Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1968, Blaðsíða 5

Dularfullur barnsgrátur
væri sjúkleiki stúlkunnar hinn sami og truflað hefði
mig þá um sinn. „Það hafa margir snert af þessu,“
sagði hann. „Ég er meira að segja ekki alveg frí sjálf-
ur.“ Hann brosti til mín talsvert íbygginn. Fyrsti
sjúklingurinn, er sögur fara af, var Aknaton, hinn
egypski faraó. Jesú Kristur var einnig mjög illa hald
inn. Báðir hefðu þeir getað orðið stórhættulegir menn
ef prestarnir hefðu ekki lagað kenningar þeirra í
höndum sér og gert þær óskaðlegar að mestu. En
við verðum að gera okkur ljóst að í veröld okkar
er þetta mjög viðsjárverður krankleiki. Sjúklingur-
inn verður meðal annars ófær til að bjarga sér og
varast þær hættur, sem hvarvetna leynast á vegi hans.
— Nú, hvað viðvíkur þessari stúlku, þá er hún ein-
birni og á mikinn auð í vændum. Foreldrarnir hafa
að vonum þungar áhyggjur af veikindum hennar."
„Ei þá vor. um bata?“ spurði ég í hálfkæringi.
„Sussu já!“ Gamli prófessorinn hló og klappaði mér
á öxlina. „Við læknum ykkur öll, skaltu sjá. Hún
verður orðin góð eftir tvo mánuði.“
Ég gat ekki orða bundist: „Það þykir mér leitt,“
sagði ég o.g meinti það. „Er ekki nóg af hörkunni og
miskunnarleysinu í heiminium, þó að þeir fáu sem vilja
vel séu látnir fara sínu fram?“
Hann virti mig fyrir sér andartak: svo mælti hann:
„Þér hljótið að skilja að stúlkan væri verra en
dauðadæmd, ef hún færi út í lífið svona á sig komin.
Hún yrði hædd og kvalin til dauða, og það getum
við ekki látið viðgangast. Reynslan er ólýgnust og
hún sannar mitt mál svo að ekki verður um villst.
Þér vitið hvernig fór fyrir Aknaton og KristL Fjöldi
skálda hefur líka tekið þetta efni til meðferðar, og
þar kveður allstaðar við sama tón. Munið þér kvæðið
hans Frödings: „Det borde varit stjarnor?“ Ég skal
rifja það upp fyrir yður:“
„Jag tankte: Du er rik i att alska og svarma,
att fostra octh varma
all skönhet all karlek allt ljus i din sjal.
Vad bátar dig din rikedom? — till skam skall den
vandas
odh trampas ooh skandas
som skogens viol av en stigmanshal
I traldom ooh förnedring din rygg skal du kröka
som slav odh som sköka
en gáng för din karleks odh veklhets Skull.
Ty det, som drömmer vackrast ooh det, som blickar
mildast,
brutalast octh vildast
skall brytas mot jord och besudlas med mull.“
Það var langt síðan ég hafði lesið Fröding, en þó
mundi ég að þetta var ekki endir kvæðisins. Ég
reyndi að rifja hann upp, en tókst það ekki í bili.
,,Jæja“ sagði ég aðeins. „Þér hafið sjálfsagt rétt
fyrir yður.“
„Ætli það ekki,“ ansaði prófessorinn og brosti í
kampinn. „Og það sem meira er: ég verð að lækna
hana fljótt, því að ykkur sumum hverjum fer ekki
að batna fyrr en hún er orðin heilbrigð!“
Svo slitum við talinu.
Mér hefur víst aldrei liðið eins vel um mína daga,
eins og þarna á hælinu — meðan Gretchen var veik.
Hún gerði okkur lifið ljúft.
Er. allt tekur enda. Ég áttaði mig ekki á því fyrst
i stað, þegar framkoma hennar tók að breytast, það
gerðist svo hægt og hljóðlega. En einn góðan veður-
dag uppgötvaði ég að Gretcen var horfin. Það var
komin allt önnur manneskja í hennar stað. Hún var
svo 3em þægileg og prúð og indæl enn sem fyrr, en
hún strauk ekki neinum um vangann lengur, hjúfr-
aði engan að brjósti sér. Um tíma var hún talsvert
hugsi. líkt og utan við sig, og horfði þá stundum ó
okkur hin, eins og hún þekkti okkur ekki eða gæti
ekki áttað sig á því, hvers vegna við værum öll
þarna saman komin. Og smám saman færðist hefðar-
konusvipur á andlit hennar: augun Ijómuðu ekki fram
ar af ástúð og góðleika, þau virtu okkur fyrir sér
eins og ókunnugt fólk, sem haldið er í tíu skrefa
fjarlægð. Hún var líka hætt að syngja. En alúðleg var
hún og röddin falleg enn. Þetta var geðsleg stúlka,
og hét fröken Hansen.
Innan tíðar var hún horfin af hælinu.
Þá var mér einnig farið að batna, og skömmu síðar
töldu læknarnir mig heilbrigðan. En um það leyti,
sem ég lagði af stað heim, var ég búinn að rifja upp
endinn á kvæðinu hans Frödings, og hann er svona:
„Men kanske har det battre och adlare gátt dig
— nar mánskoma försmðtt dig,
karuhánda hava peris beskyddat din gáng.
För mig var du en ljusgestalt i nattens tid upprunnen,
vid morgonen försvunnen,
jag minns dig som en stjárna, en saga, en sáng.““
Vinur minn leit til mín og brosti vandræðalega.
„Gott skáld, Fröding,“ sagði hann.
Minningar úr Strandasýslu
Þeir sem voru fulltíða menn lt>18 munu seint
gleyma því ári og mun fleira en eitt stuðla að því
Hæst ber þó á fullveldisdeginum 1. desember. Kötlu-
gos og frosthörkur þær mestu á þessari öld, og svo
síðast en ef til vill ekki síst; drepsótt sú sem nefnd
er Spánska veikin, sem mörgum manni varð að
aldurtila, en hún komst aldrei til okkar í Stranda-
sýslunni því héraðslæknirinn sem þá var Magnús
Pétursson setti vörð um héraði'ð.
Ég bjó þá á Bjarnarnesi í Strandasýslu. Byrjaði að
búa þar 1913 með nokkrar kindur og eina kú, og
þætti það lítið nú til dags. Hafði verið vinnumaður
áður en ég fór að búa og hafði lítið kaup.
Kuldinn 1918 er manni alltaf í fersku minni um
og yfir 30 stig, og byrjaði hann aðallega uppúr
nýjárinu. Þá rak hafísinn inn í hægum noröan vindi,
og frostreyknum, sem þá lagði upp úr snjónum mun
ég seint gleyma. Annars voru miklir kuldar fyrir
hátíðar, og man ég sérstaklega í því sambandi eftir
1. vetrardegi 1917. Þá fórst bátur á Kollafirði með
fjórum mönnum, þar af tveim feðgum af sama bæ.
Þá var hægur norðan kuldi, sem ætlaði alveg að
ganga í gegnum mann.
Þegar hafísinn var að reka inn lægði sjóinn inná
firðinum áður en hafísinn kæmist inná fjarðarbotn,
því eins og landabréfið sýnir, beygir Steingrímsfjörð
urinn í norður þegar inn fyrir Reykjanes kemur.
Bjarnarnes er á nesinu milli Steingrímsfjar'ðar og
Bjarnarfjarðar, einni bæjarleið fyrir utan Grímsey,
og sá maður því vel þegar hafísinn var að reka inn.
Lagísinn var mannheldur eftir nóttina, og sást það
bezt þegar maður sá dauðan fugl sem hafði verið í
auðum sjó kvöldið áður og frosið í hel um nóttina,
að þegar máður tók hann upp þá var kolblár sjór-
inn undir.
Kringum hafísjaka, sem stóðu á grynningum
mynduðust vakir eftir sjávarföllum og safnaðist
æðarfuglinn í þær vakir og drapst þar í hrönnum
úr hungri og kulda. Þá var fuglinn reittur og fiðrið
haft í sængur og kodda þó fiður þyki ekki lengur
hæft til þeirra hluta. Til var að fuglinn væri skot-
inn í vökunum en það hefði ég aldrei getað fengið
mig til að gera enda lögbrot, sem kunnugt er. En
máski hefði það verfð miskunnarverk, en hefði
maður skotið í þétta hópa með haglabyssu hefði
maður átt á hættu að særa fleiri eða færri fugla, og
var þetta þá að fara úr öskunni í eldinn.
eftir Eystein Eymundsson
ísinn mátti ríða Horns og Skaga á milli og var
þetta annar veturinn, sem ég man eftir því að það
væri hægt. Hinn veturinn var 1902 og þrem árum
áður 1899 var óhemju fannfergi.
Svo sem fyrr segir rak ísinn inn fyrstu daga janú-
ar, en hann lá ekki mjög lengi. Mig minnir að hann
færi að reka burtu um mi’ðjan febrúar, og þá byrj-
uðu útsynningar og umhleypingar, annars minnir
mig að oft væri hægviðri meðan hafísinn lá inni. Þá
þrutu að mestu 2 vatnsból frá þessu heimili, og þegar
ég ætlaði að sækja vatn í á ekki alllangt í burtu frá
bænum fannst þar ekkert vatn.
Annars byrjuðu þessi harðindi seinnipart sumars
1917 með illviðris- krapa og kafaldshryðjum af
norðri, og þegar átti að fara að reka til Hólmavíkur,
var komin svo svört kafaldshríð að hætta varð við.
í sambandi við það, sem hér hefur verið sagt
dettur mér í hug atburður sem ég ætla hér að skrá-
setja, og þó hann sé dularfullur, þá voru það ekki
einsdæmi á þessu heimili, að ýmislegt bæri þar fyrir
sem maður gat ekki skýrt á eðlilegan hátt, svo sem
að hurðir, sem lokaðar áttu að vera stóðu opnar að
morgni, og stundum sáust lokur brotnar og umgang-
ur og hundagelt heyrðist oft á nóttunni.
Það mun hafa verið í september 1917 að snemma
morguns er við láum vakandi í rúmi okkar ég og
konan mín Guðrún Skúladóttir að við heyrðum ein-
kennileg hljóð, og þar sem konan min var tauga-
veikluð en heimilið afskekkt, — stytzt tæpur klukku
tíma g^igur til bæja — þá gerði ég sem minnst úr
þessu til þess að auka ekki á hræðslu, og segi aW
það muni vera fuglakvak. En ekki leið á löngu þar
til málið skýi'ðist, og duldist okkur þá ekki að þetta
var barnsgrátur sem ávallt skýrðist betur og betui
þar til hann var svo átakanlegur og sár að likast var
þvi, að verið væri að gera útaf við barn, og slíkan
grát höfum við ekki heyrt fyrr eða síðar, og höfum
við þó heyrt mjög veik börn gráta. Áður en lengra
er farið ætla ég að lýsa húsaskipun á þessum bæ,
Bjarnarnesi. Húsaskipun var þannig háttað að ba’ð-
stofustafnsþil ásamt bæjardyraþili og geymsluhús-
inu lágu móti suðvestri og var hey geymt í geymslu
húsinu. Við hjónin sváfum í afþiljuðu húsi í þeim
enda baðstofunnar sem fram á hlaðið vissi, undir
þeirri hlið, sem frá sjónum snéri og nær var geymslu
húsinu. Og þar sem við lágum þarna vakandi sem
fyr.r segir, heyrðust okkur hljóðið færast æ nær og
Ikamh. á bls. 14
22. júni 1M8
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5