Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1968, Blaðsíða 5

Slóð minninganna
Anders Österíing hefur skrifað endurminningar
sínar um cevi- og starf, 48 ár í sœnsku aka-
demíunni og 46 ár í Nobelsnefndinni
Eftir Poul P. M. Pedersen
íyrir nokkru hefur góðvinur Norð
urlanda í Svíþjóð, skáldið og gagnrýn-
andinn dr. Anders Osterling, gefið út
hjá Bonniers forlaginu mikið og merkt
bindi endurminninga sinna. „Slóð minn
inganna“ (Minnets vagar). Hann tók
að skrifa bókina sumarið 1949, þegar
hann var 65 ára. Síðan lá handritið
óhreyft í geymslu mörg ár. Nú fyrir
nokkrum mánuðum tók hann það aftur
fram, strikaði út setningar og kafla,
hagræddi ýmsu og slípaði, —og nú
er bókin komin á markaðinn.
Anders Österling kom í heiminn á
páskadagsmorgun 1884 í Halsingborg.
Faðir hans, sem var af bænda-
ætt, fæddur á smábæ við Vemmen-
hög á Suðaustur-Skáni, var ritstjóri
blaðs eins á staðnum og rak litla prent-
smiðju. Móðir hans var dóttir iðnaðar-
manns í Karlskrona. Úr húsinu, þar
sem hann fæddist, við Södra Storgatan,
var á þessum tíma útsýni jrfir höfnina
og sundið. Frá fyrstu bernskuárum sín-
um minnist hann fagurrar myndar
Krónborgarkastala í fjarska og skip-
anna á Eyrarsundi.
Hann telur útsýnið af svölunum í
Hálsingborg, hafa tengt sig hafinu þeim
böndum, sem héldu alla ævi.
En áður en drengurinn væri orðinn
nógu gamall til að stunda umfangs-
österling ásamt Grete konu sinni við
sumarhús þeirra 1960.
miklar athuganir, fluttist fjölskyldan
til Gautaborgar. Dvölin þar varð þó
skammvinn. Faðirinn var hrakinn úr
stöðu sinni við blaðið með brögðum.
Eftir það gerðist hann ritstjómarfull-
trúi við hið nýstofnaða Sikánska Dag-
bladet.
í Malmö var drengurinn fyrst settur
í barnaskóla og síðan í menntaskóla.
Ungur söng hann í kór Petri—kirkjunn-
ar. Mörgum árum seinna minnist hann
söngsins í kvæði.
Drengjaraddirnar voru iþá fyrir
löngu dreifðar og þagnaðar. Hann
dreymir, að hann standi einn eftir af
skóladrengjunum og syngi:
Allena í helligt och skummande rum
jag 'höjer mitt bavande solo.
Strax í menntaskólanum tók hann
að rita umsagnir um bækur í Svenska
Dagbladet. Þegar hann varð stúdent,
birtist eftirfarandi frétt í öðru dag-
blaði: „Bókmenntagagnrýnandi Svenska
Dagbladets stóðst fyrir nokkrum dög-
um þroskapróf við Menntaskólann í
Malmö.“
Þó segir skáldið frá námsárum sín-
um og flakki um heiminn, persónu-
legum sorgum og gleði. Á leiðinni til
Italíu dvaldist hann lengi í Kaupmanna-
höfn, bjó í Jernbanegade, þótti borgin
ánægjuleg að degi til, en dapurleg og
einmanaleg á nóttunni, eins og aðrar
stórborgir.
Þarna hitti hann aftur Sophus Claus-
sen, sem hann hafði kynnzt í París
skömmu áður. Danska skáldið bjó í
Smallegade. f hópnum, sem safnaðist
kringum hann, voru þá Helge og Edith
Rode. Andrík fegurð hennar hafði örv-
andi áhrif á Svíann unga. Hjá Claus-
sen hitti Österling líka norska ljóð-
skáldið Niels Collet Vogt, sem var
sterkur eins og skógarbjörn, en yfir
sig tilfinninganæmur.
Árin líða. Ljóð verða til. Einnig er
lokið embættisprófi. Staða við háskóla-
bókasafnið í Lundi. En nýjar ferðir
eru í vændum. 32 ára gamall kvæn-
ist skáldið Grete Sjöberg. í bókinni er
mynd af henni ásamt tveimur systrum
Anders Österling, tvítugur.
hennar. Önnur þeirra giftist Christian
Giinther, háttsettum starfsmanni utan-
ríkisþjónustunnar, en' hin varð frú
Brita Drewsen í Danmörku stofnandi
Illums Bolighois. Frú Österling varð
með árunum töfrandi og höfðingleg
húsfreyja á heimilinu í Stokkhólmi og
gestrisin við þann stóra hóp menningar-
forkólfa, sem safnaðist að hjónunum
á fögru sumarsetri þeirra í Falsterbo.
Frú Grete Österling lézt í fyrra eftir
50 ára hjónaband.
Enginn, sem þekkir Anders Österling,
væntir þess, að hann komi í endur-
minningum sínum fram með óþægileg-
ar uppljóstranir í sambandi við veit-
ingu Nóbelsverðlaunanna. En hann
skemmtir okkur þó með nokkrum ó-
væntum sögum. Sá, sem koma á til
greina við úthlutunina, verður að hafa
lagt í skáldskap sinn einhverjar „hug-
myndir“ með ákveðinni stefnu. Þetta
var misskilið af nokkrum, sem sjálfir
vöktu athygli á sér við úthlutunar-
nefndina, þar sem þeir töldu nægja
að hafa fengið „ákveðna hugmynd". f-
talskur arkitekt fékk í byrjun aldar-
innar þá hugmynd, að byggja ætti
kaupstaði þannig, að öll húsin væru
undir einu þaki og menn yrðu ekki
blautir þótt rigndl Frakki nokkur viidi
gjarnan fá verðlaunin fyrir aðferð sína
við að smyrja lík, og annar landi hans
hafði fundið upp „lifselexír“. Maður
einn í San Francisco vildi fá verðlaunin
fyrir verk sitt „Gangur ameríska brokk
hestsins“. Annar taldi sig eiga verð-
launin skilin við að færa í letur und-
arlegar draumfarir móður sinnar. Dr.
Österling tekur fram, að þessi dæmi
séu tekin frá löngu liðnum áratugum.
En flónska skýtur ennþá upp kollinum.
Amerískur fegurðarsérfræðingur sendi
nefndinni fyrir fáeinum árum lítinn
pésa, sem hún hafði skrifað um það,
hvernig á að fara að því að gerast
lizkusýningarstúlka. Hún fékk ekki
heldur verðlaunin.
Einu sinni var Anders Österling
yngsti meðlimur Sænsku akademíunn-
ar, um langt árabil var hann ritari
stofnunarinnar, en í dag er hann elztl
meðlimur hennar.
Fyrstu ljóð hans voru raunamædd,
en svo færðist hann nær lífinu og
varð skáld hafsins, strandarinnar og
gróðursins, umfram alla aðra í sænskri
Ijóðlist. Sem gagnrýnandi og rit-
stjóri útgáfu „gulu bókanna“ hjá Bonn-
iers forlaginu hafði hann allra manna
mest áhrif á það, hvað lesið var í
Svíþjóð á síðustu tveimur áratugunum
fyrir síðari heimsstyrjöldina.
Anders Österling ritar eftirmála end-
urminninga sinan við furuviðarborðið í
Falsterbo, þar sem fyrstu orð þeirra
komust á pappírinn fyrir næstum tutt-
ugu árum. Hann minnist látinnar konu
sinnar, sem nostrar nú ekki lengur við
blómin sín „í litla garðinum, sem kalla
mætti ævisögu hennar ritaða í náttt
úruna. Hún er farin ...
Húmið leggst yfir, lár niður Eystra-
saltsins berst inn um gluggann til mín,
og brátt mun ég heyra klukknahljóm-
inn frá sveitakirkjunni, því að það er
laugardagskvöld."
Lestur endurminninga Anders Öster-
ling vekja upp aftur og aftur vísur
úr þykkum og litríkum ljóðasöfnum
hans.
Þegar ég legg frá mér bókina „Slóð
minninganna", koma mér í hug nokkr-
ar ljóðlínur eftir höfund hennar:
Ej vet jag vad sláktarv jag delar
med fadernas lantliga liv.
Jag hör bara vinden som spelar
i sáden sitt minnesmotiv.
I mig vill den tystnade sángen
stá upp tm ett sista farvál . . .
Framkv.stj.: Sigíús Jónsson
Ritstjórar: Sigurður Bjaruason frá Vigur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstj. fltr.: Gísli Sigurðsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Útgefandi: H.f Arvakur, Reykjavík
BflHSBBBBBBHBSHBBI
iveg komið í sorta, og veðurofsinn
eftir þvi.
Nú átti ég að sækja beint u.pp
í veðrið, og var þó búinn að koma
(£énu út að Stekkjaaiág, en þá gaf
fj vetra gamall forustusauðux frá
isér. Ég átti 3 sauði þrevetra, sem
voru léttrækir, 2 forustiuær og
svarta gimbur á annan vetur, sem
'var gott efni. Þegar sauðurinn bil-
aði tók önnur forustuærin við og
fór á undan, þar til kom á hornið
Jundan Skúlalág. En þá gerði hann
svo harðan byl, að ekki varð við
aieitt ráðið, og skóf féð af horninu
eins og þurrt moð úr poka. Og þá
gaf féð alveg frá sér. Ég gerði svo
mokkrar tilraunir, og gat eitt sinn
fengið svörtu gimbrina og aðra for-
mstuána til að fara af stað, en hitt
ivar mér ómögulegt, að koma hinu
Ifénu á stað, og setti þær aftur í
Ihópinn og stóð fyrir fén.u.
Nú varð ég vitlaus í hræðslu uim
piltana, ég vissi af þeim heima, og
ibjóst við að þeir hefðu farið að
leita að mér og hefðu villzt. Þeg-
lar langur tími var liðinn kemur Sig-
urjón, og ég sá, að hann kom heim-
lanað. Ég varð svo reiður, að það
<er í eina skiptið, sem ég hef verið
ikominn að því, að berja hjú mitt.
<Hann var með svipu í hendinni, og
tég þreif hana af honium og sneri
<i sundur. Ég fór svo að skamma
Siann, Sigurjón sagði, að Jóhannes
iværi undir fjárhiúsunuim, og hefði
Jiann ekkí átt að fara lengra en
isv-o, að hann heyrði til Jóhannesar.
Ég sagði Sig.urjóni að stamda fyrir
fénu, æddi svo heim að húsunum og
skammaði Jóhannes.
Ég ra.uk svo heim að bænum, þax
.var húsmaðux, sem Anidrés hét.
Hann átti hund. Ég bað Andrés að
koma með mér, og fórum við þrir
<og hittum Sigurjón. Hann lofaði
Guð fyrir komu okkar, því sér hefð'i
heyrzt mannamál allt í kringum sig.
Nú gerðum við margar atrennur að
.því, að koma fénu heim að húsain-
<um, en gátum ekkert að gert. Við,
etóðum því fyrir féniu, en svo var
.hríðin áköf eftir dagsetrið, að við
<sáum ekkii kindurnar, þó við fynd-
>um að við stæðum upp við þær.
Nú bættí ekk'i úr, því Jóhannes
jþurfti að leysa sig upp, og eftir
jþað ætluðu þeir að drepast, ég held
imest af hugleysi. Mér þótti illt, að
láta þá drepast þama hjá mér, og
skipaði þeim .heim. En Sig'urjón sagð-
ist ekkert rata, og Jóhannes sagðist
ekki fara frá mér, mér var því nauð-
ugur kostur að yfirgefa féð. Þegar við
fórum á stað var ég fyrstur, hélt
isvo hver aftan í annan. Ég hn.aut um
istein, sem ég sýndi þeim, enginn þeirra
iþekkti hann, og þó var steinninn ein-
ikennilegur, klofinn í sundur og stóð
<alltaf upp úr, hvað mikil fannalög sem
<voru. Ég sagði þeim hvar hann væri,
<og könnuðust þá allir við hann. Svo
idraslaSi ég þeim heim, og er við kom-
<um inn í bæinn segir Sigurjón: Næst
■iGuði eigium við Jóni lífgjöfina að
jþakka.
Þá var klukkan 9 um kvöldið, og
thriðin hafði staðið í 4 tíma. Ég var
(funheitur, að ofan var ég í einum vað-
málsjakka, tveim skyrtum, annarri úr
vaðmáli og hinnj úr heimaofnum tvist-
dúk. Er ég fór að verka mig upp var
<ég allur blaiutux, það hafði fennt inn-
lundir jakkann og þiðnað í hitanum af
<mér, enda var jakkinn íu'llur af krapi
<að innan
Framhald á bls. 12.
28. janúar 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5