Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.1968, Page 1

ÍSLENSK NÚTÍMALJÓÐUST
8. HLUTI
EFTIR JÓHANN HJÁLMARSSON
FYRSTA CREIN UM STEIN STEINARR
AIM TAKMARKS OG TILGANGS
Steinn Steinarr
Árið 1934 kveður eitt sérkennileg-
asta ljóðskáld þessarar aldar sér hljóðs:
Steinn Steinarr, skáldið sem viljandi og
óviljandi varð tákn nýjunga í bók-
menntum Þótt Steinn sé fyxir ýmissa
hluta sakir hefðbundinn í viðhorfum
sinum, er flestum tamt að líta á hann
sem upphafsmann nútímaljóðagerðar á
fslandi. Þetta er þó ekki að öllu ieyti
rétt afstaða. En Steinn er að minnsta
kositi uppreisnarmaðurinn. Hann geng-
ur lengra í leit sinni að nýjum veru-
leik en nokkur annar. Skáldævi hans er
sambæri'leg við listferil málara eins og
Þorvalds Skúlasonar, sem gerist braut-
ryðjandi nútímamálaralistar hérlendis,
en þar skilur á milli þeirra, að Steinn
leggur rækt við fleiri form en eitt í
skáldskap sínum, en myndheimur Þor-
valds verður æ einhliðari eftir að hann
snýr baki við hinnd ytri eftirlíkingu.
Ef til vill 'saninar þessi samanburður
ekki annað en það, að bókmenntirmair
eru jafnan íhaldssamari en myndlistin.
Fyrsta bók Steins, Rauðuæ loginn
brann, er skilgetið afkVæmi kreppuár-
araia. Eins og Jóhannes úr Kötlum dreym
ir skáldið um „nýjan heim, nýja menn-
ingu“, og eru þar komin sósíalistísk
lífsviðhorf. En trú Steins á mannllegt
vald er ekki jafn sterk oig hjá Jóhann-
esi. Hanin leynir ekki vonbrigðum sín-
um með hinn „hungraða verkalýð", sem
„skilur ekki sína eigin afstöðu til óvina
sinna“. Þess vegna lætur hanm sér nægja
vitundina um líf eftir dauðann:
Ef til vill betra líj,
ef til vill bjartara
og miskunnsamara
gagnvart fátækum mönnum.
(Úr Mold).
En um leið er það ekki sagt, að ljóð
Steins hafi ekki verið ski'lin „réttum"
skilningi samkvæmt formúlu stjórnmála-
baráttunnar á sinni tíð; um afstöðu hans
er raunar ekki að villast. Rauður log-
inn brann hefst á hvatningarljóði til
öreigaæskunnar, sem á eftir því sem
Steinn segir „allan heiminn að vinna“.
Og það er til marks um skáldskap
Steins, að hann er einna lakastur þegar
hann bregður sér í gervi vandlætarans
og umbótamannsins. Hin einfalda lífs-
mynd, sem okkur er kunn úr ljóðum
Jóhannesar úr Kötlum, á ekki við Stein.
Aftur á móti áfcti háðið eftir að verða
hans bitrasta vopn, því ádeiluskáld var
Steinn, þannig að fáir léku eftir.