann ekki hvað er í djúpinu,- né
heldur hvernig vatnsfletinum er háttað. Fari hann
of lágt, sér hann ekki annað en sjálfan sig í spegli“.
I slenzkar bókmenntir í Kanada eru líklegar til
að reynast stundarfyrirbæri, nema þá að þeim verði
haldið við með stöðugum innflutningi fólks heiman
frá Íslandi. Þeir menn, sem lagt hafa skerf til kana-
diskra bókmennta á íslenzku, hafa, með alls einni
undantekningu, verið fæddir á íslandi. Undantekn-
ingin er Guttormur Guttormsson. Enda þótt hinir aðr-
ir, sem fæddir voru í Kanada, hafi algerlega samlag-
azt heimi enskunnar fyrir áhrif skólanna, hefir hon-
um — máske vegna þess, að honum hlotnaðist ekki
kanadisk skólamenntun — tekizt að halda algeru og
stórkostlegu valdi yfir íslenzkri tungu. Margt það,
sem hann hefir til bókmenntanna lagt, vitnar óum-
flýjanlega um óbeizlaðan huga, en þar sem honum
tekst bezt, þar hefir hans sterki frumleiki, nærður á
góðum bókmenntum, sem féllu saman við hans eigin
hugðarefni, skapað þau verk, sem eru með miklum
ágætum — verk, sem áunnið hafa honum þá viður-
kenningu, að hann sé eitt hinna fremstu skálda ís-
lenzkra, sem nú eru uppi. Kanadamenn af enskumæl-
andi uppruna geta með réttu verið stoltir af afrek-
um þessa meðborgara síns.
Snæbjörn Jónsson þýddi.
Framkv.stj.: Siglús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstj. fltr.: Gísli Sigurðsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Útgefandi: H.f. Árvakur, Reykjavík
14 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
18. júni 1967