Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1967, Blaðsíða 6

ISLENZKIR LISTAMENN
ÉG VIL KYNNAST HONUM ENN BETUR
Spjallað við Cunnar Eyjólfsson um Ga Idra-Loft
Endir leiksins: engar leikmyndir,
engir skrýddir biskupar með mítur á
höfði, enginn Gottskálk grimmi í
predikunarstólnum með „bók mátt-
arins“ í höndum. Aðeins raddir af
segulbandi og Loftur einn á sviði í
vitfirringu sinni og daiuða. Og tjald-
ið fellur. — Tvisvar áður hefur
Gunnar Eyjólfsson leikið Galdra-
Loft, í Iðnó hjá Leikfélagi Reýkja-
vikur árið 1949 og á Akureyri árið
1905. í bæði skiptin stóð hann þá
augliti til auglitis við Gottskálk
biskup.
— Gunnar, hvort fellur þér betur,
að sjá hann eða sjá hann ekki?
— Persónulega vil ég 'hafa hann
því að mér finnst það hjálpa svo mik-
ið, en mér finnst ekki nauðsynlegt
að hann birtist í fullum skrúða og
mér finnst heldur ekki nauðsynlegt,
að hann sé leikinn af einhverjum
yfirförðuðum leikara sem þekkist
undireins á röddinni. Ég vil, að við
finnum einhverja lausn með aðstoð
þeirrar tækni sem nútíminn á yfir
að ráða, til dæmis með ljósum, jafn-
vel kvikmyndum; tæknin ætti að
geta komið því til leiðar, að Gott-
skálk birtist með einhverjum þeim
hætti sem áhorfendur gætu ekki á
augnablikinu gert sér grein fyrir,
en sem skapaði óyggjandi óhugnað
og skelfingu, svo mikla, að það nægi
til að Loftur fái hjartaslag. En það
er sjálfsagt erfitt að gera Gottskálk
og dauðann svo úr garði, að öllum
líiki. En ég er hlynntur því að hafa
raddir hinna biskupanna á segul-
bandi og það verður að vera rödd
Lofts sjálfs. Jóhann Sigurjónsson
kallar þær sjálfur raddir samvizk-
unnar í textanum. En ef það er á
annað borð hægt að gera tilraunir
í leikhúsi, finnst mér sjálfsagt að
gera þær, og í sambandi við þessa
sýningu varð að taka tillit til tón-
listarinnar sérstaklega. Hafi óhugn-
aðurinn í lokin ekki komizt til shila,
má allt eins vera að það sé leikur
minn sem veldur og við megum
heldur ekki gleyma því, að Galdra-
Loftur hefur verið settur á svið á
10-16 ára fresti, fólk hefur saman-
burð og þá er því gjarnt að vera lok-
að fyrir nýjungum.
— í einum leikdómi gat leilkdóm-
arinn þess að sökkva hefði mátt
leiktjöldum niður aftur og leika nið-

Ég vona, að ég hafi náð því að gera hann ógeðfelldari.
urlagið eftir bókinni, færa leikinn
aftur niður á jörðina.
— Já, ég held, að Jóhann Sigur-
jónsson hafi haft góða og gilda
ástæðu fyrir þeim endi að láta fólkið,
Dísu, Ólaf og biskupinn, koma inn
og segja þessar fáu setningar. Þess-
um endi var sleppt á sýningunni í
Iðnó árið 1949, þá breyttist sviðið
ekki neitt og þau kom.u ekki inn,
en á Akureyri gerðum við þetta þann-
ig, að raddir samvizkunnar voru
á segulbandi, kirkjan fékk annar-
legan svip fyrir áhrif Ijósa og Gott-
skálk biskup grimmi sást í predik-
unarstólnum, síðan komu þau þrjú
og luku leiknum eins og leiktexitinn
segir til um. Persónulega er ég
hlynntur þeim endi og er búinn að
reyna hvort tveggja.
— Þú sagðir áðan, að það hjálpaði
að hafa Gottskálk á sviðinu. Finnst
þér þú vera í allmiklu tómi eins og
nú er?
— Já, það er viss einmanakennd í
þessu fólgin; þetta er erfiður endir
líka vegna tónlistarinnar. Hún hjálp-
ar mikið í særingunum, en hún
krefst þess, að maður bíði iðulega
meðan raddir samvizkunnar tala.
Tónlistin ræður þannig lokahraðan-
um í leiknum, leikhraðinn getiur ekki
orðið jafnmikill og ella og það er
stundum erfitt að þuirfa samtímis að
hlusta eftir tónlistinni og einbeita
sér að leiknum.
— Þú þekkir orðið Galdra-Loft
nokkuð vel.
— Og ég vil kynnast honum enn
betur, þó ég eigi ekki eftir að leika
hann oftar.
— Hvern mundir þú sjálfur telja
helztan mun á túlkun þinni á Lofti
nú og árið ’4'9 í Iðnó?
— Ég álíit, að ég skilji Loft betur
nú en þá; hann var rómantískari þá,
hann er kaldari núna, og ég vona, að
ég hafi náð því að gera hann ógeð-
felldari, þetta er ekki geðfelldur
maður. Hann er fram úr hófi sjálfs-
elskur, valdafílkinn og metorðagjarn,
hann talar um það sjálfur — svo
segir hann eitt sem er, held ég,
rojög þýðingarmikið réttum skiln-
ingi á lyndiseinkunn hans, og það er
þessi setning sem hann segir við
Steinunni: Ég veit ekki, hvorit mér
er það gefið að geta þótt vænt um
nokkra manneskju. Annars uppgötv-
ar maður svo marga-r lykilsetningar
og lykilorð að skapgerð Lofts og
sálarlífi, þegar maður fer að kynn-
ast honum.
— Álítur þú sjálfur að þú sýnir
Galdra-Loft nú þroskaðri en Jóhann
Sigurjónsson ætlaðist kannski til?
— Nei, það geri ég ekiki, en þetta
hlýtur auðvitað alltaf að vera vanda-
mál. Það eru miklar mótsagnir í
Lofti — þetta er ungur íslenzkur
sveitaspiltur sem Jóhann hefur jafn-
framt gefið svo mikið af heims'borg-
aranum í sjálfum sér; þetta skapar
andstæður sem svo oft er erfitt að
sameina og lýsa rétt. — En það
eru auðvitað til ungir menn sem eru
géní, og þá er Galdra-Loftur einn
af þeim.
— Þú hefur sjálfur fengizt við
leikstjórn?
— Jú, ég hef fengizt við það og
vil kannski í framitíðinni gera meira
af því, en það liggur ekkert á. Leik-
stjóri verður fyrst að starfa sem
leikari, þekkja þau vandamál s:em
leikarar eiga við að glíma, þegar
þeir eru að vinna hlutverk sín. Síð-
an verður hann að afla sér víðtæk-
ari menntunar; það er ákjósanlegt
að leikstjóri fari utan og bindi sig
ekki við eitt land. Það hefur orðið
leiklisitarlífi okkar til góðs, hve víða
er sótt til fanga nú. Áður voru menn
bundnir — fyrir stríð við Danmörku,
eftir stríð við England, núna fara
menn til Frakklands, Svíþjóðar,
Rússlands, Ameríku ..........
— En geta menn ekki talsvert
lært af útlendum gestaleikstjórum?
— Það má alltaf læra af öðrum.
Geti maður ekki lært eitthvað sem
þroskar mann, getur maður að
minnsta kosti lært hvað maður á að
varast.
— Þú hefur sjálfur dvalizt erlendis
við nám?
— Já, í Englandi, Ameríku og
Svíþjóð. En við skulum ekki fara út
í æviaitriði mín hér, ég er alltaf að
þylja þetba. — En einhvern tíma ætla
ég samt að láta skrá ævisögu mína
— og ég ætla að fara að ráðum Har-
aldar Björnssonar og hafa hana í
þrem bindum.
sv. j.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 5
— Sammála, okkar á milli sagt í trún-
aði. Það finna margir það sem þeir óska
að finna og skiptir minnstu þó það sé
blekking. í trúnaði sagt.
Hann fór og bauð í dans fallegri
stúlku í skærgulum kjól.
Þetta var orðið langt kvöld, fannst
mér. Mig langaði heim.
Ég stóð upp, þakkaði fyrir þessa fal-
legu veizlu og fór.
Fyrir innan garðshliðið stóð maður-
inn, sem talað hafði við mig fyrr um
kvöldið. Hann brosti á eftir mér út í
bjarta vornóttina: Útlagi! Útlagi!
Þá heyrði ég sjálfan mig hvísla: Ég bið
að heilsa. Síðan vék ég út af malbikaðri
götunni og gekk lyngmóana heimleiðis.
Fór úr háhæluðu skónum og gekk ó
sokkaleistunum, naut þess að finna jörð-
ina við iljarnar, fannst við vera systur,
jörðin og ég.
Ég reikaði um garðinn, veðrið var
lygnt og hlýtt. Ég tímdi ekki að fara
strax inn að sofa.
Ég var að hugsa meðan ég gekk milli
blómanna: Blóm og fólk, það er ekki
algerlega óskylt. Sum blóm leggja
krónublöðin saman þegar kvöldar og
breiða ekki úr þeim hvað sem á dynur
fyrr en aftur birtir af degi. Önnur loka
ekki krónum allt sumarið, vaka og ilma
svo lengi sem þeim endist aldur.
Fjölæru blómunum get ég heilsað á
hverju vori nýjum og ferskum. Þau eru
örugg um hag sinn. En sumarblómin,
sem aðeins er gefið eitt sumar, ég held
mér þyki vænzt um þau.
Kannski er þetta vitleysa, sem ég
hugsaði um fólk og blóm, ég er ekki
visis....
Næsta morgun, þegar ég kom í mjólk-
urbúðina biðu þar margar konur. Ég
komst ekki hjá áð heyra þær hvíslast á:
Undarlegt uppátæki, alltaf í fjólulblá-
um kjól, skrýtin í kollinum, drekkur
sennilega....
Mér varð li'tið á upplituðu, marg-
þvegnu vinnubuxurnar mínar og köfl-
óttu blússuna.
Flýgur fiskisagan, hugsaði ég, tjóir
ekki að leggja eyru við slíku skrafi,
fiskisagan deyr á undan mér og önnur
fæðist, kannski um þig, kannski um ein-
hvern annan.
í dag ætla ég að reyta mikið af arfa,
hlynna betur að sumarblómunum og
vökva burknana, ég veit að þeir eru
þyrstir þegar sólin er svona heit, dag
eftir dag.
Og í huganum verst ég ekki hlátri
yfir fjólubláa kjólnum.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. október 1967