Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.1968, Blaðsíða 12

Drykklanga stund
Veizlunni er lokið og vinir mínir farnir.
Allt er hljótt.
Stirðnaður reykur í hornum.
Hálftæmd glös og haugar í öskubökkum.
Ég læt mig falla úrvinda á einn stólinn.
Mildir geislar frá glugganum
þreifa beizkum fingrum á andliti mínu
boðandi nýjan dag.
Eitthvað sem snerti mig
strýkur huga minn og hverfur:
glaumurinn og orð úr fjölmenni.
Þessi stund mín í auðum salnum
og ég get ekki munað
hvers vegna ég elskaði alla.
Aðeins fingraför á glösum og lógin á teppinu
vitna þrúgandi
um veru vina minna.
Hvers vegna elskum við þá og gleðjumst
þegar öll okkar samvera
er löngu gleymd
eftir að dagurinn rís og aðrar raddir
berast áhyggjulausar inn um gluggann.
ingar þess vera á rökum reistar. Ekki
fannst drengurinn.
Frændi barnsins, P. Livingston, hafði
árangurslaust reynt að ná sambandi við
Croiset, en hann var þá í París í nokk-
urra daga heimsókn hjá syni sínum,
sem er listmálari. Þegar Croiset kom
til baka sagði hann Livingston, að
drengurinn hefði dottið í vatn og
drukknað. Mundi lík hans finnast ná-
lægt brú nokkurrL
Nú var enn slætt, og 17. apríl bað
Croiset frændann að hitta sig í Voor-
burg seinnipart dags þann 19. apríl og
mundi hann þá geta gefið honum frek-
ari upplýsingar. Barst dagblöðunum
fregn um þetta og 18. apríl stóð fregn-
in með feitletraðri fyrirsögn í Haagsche
Courant: Gerard Croiset kemur á morg
un!
Á föstudagsmorgun 19. apríl gerði
Croiset riss af umhverfi því, er hann
sá fyrir hugskotssjónum sínum og sýndi
það fjórum óvilhöllum mönnum áður
en hann fór frá Voorburg. Sagði hann,
að Wimpje hefði drukknað nálægt litlu
húsi, sem væri með skáhöllum veður-
vita á þakinu. Sagði hann þó að lík-
ami barnsins væri ekki lengur þar,
beldur hefði hann rekið lítils háttar og
mundi finnast næst komandi þriðjudag
milli tveggja brúa í nágrenni hússins
með veðurvitann. Voru þessar spásagn-
ir Croisets birtar í blöðunum í Haag
næsta dag, svo að hver og einn gæti
sjálfur gengið úr skugga um, hvort
þetta reyndist rétt.
Þriðjudaginn 23. apríl kl. 7.45 fyrir
hádegi fannst lík Wimpje Slee á floti
í Vliet skurðinum nákvæmlega eins og
Croiset hafði sagt fyrir. Sama dag var
feitletruð fyrirsögn í Haagsche Cour-
ant:
Croiset hafði rétt fyrir sér enn einu
sinni.
Lögreglufulltrúinn var Wouden-
berg var einstaklega hvatlegur ungur
maður og ók hann með okkur prófessor
Tenhaeff marga klukkutima um alla
Voorburg. Grandskoðuðum við alla þá
staði, er snertu þetta mál. Þegar við
stóðum andspænis litla húsinu með hall
andi veðurvitanum, sem Croiset hafði
lýst svo nákvæmlega, sagði lögreglu-
fulltrúinn: „Áður en Croiset kom til
sögunnar í þessu máli, höfðum við leit-
að um alla Voorburg og hafði verið
skýrt frá þeirri leit bæði í útvarpi, sjón-
varpi og dagblöðunum. Við fórum þrisv
ar eða fjórum sinnum um sömu slóðir,
enn allt sýndist vonlaust. Okkur hafði
verið sagt, að Wimpje mundi finnast í
sandi í vatni og jafnvel á þökum uppi.
Meira að segja leituðum við í verksmiðj
um, meðan við héldum áfram að slæða.
Sannast að segja var ég orðinn hund-
leiður þegar hér var komið á alls konar
sundurleitum hugmyndum svo kallaðra
skyggnra manna, sem ekki gerðu ann-
að en villa um fyrir okkur. Svo að
þegar Croiset kom og sagði okkur að
við gætum slætt og slætt, en mundum
samt ekki finna barnið fyrr en á þriðju
dag, þá tók ég sannast að segja ekkert
mark á þessu, svo að við héldum áfram
að slæða. Hvernig gátum við vitað,
hvort hann hefði réttara fyrir sér en aðr
ir?“
„Þegar ég var að borða morgunverð-
inn minn á þriðjudaginn, símar svo að-
stoðarmaður minn í mig og segir mér,
að' lík Wimpjes litla sé fundið nákvæm-
lega þar, sem Croiset hefði sagt fyrir
— Það sem mig furðar er, þar sem svo
margir möguleikar eru fyrir hendi,
hvernig Croiset gat hitt nákvæmlega á
þann eina rétta! Það undrar mig líka,
þegar hann sagði, að lík barnsins mundi
fljóta upp á tólfta degi: hví ekki ell-
efta eða þrettánda? En staðreyndirnar
eru þessar, og ég get ekki neitað þeim.
Ég hefi séð þetta og sannprófað það
aftur og aftur.“
Eftir þstta bar lögreglufulltrúinn
talsvert meiri virðingu fyrir hugskynj-
unum Croisets og gaf jafnvel skýrslu
um Wimpje Slee málið og tvö önnur
áþekk mál, sem Croiset hafði einnig
greitt úr á líkan hátt í Lögreglublað-
inu (Algemeen Politieblað). Og þegar
hann ók okkur prófessor Tenhaeff á
járnbrautarstöðina fór hann að brjóta
heilann um örlagatrú og sagði: „Ef það
er satt, að fólk eins og Croiset geti sagt
fyrirfram, hvað muni ske, hvernig er þá
hægt að segja, að maður sé sekur eða
ekki sekur?“
Er við komum til Utrecht, kveikti dr.
Tenhaeff í pípu sinni og sagði: „Þetta
dæmi um hugskynjanir Croisets, sem
ekki er nema eitt af mörgum hundruð-
um álíka, getur ómögulega verið skýrt
með því, að spásögn hans hafi verið til-
viljun. Herra van Woudenberg viður-
kenndi, að það hefðu verið fjöldamarg-
ir möguleikar aðrir. Af þeim öllum rat-
aði Croiset ekki aðeins á hinn eina
rétta, heldur kom einnig með hárrétta
lýsingu á mörgum atriðum öðrum. Þeir
sem vilja halda því fram, að Croiset
rati á hið rétta af tilviljun einni saman
verða þá, til þess að vera sjálfum sér
samkvæmir, að ganga út frá því, að
hann geti látið slíka tilviljun henda
eftir pöntun, en þá getur það ekki kall
ast tilviljun framar. Enginn getur sam-
kvæmt óskum annarra látið slíka til-
viljun ske. Það var slæmt að dr. Rhine
og dr. Gardner Murphy gátu ekki at-
hugað þetta mál eins og við höfum nú
gert.“
Tveim öðrum málum líkum þessu gat
ég fylgzt nokkuð með, segir Pollack
sem gerðust um líkar mundir. Hinn 29.
marz 1963 drukknaði Keesje Wallard,
átta ára gamall drengur í Haag. Croi-
set gaf nákvæma lýsingu á hárri, hvítri
byggingu, skipi, neðanjarðar göngum í
grennd við pósthúsið, götu með mat-
vórubúð, blómabúð, benzínstöð og bláum
sandkassa með hengilás, sem allt leiddi
til þess að lík barnsins fannst. Hafði
þessi skyggnilýsing hans einnig verið
birt í blöðunum áður.
Á líkan hátt lýsti Croiset alveg rétt
drukknun tíu ára drengs að nafni Ro-
bert Beltman frá Amersfoort 15. apríl
1963, og fimm ára drengs, Pieter Guijt
frá Scheveningen 10. júní 1963. Af
þessu má ráða, að svo að segja daglega
er leitað til Croisets í þessum efnum og
ekki að ófyrirsynju.
Börn ieru hvarvetna þannig gerð, að
þau hafa yndi af að sulla í vatni og
óttast það ekki eins og t.d. þrumur og
annan hávaða, sem hætta stafar af. Er
því ekki að undra, þó að mörg hollenzk
börn drukkni, því að Holland er mar-
flatt land, orðið til af framburði fljóta
og þannig heimt úr hafinu. Stórárnar
Rín, Maas og Schelde greinast um und
irlendið og eru kvíslar þeirra saman-
tengdar með einlægum skurðum, sem
mynda net um landið. Garðar verja und
irlendið vatnsflóðum og ágangi sævar.
í flóðunum 1953 drukknuðu í febrúar
1800 manns og var þá efnt til stórkost-
legrar áætlunar, sem talið er að taki
um 25 ár að koma í framkvæmd, til að
treysta flóðgarða.
Eins og minnzt hefur verið á, virðist
vera einhvers konar samband milli
þeirra lífsreynslu Croisets í æsku, að
hann var eitt sinn alveg kominn að því
að drukkna og þess, hve auðvelt hon-
um hefur reynzt að finna drukknuð
börn. Þá er eins og hann verði grip-
inn köfnunarkennd. „Mér v.erður stund
um svo illt,“segir hann,“ þegar ég hitti
foreidra drukknaðra barna, að ég get
varla sagt þeim hvað komið hefur fyr-
ir þau.“
í skjalasafni sálarrannsóknastofnun
arinnar í Utrecht eru fjöldamargar
skýrslur um skyggnilýsingur Croisets
varðandi týnd börn og margar sorg-
legar, en stundum rætist vel úr, og er
hér að lokum ein frásögn, þeirrar teg-
undar.
Drengurinn sem þráði aS ferðast.
Kona nokkur í úthverfi Utrecht-borg
ar, sem við getum kallað frú K. og
þekkti Tenhaeff lítils háttar, símaði til
hans föstudaginn 27. júní 1952 hálfgrát
andi og mælti: „Sonur minn Jan, sem er
þrettán ára, hefur verið týndur í tvo
daga. Ég er hrædd um, að hann hafi
hlaupizt á burt vegna þess, að einhver
árekstur var í skólanum“
Enda þótt konan hefði þegar sagt
lögreglunni frá hvarfi Jans, hafði hún
enn ekki haft neinar spurnir af honum.
Móðirin, sem var orðin mjög sorgmædd,
bað nú prófessorinn að gefa sér heimilis
fang Croisets í von um að hann gæti
eitthvað liðsinnt sér. Croiset bjó þá enn
þá í Ensohede og gaf prófessorinn henni
símanúmer Croisets þar, og talaði kon-
að við hann þegar í stað.
„Sonur þinn er á lífi og þú þarft
ekkert að óttast um hann,“ svaraði
Croiset um hæl. „Hann hefur farið að
hieiman á reiðhjóli með það í huga að
komast út að hafinu og á skip. Það er
ævintýraþrá í drengnum. Ég sé, að
hann hefur farið veginn til Valkenburg
og ætlar að reyna að komast til Belgíu
á þann hátt. Berðu engar áhyggjur af
þessu. Hann snýr heim aftur eftir
nokkra daga. Ef hann verður ekki kom
inn heim á mánudag (30. júní) þá láttu
mig vita aftur og skal ég þá reyna
að skyggnast um ieftir honum.
Daginn eftir töluðu foreldrar Jans
enn við Croiset. Sagði hann þeim þá
að hann hefði það mjög ríkt á tilfinn-
ingunni, að Jan væri enn í Belgiu. „En
ég er viss um“, sagði hann, „að hann
verður kominn heim til Utrecht þriðju-
daginn 1. júlí.
Snemma morguns á þriðjudag 1. júlí
símuðu foreldrar Jans enn þá til ofvit-
ans mjög óróleg yfir því, að ekki var
drengurinn kominn heim þó að nú væri
1. júlí.
„Það er nú ekki nema þriðjudags-
morgunn ennþá“, sagði Croiset. Áreið-
anlega munuð þið frétta eitthvað ákveð
ið af syni ykkar, áður en dagurinn er
allur“ og til þess að hressa þau ienn
betur, bætti hann við: „Ég vildi gjarn-
an fá að sjá ykkur öll saman á morgun
síðdegis í Utrecht, því að ég ætla þá
að heimsækja prófessor Tenhaeff.“
Klukkustund síðar símaði lögreglan í
Utrecht til K. hjónanna. Sonur þeirra
Jan var þá nýfundinn heill á húfi rétt
við landamæri Belgíu. Var hann á leið-
inni til Antwerpen, þar sem skipagöng-
ur voru tíðar, þegar hjól hans bilaði ná
lægt Dinant í Belgíu, og lauk þar ferð
þessa unga ævintýramanns, er hann var
búinn að hjóla 165 mílur. Og alveg
eins og Croiset skyggni hafði spáð, var
Jan K. kominn heim til sín í Utrecht
áður en þriðjudagurinn var allur.
Veskið sem fannst.
Ekki eru það aðeins týnd börn, sem
Croiset finnur, heldur einnig alls kon-
ar týndir hlutir. Þó er það aldrei að
vita, hvenær hann fæst til að sinna slík
um hlutum. Ef einhver segir t.d. við
hann: „Ég týndi í dag þúsund krónum“
væri hann eins vís til að svara: „Það
var nú slæmt“ og gleyma því um leið.
Aftur á móti, ef fátækt barn týndi aur-
unum sínum, sem það átti að hafa til
að kaupa handa sér miðdegishressingu
væri hann vís til að finna þá fyrir það.
Þegar hann var spurður að því hve-
nær hann teldi ástæðu til að skyggnast
eftir einhverjum fjármunum eða hlut-
um fyrir fólk, svaraði hann: Bara þegar
mér finnst vera einhver þörf á því. Ég
verð að hafa tilfinningu fyrir því, að
ég sé raunverulega að hjálpa einhverj-
um.
Maður bsitir S.G. Buine, fyrrverandi
nágranni Croisets, er hann átti heima í
Enschede. Honum segist svo frá:
Hinn 8. júlí 1952 var systir mín að
drekka te með konu minni að heimili
okkar. Sat hún hægra megin í dagstof-
unni baka til, nálægt opnum dyrum, sem
vissu út í garðinn, en lagði veskið sitt
á gólfið við hliðina á stólnum.
Allt í einu fór ungbarn að gráta inni
í svefnhiarberginu og fóru þá kona mín
og systir þangað inn til að líta eftir því.
Þegar þær komu til baka inn í dag-
stofuna var veskið horfið. Rétt er að
geta þess að undanfarandi daga hafði
okkur hjónunum tvisvar sinnum horfið
veski með lítils háttar peningum í.
Konan mín stakk upp á því, að við
töluðum við Croiset í síma og gerðum
við það.
Sagði hann okkur, að peningaveskið
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
14. júli 1968