Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.1968, Síða 6
ér er gott að vera
því hér má ég
næðis njóta. Næð
ið verður að vísu
aldrei meira en
svo hjá þeim sem
alltaf eru með
kollinn fullan af
áleitnum hug-
myndum sem
vilja láta sinna sér. En Ziirioh er yndis-
leg borg á þessum vordögum. Þegar ég
kom hingað þann 16. apríl var hita-
foylgja yfir landinu með yfir 20° stiga
hita dag hvern og glampandi sólskin dag
eftir dag.
Tré voru lauflaus daginn, sem ég kom
en blómstrið á epla- og kirsuberjatrjám
og ótal blómrunnum. Þetta átti þó eftir
að aukast, því að í vikunni, sem eftir
fór, varð sú mesta sprenging, sem ég hefi
augum litið — vorsprenging. Þarna var
hið sanna „tflower power“ náttúrunnar
að verki en ekki eitraður ósómi vestan
úr Ameríku. Eftir vikuna var allt orðið
ljósgrænt, og ég sjálfur líka að innan-
verðu.
Hér í miðborginni er margt um gaml-
ar bygginigar, og hér eru engin ör eft-
ir ógniir styrjalda eins og enn má sjá í
sumum bongum Evirópu. Hér geturðu
víst engin saumaklúbbamenning á við
það sem þekkist á norðlægari slóðum.
Slúðrið fer hér fram í kaffistofum borg
arinnar. Þar sem góðair vinkonttr mæla
sér mót í hópum, sjálfsagt á nákvæm-
iega útreiknuðum tímum. því að í Sviss
þykir mikiil ósómi að iifa ekki eftir
klukku. Hvernig ætti líka annað að
vera í heimsins mesta úra og klukfcu-
landi? Meira að segja kirkjuklukkur
eru hér iðnari en annarsstaðar, sem ég
hef komið. Á hverjum degi refca hring-
ingar miklar illa anda frá borginni og
um helgar iðar allt loftið klufckustund-
um saman af bjöllugný, enda er loft
hreint og ómengað og ómengað af ill-
um dömpum. Engan hef ég heimsótt hér,
utan vin minn og landa Ketil Igóifs-
son, sem er doktor í eðlisfræði og
píanóleikari að auki, sjálfum sér og öðr
um till eymayndis. Hann er kvæntur
svissneskri konu, sem nýlega hefur Xok
ið prófi sem konsertleikari á flygil.
Þau munu ætia að leika hér saman á
tvo flygla fyrir alla, sem heyna vilja,
eftir hálfsmánaðartíma. Alltaf þykir
manni gott þegair íslendingur verður
sér og sinni þjóð til sóma á erlendri
grund. Ég er alitaf með annan fótinn
í stofnum þeirri, sem kennd er við Oarl
Gustav Jung, sálfræðinginn mikla. Ekki
nefnum meðvitund, geti a.m.k. stund-
um horfið inn á þetta vitundarsvið, þeg-
ar menn eru meðvitundarlaiusir, að því
er varðar venjulega dagvitund. Tiltölu-
lega fáir virðast geta vitað um þessi
svið bæði í senn dagvitund og samvit-
und, og lífciega er það illmögulegt án
þess að verulegt vitundartap verði á
dagsviðinu (ástand er nefnist leiðsla á
íslenzku).
Einkadulvitund marrns stendur nær
manni ef hann horfir inn í sj álfan sig,
svo að verður fyrst að „komast í botn
í sjálfum sér“ áður en samvitundin geti
ótruflað orðið meðvituð. (Þetta skýrir
trufilanir í starfsemi miðla) Fyrirbrigð-
ið, sem sálfræði hugdjúpsins nefnir sam
vitund, er í meginatriðum a.m.k. það
sama og sptritisminn nefnir „fyrir hand-
an“. Frá sjón-ariniði þessarar sálfræði
er eiginilega sjálfgefið að maður, sem
kailað er að deyi, geti efckert anmað
en farið inn á þetta svið. Má vera, að
of mikið sé að segja að maðurinn fari
þangað ailiur, eins lífcleigt að það sé
kjarninn úr persónuieika hans. Raun-
verulega er málið, sem við notum dag-
lega í tímans og rúmsins heimi, ónothæft
til að segja frá þessum heimi eða a.m.k.
mjög ónákvæmt. Ef ég nota orðið „þang-
að“ eins og ég áðan gerði meirkir það
Lega vei að sér í þessum efn-um á grund
velli þeirrar þekkingar sem trúarlegt
innsæi gefur. Þesea þekkiragu staðfest
ir sálfræði samvitundarinraar mjög vel
um leið og hún bendir á hvair og hvem
ig kirkjan hefux brugðizt frumkristn-
inni, keniningu meistarans sjálfs: Önn-
ur trúarbrögð búa líka yfir mikilli þekk-
ingu á innri staðreyndum en of langt
yrði að faira út í þá sáhna að sirani.
Ekki valtur heldur mest á að vita rétt
heldur á hinu að lifa rétt, að bregðast
ekki rödd samvizkunnar í eigin brjósti.
Hver sú rödd er, er líka eitt af rann-
sókraairefnum þessarar fræðigreiraar.
Ekki veit ég hvort mér hefiur tekizt að
gera þessu nokkurnvegiran þolanleg
skil. Til að fyrirbyggja misskilnirag vil
ég geta þess, að Freud, þefcktasti sál-
fræðingur heimsins, sá ágæti fræðimað-
ur og læknir, fékkst efcki við rann-
sóknir á þessu sviði, því að sálfræðin
hafði ek'ki teygt sig þangað, þegarhann
starfaði. Hann féfckst einkum við að
lækraa sjúka einstaklinga. Viðfangsefni
Jungs er ekki síður það, hvernig heil-
brigðir eirastaklingar megi nýta hæfi-
leika sína svo vel sem unnt er og hver
séu sálfræðileg grundvaLlarlögmál sam
vitundiarinnar. En þá er ekki síðuir um
heilbrigði þjóðfélaga og mannkyrasins
Úlfur Ragnarsson:
FRA
ZURICH
fengið þér öl-kollu í gömlum gildaisfcáia,
sem er svo aldinn að árum að trúlega
h-afa þar Sturluragar við komið að fá
sér 1-ítinn 1-eka við líkamsþarstanum á
Róm-argöngum sínum. Hér á og frelsar-
inn sæli og heilög María vor frú sín
vígðu vé, ævaforn og merkileg.
Vatnið fa-gra sem við bl-asir og fjölllin
í fjarska eru hér líka til augnayndis.
Þegar veður er gott og meran me-ga
eiga sitund frá störfum er þeitta bláa
vatn alsett hvítium seglum á ilystibátum
borgaranna góð. Því að hér munu vera
heimsins bez-t.u borgarar, löghlýðnir og
reiglusamir, svo að af ber, sumir segja
svo að til íeiðinda sé. Slíkt er það óorð
sem leggj-ast vill á reglufó'lik. íslending-
ar gerast varia leiðinlegir af þeiirri or-
sök, en þá eru aðrar, ofdrykkjan er ein.
Of litið og of mikið eru mannsiras mein-
vættir. Bezt er að hafa hóf á hverjum
hlut, dyggðinni líka. Áin á myndinni heit
ir LIMMAT. Er hún afrennsli vatnsins
og mun -renna til Rínar. Borgarprýði er
þessi á með sínum ferska straumi, gefúr
staðnum svip, sem margur mundi sa-kna
ef hún væiri efcki á sínum stað. Húsið
í forgrunni er ráðhú-s borgariranar. E'fcki
kann ég sögu þess að seigja, en það ei'
mjög látlaust og virðulegt og lætur lit-
ið uppi ef því sem inrana gerist, rétt
eins og fólkið, sem í borginni býr.
Heimili fólks eru hér ekki til sýnis og
memn taldir seinteiknir yfirleitt. Hér eir
skilja alilir þau fræði, sem þar eru
iðkuð og haf-a þá sumir tiil siðs að segja
að þau séu óskýtr og myink. Þaranig hef
ur ætíð verið á öŒIum tímum, að árinni
kennir ililuir ræðari. Það hiedltiir í sál-
fræðinni projection og merkir, að eigin
sök er á annan skoitið.
Þessi fræði eru að mínu viti merki-
leg. Sviðið sem þau sparana er stórt.
Þetta er að verða heil vísindagiriein.
Sjálfur fæsf ég raú helzit við að skoða
þaran hluita þessairra fræða, sem nefnist
psychodynamik, sem útleggst orku-
fræði sálarinraar. Ekki hvað sízt famgar
hug miran það litla og þá viðfeðma séir-
svið, sem kalilast má collectiv psycho-
dynamik. Ég get r-eyrat að nefna það
orkufræði samvitundarinnar. En þá
veirð ég lífca að skýra hvað ég á við
með samviturad (the collective unconci-
ous á erastou) Orð þetta er notað um
fyrirbrigði það sem kemur í ljós við
rannsóknir á djúpvitund manraa. Að
gera þesisu fyrirbrigði skil í fáum orð-
um er ógemiragur. Þvi að þarraa viirðist
vera um heilan heim að ræða. Fyrir-
brigðið er að því er rannisókinir benda
til ekki háð tírna og rúmi, a.m.k. efcki
á sam-a háitt og d-aigvitund Okkair. Þacrna
er eins og einikadullviltuiradir mararaa
geti átt aðgarag 'hv-er að anraari (skýrir
hugisanaÆlutning), og það er lí'ka því
iíkast, að sá hæfileiki mannia til að
vita, hvað gerist í kriragum þá, sem við
ekki tilflutnirag í rúmi, heldur úr
einu vitundarástandi í anraað lífct og
maður, sem lig-gur í rúmi sírau, flyzt
milli diriaums og vöku án þesis -að hreyf-
-ast. Aðeiras reyrasla getur gefið sitað-
góða þefckingu varðandi samvitundiraa,
og menn þjálfast smásaman í að nota
mieðfæddan hæfileika, sem inrasæi nefn
ist (in'tuition) Þassi hæfileiki er tl í
öllum, en hefur veirið vamræfctur mjög
á þessaxi öld og reyndar leragux. Kon-
um er þessi gáfa yfirleitt til'tæfcilegri
en körilum, þó 'það sé engin fost regla.
Þegar postullinn Páll se-gir: „Barátita
vor ©r ekki við hold og blóð, heldux
við andaverur vonzkunnar í hiimingeimm
um“ (Hef efcki hjá mér n.-t. svo að til-
vitounin geitur verið eitthvað sköikk að
orðálagi). Þá seigjum við, sam þesei
fræði stundu'm: „Já, mikið rétf, bar-
áttan 'Cr ©fcki sízit við eyðaindi eða ó-
beizlaða orku í samvitundinni" það er
eiramitt Slík orka sem hleypt geitur af
stað styrjöldum og anraanri geðveiiki í
þjóðfélögum marania. Ef þessd orka reran
ur rétta leið inn í jákvæða sköpun. verð-
ux eklkent stríð. Hvernig verður þá
þessium orkusitriaumum stjórraiað? Er
spurniragin leyst? Já og nei! ex svarið.
Heilmikið er vitað um hvað hefur áhrif
á orkuraa, sem er að verki í samviiturad
mannlkyraisins. Fliestu ber saman við þá
jþekkingu sem við mætum hjá Jesú og
postulum haras. Þeir haáa veirið ótxú-
að ræða. Mjög freistaradi væri að bregða
upp dæmum ttm, hvernig skoða má heims
viðtourðina í ljósi þessarar þekkingar.
Hvar seim hlekkix gamalla hefða eru
brotnir losraar mikið afl úr læðiragi í
isamvitundinni. Slík orkufyrirbrigði má
víða 'sjá í veröldinni nú. Hvað verður
um þá orku sem þannig losnax? Hún
er aldrei Leragi laus. Hún getur runinið
í það að hneppa þjóð, sem nýlosnuð er
undain fargi, í aðria tegund uradirokun-
ar. Þeigar þeiirri plágu er lokið geta ver
ið góðair liíkux á að orkan verði jókvæð
um öflum tiltækileg — að íhún renni til
sköpuinar en efcki eyðiiragar. Þe,ssi er t.d.
von RúsSl-ands í dag, að þax verði já-
kvæð þróun til frelsis. Aðeiras þar er
frellsi, sem menn geta hilýtt samviz'ku
sinni án þeiss að verða fyrir ofsóknum
eins og t.d. sovézku skáldin bafa oxðið
að þola. Rússar eiga betxa sikilið. Vegraa
■upplausinar ævaigaimalla hefða má búast
við að Kína verði heimsiras stærsta og
háskalegasta púðurtunraa á næstu ára-
tugum. Eirand.g Bandaxíkin eru að brjóta
gaimíiar betfðir og heldur ekki þar er
hægt að losa undixokiað fólk á-n þess að
oxfca losni. Hinir þaldöfcku verða að
vita vel, hvað þeir eru að geira, svo að
för þeirra verði ekki úr öskunni í eid-
iran. Það spáir efcki góðu, að Martin
Lúther King féll fyrir ofstækismanni.
Vonin er að viðbjóður ma-nna á slík-
um verkraaði skapi orkusjóð, sem tak-
6 LEÖBÓK MORGUNBLAÐSINS
26. MAl 1968