Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1967, Blaðsíða 13

Tieiml, BandarfkJuTHim og Kanada, er
þegar vitað um þrjátíu þúsund fjöl-
skyldur. Hvað Evrópu snertir, þá eru
höfuðstöðvar í París, deildarstöðvar í
Dússeldorf, London, Zurich, og Stoíkk-
hólmi, og hröð útbrelðsla í Saarhérað-
inu. Japanska móðurhreyfingin gerir
ekki neiinar yfirr.áðakröfur yfir fylgj-
endum Sóka gakkai í öðrum löndum,
heldur lætur þeim eftir fullt sjálfstæði.
En pólitískra áiirifa hreyfingarinnar er
ekki farið að gæta enn utan Japans,
nema ef vera skyldi í Vesturheimi.
5. Félagsleg þróun hreyfingarinnar
varð á þá lund, að hún fékk mest fylgi
nreðal fátækra bænda, verkamanna og
kennara, einnig atvinnulausra manna.
Síðar bættust hermenn við, þar næst
háskólagengnir menntamenn, og síðast
verzlunarmenn og auðugir kaupmenn.
Blaðakostur hneyfingarinnar er frábær.
Annað aðalblað þeirra kemur daglega
út í rúmum þrem milljónum eintaka,
hitt í tveim milljón.um, og önnur út-
gáfustarfsemi stendur með miklum
bló'ma. Þessi stórblöð eru oft mettuð
vitnisburðum einstaklinga, sem segja
frá þeirri djúptæku reynslu, sem þeir
hafa orðið aðnjótandi til líkams og sál-
ar í síraum nýja átrúnaði.
Leiðtogi hins sigursæla stjórnmála-
flokks Komeito, segir á þessa leið í sin-
■um vitnisburði:
„Hreyfing vor er átrúnaður fyrst og
fremst. Ef þér lítið á hluti þá og tákn-
myndir, sem vér notum við tilbeiðsluna,
munuð þér sjá papplrsrúllur. „Hvað er
það?“ munuð þér spyrja. Þér munuð
ennfremur spyrja hvort pappírssneplar
geti linað mannlegar þjáningar. Hve
mjög sem menn spreyta sig, þá er ávallt
nokkuð, sem lendir utan þess sviðs,
sem vér höfum vald á, eins og t.d.
krabbameinið, sem réðst á móður mína.
Læknirinn skar hana upp, og hún losn-
aði við það um stund. En krabbameinið
brauzt út á ný. En bæn læknaði hana.
Svo var og um mig. Atvinnulaus var ég
að loknu námi við Háskólann. Ég hafði
verið kommúnisti, og enginn vildi veita
mér stöðu. Erfiði mitt bar engan árang-
ur. En með því að treysta þessum trúar-
brögðum, fókk ég það sem ég þurfti.
Ég fékk góða stöðu og náði heilsu. Þú
getur ekki látið það hjá liða, að bera
vitni trúarbrögðum, sem hafa veitt þér
aora eins hjálp og þessi“ (VI. 12-8-1967,
bls. 5).
Vér kunnum vissulega betur að halda
oss saman um vora trú en þessi jap-
anski stjórnmálaleiðtogi um sína, þótt
vér höfum þegið mikLu meira en hann.
Meðan stríð og sultur svarf að Jap-
önum — unz sprengjan batt enda á
stríðið — nutum vér að mestu leyti frið-
ar og veisældar, þeir sem hérlendis voru.
En þakklæti í djúpum sálarinnar ónáð-
ar ekki oss. Margir virðast vera alveg
vrxnir upp úr því að finna til þakklætis
gagnvart GuðL
Eftir stendur að segja frá tiibeiðslu,
kcnningum og öðrum andlegum innvið-
um Sóka gakkai. Það er hætt við því
að fáir, nema guðfræðingar, skilji hvað
um er að ræða. Almenn trúarbragðaleg
þekking hérlendis getur minnt mann á
„leirburðarstag.1 og holtaþokuvæl“, og
viiðist hafa staðnað á þroskastigi skóla-
drengja. Þess vegna vantar gmmdvöll-
in,n undir málefnalegan samanburð trú-
arbragða hérlendis, og í blöðum má oft
og' einatt sjá hvernig menn vaða elg-
inn frá einni markleysu til annarrar.
Svo þarf þó ekki að vera hér, ef menn
vilja hafa það öðru vísi, því til er grein-
argóð lýsing á Búddhadóminum á ís-
lenzku í bók Sigurbjörns biskups,
„Trúarbrögð mannkyns“. En Sóka
gakkai er grein á meiði japansks
Búddhadóms, Líkt og Bahaisminn er
grein af Shía-deild Múhameðstrúar,
svo sem sjá má af ritum Bahaista
sjálfra.
Út frá dönskum barnaskólalbókum
dreg ég þá ályktun að danskir kraikkar
kunni að vera talsvert fróðari um trúar-
btögð mannkyns en allur þorri íslenzkra
menntamanna, svo sem læknar, lögfræð-
ingar, kennarar og ýmsir aðrir í leið-
togastöðum meðal þjóðar vorrar. Menn
hér á landi virðast ekki vita hvenær
þeir standa innan og hvenær utan sinn-
ar eigin kirkjudeildar, ekki heldur
hvort einhver trúarflokíkur er almennt
í heiminum talinn innan eða utan
kristninnar. Blöð og útvarp tala t.d. um
Alkirkjuráð, þótt hvorki Alkirkja né
Alkirkjuráð sé til á þeim hnetti, sem
vér byggj.um, svo framarlega sem blaða-
menn vorir hafa þá ekki sjálfir stofnað
slíka kirkju.
Það er því varla von að menn viti
hvernig þeir eiga að hneigja sig, snúa
sér eða tala þegar þessi austræna speki
knýr að dyrum vorum.
Jóhann Hannesson.
Hörmangararnir
Framhald af bls. 4
málaráðherra. Þetta embætti fékk hann
1743 og hélt þá einnig embætti sínu sem
forstjóri Eyrarsundstollsins. Hann
reyndist hinn nýtasti fjármálaráðherra
og er það m.a. talið honum til gildis,
að hann reyndi 1744 að fá konunginn,
sem þá var algerlega einvaldur, til að
láta tekjur og gjöld í ríki sínu standast
á og sýndd honum fram á að útgjöld
ríkisins hefðu vaxið gífurlega, síðan
konungur kom til valda. Var hafizt
handa um að lagfæra þetta, en svo dó
konungurinn 1746, og rétt á eftir var
Osten sagt upp stöðunni sem „fjármála-
ráðherra.“
Osten hlaut matagjöf frá félaginu
1743, 1745 og 1746, og hann er meðal
hinna útvöldu, því að hann fær úr
tunnu af söltuðum sauðatungum. Auk
þess fær hann tvær tunnur af kinda-
kjöti, annars gaf félagið yfirleitt ekki
hverjum nema eina tungu af því, hann
íær ennfremur eina tunnu af þorski og
15 lísipund af öðrum fiskafurðum.
Þetta var óvenju stór skammtur, en
hann var líka óvenju háttsettur em-
bættismaður á meðan hann var „fjár-
inálaráðherra." Eftir að hann lét af því
starfi, 1746, fékk hann ekkert.
Ottó Manderup Rantzau greifi var
uppi 1719--1768. Hann varð stiftamt-
maður yfir fslandi og Færeyjum eftir
andlát von Ochsen 1750. Hélt hann því
embætti til dauðadags og var jafnframt
dómari í Hæstarétti. (Hægt er að fræð-
ast meira um hann t.d. í Sögu íslend-
inga, 6. bindi, bls. 307 og víðar). Hann
var náttúrulega strax settur í stiftamt-
manns^kammt hjá félaginu, fékk hið
sama og fyrirrennari hans, þar með
talið hinar gómsætu sauðatungur. En
hvernig sem á því hefur staðið, fékk
hann enga úthlutun árin 1753, 1754 og
1755. Þetta eru sömu ár og „harðinda-
árin“ hjá öðrum ríkisstarfsmannL sem
þegar hefur verið nefndur, Paul Heltz-
en, Hann fékk heldur engan mat gefins
hjá félaginu þessi ár. Hvað félagið hef-
ur meint með því að setja þá báða hjá
þessi ár, er ekki gott að segja. En vér
getum lesið það á blaðsíðu 326, að 1756
fá þeir aftur matarbitann sinn ókeypis
hjá félaginu, svo að þetta virðiist hafa
„lagazt.“
Matthias Guldencrona var uppi 1703—
1753. Hann gegndi ýmsum embættum.
Hann varð Deputeret for Finanserne
1750, sem var háttsettur maður í Rentu-
kammerinu. Af því starfi lét hann
1752 og varð þá amtmaður í Haders-
lev. Hann fékk matargjafir hjá félag-
inu þau ár, sem hann var Deputeret
og einnig fyrsta starfsár félagsins 1743.
Það var nokkuð misjafnt hve marg-
ir fengu matargjafir. Fyrsta árið voru
þeir 33, síðasta árið (1757) voru þeir
30. 1751 voru þeir flestir: 40 alls. Fæst-
ir árið 1753, alls 27.
En þótt Hörmangarafélagið virðist
þannig hafa verið ákaflega gjafmilt er
sjálfsagt rangt að líta á það sem góð-
gerðarstofnun.
Þetta er líka lj'óst af þeim orðum,
sem standa skrifuð á bls. 27 í Delibera-
tions og Subscriptionsprotokolli félags-
ins. Fyrsti gjafalistinn, fyrir árið 1743,
hefst á þessari síðu og á undan stend-
ur: „Designation over Presenter af Is-
landske Vahre som aarl. til dennem
der har Umage med Compagniets Aff-
airer, forhent har været Costume at
uddele, som Direktionen finder for got
efterdags at lada continere, hvilke
Vahre Pakhuusskriveren Hans Hansen
Schovert til vedkommende altsaa har
at udlevere, nemlig:“
Á vorri tungu mundi þetta útleggj-
aist eitthvað á þessa leið: „Skrá yfir
gjafir gefnar í íslenzkum vörum, sem
hefur verið siður að deila árlega út
meðal þeirra, sem hafa fyrirhöfn vegna
málefna félagsins og stjórn félagsins
telur rétt að halda áfram hér eftir. Á
pakkhúsmaðurinn, H.H. Schovert, að
aflienda viðkomandi þessar vörur
nefnilega ......“
Elftir þessu að dæma virðist það
vera nauðsynlegt til að vera hæfur
sem þiggjandi matgjafa félagsins, að
hafa einhver afskipti af því á einn eða
annan hátt, einhverja fyrirhöfn, Umage,
í sambandi við það. Ef málið er skoðað
r.iður í kjölinn er þá hér eiginlega uim
þjónustu að ræða, sem hefur verið af
því tagi, að ekki var heppilegt eða
jafnvel ekki hægt að kaupa hana á
venjulegan hátt og bókfæra síðan á
venjulegan hátt- En í hverju sem sú
þjónusta hefur verið fólgin, sikulum vér
vona, að þessum sómamönnum, sem
hér hafa verið taldir, hafa orðið gott
a,f fiskinum og kjötinu frá hinni fjar-
lægu eyju í Norðurhöfum.
Hitt er svo annað mál, hvort sönn
mynd fáisit af rekstri félagsins með því
að bókfæra þetta sem kostnað við lag-
er íslenzkra vara í Höfn eins og félagið
virðist hafa gert. (Sbr. það sem þegar
hefur verið uilfært í samtoandi við
gjafalistann 1748). Það er ennfremur
íhugunarvert, hve sjálfsagður og nauð-
synlegur þessi útgjaldaliður var.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstj. fltr.: Gísli Sigurðsson
Auglýsingar: Arm Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Útgefandi: H.f. Arvakur, Reykjavík
HJÓLIÐ
Eftir Svein Bergsveinsson
Ástin er hjól, sem hraðfara snýst,
þú hefur á engu stjórn.
Sá sem við hinu bezta býst
verður blekkingar sinnar fórn.
Hjólið hreif þig, er leið þín lá
um lífsins markaðstorg,
því furðulegt margt er og fagurt að sjá
í feiknar stórri borg.
Loks færðu sæti, ef lánið er með.
Þú lítur stoltur í kring.
Fyrir öllu er af sérfræðing séð,
svo að þú komist í hring.
Unaðsleg tilfinning! Upp þú ferð.
Enn þá verðmætin fást.
Allt er dásamlegt, sem þú sérð.
Svona er hin glænýja ást.
Svo kemstu á toppinn. ó, himnanna her!
Slíkt hefurðu ei lifað fyrr.
Og ástin víðáttu opnar þér.
Aðeins hún stæði kyrr!
Nú ber hjólið þig niður með hægð.
Þú nýtur fallsins um hríð.
En ástin, hún þolir enga lægð,
og örskömm er sælunnar tíð.
Hjólið þér lyftir hæðir í,
hringi snýst marga enn.
Svo yngist tíðum ástin á ný.
En úti er spilið senn.
Hringferð er lokið, hjólið ei snýst. —
Þú hugsar stundum um það:
Á álmunni saztu, það eitt er víst.
En átti sér nokkuð stað?
22. október 1967
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13