Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1968, Blaðsíða 3

Greiðar sanigöngur eru meginatriði, þegar reynt er að hugsa sér borg framtíðar-
innar. Hér svífur hin nýja Boeng SST yfir geysifullkomnu gatna- og veganeti og
það er jafnvel talið að þrýstiloftsknúnar járnbrautarlestir eigi mikla framtíð fyrir
höndum.
undir yfirborð jarðar. En utan við út-
hverfin mundu akbrautir á tveimur
eða þremur hæðum koma upp á yfir-
borðið. Þá geta menn aftur fari'ð að
spírgspora á götunum og götulíf-
ið mundi að einhverju leyti aftur fá
á sig þann blæ, sem það hefur haft í
nærri sjö þúsund ár.
Allstaðar eru borgirnar að stækka;
það er þróunin, sem jafnt á við Reykja-
vík og allar aðrar borgir heimsins. Þar
er fólksfjölgunin mest og borgirnar
draga að sér fólk úr dreifbýlinu eins
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstj. fltr.; Gísli Sigurðsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Útgefandi: H.f Arvakur, Reykjavik
og segull. Það er augljóst mál, að skipu-
lagning borgar er þýðingarmikið atri'ði
fyrir það fólk, sem þar býr. Sé skipu-
lagið slæmt verður þeim mun verra
að búa í borginni, sem hún er stærri.
í Los Angeles ná götur yfir 28 hundr-
aðshluta af öllu borgarsvæðinu, en
bílastæði og bílageymsluhús ná yfir
samtals 38 hundraðshluta. Samtals hef-
ur verið ráðstafað 66 hundraðshlutum
vegna þessara þarfa. Vegna bílamergð-
arinnar í Los Angeles hefur komi’ð til
tals, að bílaumferð verði með öllu
bönnuð í ákveðnum hlutum miðborg-
arinnar, en þess í stað leggi borgin til
litla rafmagnsbíla, sem hver vegfarandi
getur tekið og notað eftir þörfum.
Það var talað um að þessar hjólatík-
ur yrðu rafknúnar; maður tæki þær
úr samibandi við einskonar stöðumæli
þar sem síðasti notandi hefði lokið
ferðinni, og að notkun lokinni setti
maður hjóltíkina aftur í samband, og
þannig átti hleðslan að varðveitast.
Jafnframt þessu var hugmyndin sú, að
koma upp geysilega hraðskreiðum og
þægilegum hraðlestum frá úthverfun-
um og inn að þessum miðkjarna borg-
arinnar og skipulagssérfræðingar ger'ðu
því skóna, að menn mundu margfalt
heldur vilja komast á örfáum mínútum
meginpart leiðarinnar og geta síðan far-
ið allra sinna ferða á hjólatíkunum inn-
an miðsvæðisins. En þetta hefur ekki
Afleiðing iðnbyltingarinnar í Englandi;
óvistlegar raðir múrsteinshúsa í East
End í London.
verið framkvæmt ennþá og það bíð-
ur framtíðarinnar að skera úr því, hvort
hér sé um raunhæfa lausn að ræða e'ða
ekki.
Nútíma borgir hafa sætt mestri
gagnrýni fyrir það, að maðurinn sjálf-
ur sitji þar ekki lengur í fyrirrúmi;
borgin sé orðin einhverskonar skrímsli,
ómennsk veröld, sem maðurinn hefur
dæmt sjálfan sig til vistar í. Jalfnveil
þótt allir skilji þetta og viðurkenni, er
ákaflega erfitt mál að ráða á því bót.
En flestir virðast fella sig vel við þá
hugmynd, að bíllinn — hvernig sem
hann verður í framtíðinni — verði
dæmdur til neðanjarðarvistar í borgun-
um. Þá mundu göturnar aftur fá þann
rólega svip gangandi fólks, sem þær
hafa haft um aldir. Eins og kunnugt
er haf;a Brasilíubúar ráðizt í að byggjai
frá grunni nýja höfuðborg, Brasilia, og
stendur hún langt frá öðrum borgum
inni í landinu. Hér var á ferðinni póli-
tík um einskonar jafnvægi í byggð
landsins, og arkitektinn Oscar Niemey-
er fékk að mestu leyti það verkefni að
skipuleggja borgina og teikna hana.
Þegar þannig er af stað farið, mætti
halda a'ð ráð:n yrði bót á ýmsum þeim
meinum, sem h,.. borgir, enda hef-
ur það vissulega verið gert. og verð-
ur nánari grein gerð fyrir þessari ný-
tízkulegu borg síðar í greinarflokknurru
Samgöngukerfið innan borgarinnar er
þrennskonar. Þar eru sérstakar götur
fyrir fótgangandi vegfarendur, götur
ætlaðar fólksbílum og sérstakt gatna-
kerfi fyrir vörubíla. Borgin er skipu-
lögð úr tveim löngum álmum, sem
skerast í kross og miðja borgarinnar
verður að sjálfsögðu þar sem álmurn-
ar skerast. Þar liggur annað gatnakerf-
ið yfir hitt, en þar fyrir neðan er
strætisvagnastö'ðin og rúllustigar frá
henni upp á yfirborðið. Sézt á þessu
að fleirum en okkur hér í Reykjavík
finnst þægilegt að hafa miðstöð stræt-
isvagnana sem næst miðju borgarinn-
ar. Þegar lengra dregur frá miðjunni
og ibúðarhverfin taka við, eru bílar og
fótgangandi fólk ekki lengur skilin að
á sama hátt.
í mörgum borgum er raunar að finna
götur sem einungis eru ætlaðar fótgang-
andi vegfarendum. Þannig er t.d. Bött-
chergasse í Bremen, Treppenstrasse í
Kassel, Liljenbaan í Rotterdam og fleiri
gömlum borgum Evrópu, þar sem göt-
urnar eru þröngar og fallegar og ein-
ungis fótgangandi umferð skapar sér-
stæða stemningu. Danir hafa stundum
banna'ð bílaumferð á- Strikinu og þá er
eins og þessi mikla verzlunargata breyt-
ist í eina allsherjar útiskemmtun. Við
könnumst sjálf við þessa stemningu héð-
an úr Reykjavík; Austurstræti var t.d.
lokað á síðustu Þorláksmessu og það var
eins og allir önduðu léttara, um leið
og þeir komust inn á götuna. Um leið
er borgin orðin samkomustaður; fólkið
safnast á staðinn til að sýna sig og sjá
aðra, og sú notalega kennd, sem
þarna verður til getur aldrei átt sér
stað þegar fótgangandi vegfarendur
verða einungis að halda sig við gang-
stéttirnar.
Þeir sem eitthvað að marki hafa ferð-
azt um Evrópu kannast við ýmsa gamla
fótgöngustígi, sem alla tíð hafa verið
varðveittir; búðargangar og innri garð-
ar ýmsir, sem fólkinu hefur þótt vænt
um. Öldum saman hefur verið hægt a'ð
komast gegnum hluta Salzburgar
eftir fallegum görðum, sem tengdust
hverjir öðrum án samhengis við göt-
urnar. í Miinchen er Hofgartengörðun-
um komið fyrir á líkan hátt og bæði í
Napoli og Milano eru yfirbyggðar búð-
argötur, þar sem fólk reikar um á
kvöldin sér til ánægju, enda þekkist
þar ekki að öllum búðum sé lokað kl. 6.
í Bazel, Mainz og Róm eru áætlanir
uppi um að banna umferð vélknúinna
faratækja í ákve'ðnum hluta miðborg-
anna. En þetta hefur þó víða mætt mót-
stöðu og því er vissulega líka haldið
fram, að með því yrði ákveðið frelsi
og ákveðin þægindi afnumin, því auð-
vitað eru bílar ekki sjálfstæðar innrás-
arverur í borgunum, heldur eru þær
þar vegna mannfólksins.
Framhald síðar.
21. janúar 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3