Lesbók Morgunblaðsins - 09.03.1969, Qupperneq 7

Sjóinaður á kútter Ilaraldi.
©
Þœttir úr œfiminningum Sigurðar Guðmundssonar,
verkamanns í Reykjavík
& - ••■,<©,<
. * / 4 CSwSf ' ,, • • '—
. .. ■-, -S8»w»
'v “’Í' ' _L

ww— "
Frá Stykkishólmi.
Hinn 18. apríl 1916, var ég
skráður háseti á fiskiskipið
Harald frá Stykkishólmi. Þetta
var tvímastraður kútter, vélar-
laus. Stærð skipsins var 27.55
lestir. Skipstjórinn hét Guð-
mundur Guðbjörnsson og var
frá Sveinsstöðum í Neshreppi,
25 ára gamall, harðfriskur mað
ur, kátur og skemmtilegur. Fríð-
leiksmaður og prúðmenni mik-
ið. Það ljómaði af honum hvar
sem hann fór. Við vorum 17 á
skipinu. Elzti maður um borð
var 40 ára en sá yngsti 17 ára.
Við hinir vorum allir á líkum
aldri og skipstjórinn. Það var
því ekki furða þó oft væri
gleði og glaumur um borð í
kútter Haraldi. Einu sinni vor
um við að sigla inn til Stykkis-
hólms með hlaðið skip af þorski
og lentum í logni úti á flóan-
um svo við komumst ekkert
áfram. Ekki þýddi að renna
færi í sjó og draga nokkra gula
því það var ekkert salt um
borð. Það var því ekkert að
gera nema sofa og baða sig í
sólskini uppá dekki. Það þótti
okkur sumum tilbreytingarlítið
líf og langaði í æfintýri. Ég og
Guðjón bróðir skipstjórans vor
um álitnir mestu ærslabelgirnir
um borð og því var það eng-
in furða þó við ættum upptök-
in að því sem í hönd fór. Það
stóðu tveir stampar á dekk-
inu fullir af síld. Það gljáði svo
fallega á hana í stömpunum að
hún freistaði okkar Guðjóns og
við fórum að handfjatla hana.
Allt í einu dettur okkur í hug
að fleygja tveim stykkjum í fé-
laga okkar. Þeir reyndu að
forða sér undan, en það varð
til þess að við reyndum aftur
og hittum. Tóku þeir þá að
gjalda í sömu mynd svo fljótt
gekk á innihald stampanna.
Var þessi leikur bæði spenn-
andi og æsandi í senn. Skip-
stjórinn svaf niðrí káetu og
vissi ekkert um neinn sildar-
slag fyrr en honum barst há-
vaðinn. Skipti nú engum tog-
um — Hann birtist á nærklæð-
unum í kýrauganu og kallar
til okkar Guðjóns að hætta
strax þessu síldarkasti. Við
svöruðum með því að senda hon
um nokkur stykki. Sum skotin
hittu hann vel og þá var okkur
skemmt. Hann sá nú að ekkert
þýddi að tala við okkur og
stakk sér í skyndi í koju aftur.
Heldur svo síldarslagurinn
áfram enn um stund og kemur
þá skipstjórinn alklæddur og
skipar okkur að hætta látun-
um. Við svörum með því að
herða sóknina að félögum okk-
ar og fær skipstjóri sinn
skammt af henni. Sér hann nú
að hér dugir engin góðmennska
og skipar nú félögum okkar
Guðjóns að gera skyndiárás á
okkur þar sem hann vissi að
við áttum upptökin. Hefst nú
æðisgengin viðureign á báða
bóga, sem ekki lauk fyrr en
bæði kerin voru hroðin. Fór
um þá sumir af áhöfninni und-
ir þiljur að hafa fataskipti en
aðrir hófu árangurslausan elt-
ingarleik við okkur Guðjón.
Síðast stukkum við vinirnir
uppí reiða sitt hvoru megin við
formastrið og neituðum að fara
niður fyrr en friður væri sam-
inn. Þá fórum við rólegir nið-
ur og hrósuðum sigri en um
það voru skiptar skoðanir. Svo
var farið að taka til eftir bar
dagann og hló skipstjóri að öllu
saman. Nú var kominn góður
kaldi og við hífðum upp seglin
og sigldum inn í Stykkishólms
höfn, glaðir eftir góðan afla
og sáttir hver við annan.
4. september hættum við veið-
um og höfðum aflað ágætlega.
Vorum við þá afskráðir. Skip-
stjórinn skrifaði um hegðun
hvers og eins af áhöfninni í
sjóferðabækurnar. í minni bók
stóð: Hegðun góð, skipið hætt
veiðum. G.G. Þetta fannst mér
afbragð og lýsa manninum vel.
Guðmundur Guðbjörnsson var
einn meðal duglegustu sægarpa
á Hellissandi. Hann var formað
ur á eigin bát sem hét Sigur-
fari. Guðmundur var sagður
aflamaður mikill og fengsæll,
aðgætinn á sjó og drengur hinn
bezti við sína háseta, dugmik-
ill, hugprúður og ósérhlífinn.
Síðast frétti ég það af mínum
ástsæla skipstjóra, Guðmundi
Guðbjörnssyni, að hann hefði
fallið útaf bryggju á Siglufirði
og drukknað. Hann var þá skip
stjóri á m.b. Ingimundi gamla.
Blessuð sé minning hans.
Um haustið þegar ég hætti
á kútter Haraldi, réðst ég vinnu
maður að Sveinsstöðum til Guð-
björns bónda Bjarnasonar og
Helgu Jónsdóttur konu hans,
foreldra Guðmundar. Kaup mitt
var ákveðið 260 krónur yfir ár
ið. Guðbjörn átti laglegt bú og
hirti ég skepnurnar með hon-
um og vann ýmis störf þar á
milli, sem viðkomu heimilinu.
Allt var í röð og reglu á þessu
sveitaheimili, enda var sambúð
hjónanna með afbrigðum góð.
Þar tíðkaðist að lesa húslestur
á sunnudögum, og þótti það göf
ug heimili, sem við héldu þeim
sið. Mér líkaði vel á Sveins-
stöðum. Guðbjörn var ágætur
húsbóndi, stilltur og prúður og
ábyggilegur í viðskiptum, glögg
ur maður á marga hluti og mjög
vinsæll og hjálpfús. Kona hans
stóð í öllu við hlið hans, sem
hinn tryggi og góði förunaut-
ur og hvatti hann til dáða og
drengskapar, enda var hún
einstaklega göfug kona. Það
Ijómaði af henni hvar sem hún
gekk, úti eða inni. Stundum fór
ég á böl'l um veturinn, annað-
hvort út á Sand eða til ólafs-
víkur og voru allar þær ferðir
minni ágætu húsmóður að þakka
Mitt á milli Sveinsstaða og Ól-
afsvíkur er ólafsvíkur-Enni.
Var talið reimt undir Enninu
og margar furðusögur sagðar
um það. En aldrei varð ég þó
var við neitt dularfullt, og var
ég þó oft þar á ferð að nóttu
til. Á Sveinsstöðum varð ég
stór-fjáreigandi. Ég átti orðið
9 fallegar kindur og þar að
auki eitt hross. Það var hryssa
grá að lit, og kölluð Grána.
Hún var skeiðhestur mikill og
hinn mesti kjörgripur. Var hún
því mikið eftirsótt til reiðar, en
ég nískur að lána hana. öfund-
uðu mig margir þegar ég sté á
bak Gránu minni og við tók-
um sprettinn. Reiðtúrarnir voru
miklar unaðsstundir. Hún var
svo þýð að maður hreyfðist
ekki á henni.
XJm vorið kom Guðbjörn að
máli við mig um það, hvort mér
væri ekki sama þó hann réði
mig á skakskútu yfir sumarið,
og lét ég það gott heita. 28.
apríl, 1917, var ég svo skráður
háseti á kútter Björninn, eign
Sæmundar kaupmanns í Stykk
ishólmi. Hét skipstjóri Guðbjart
ur Stefánsson og var úr Hólm-
inum. Var það stór og gjörfi-
legur maður og prúðmenni gagn
vart hásetum sínum, ræðinn og
spaugsamur í vinahópi, ákveð-
inn við sitt starf og stjórnsam-
ur. Við vorum 10 eða 12 á skip-
inu yfir úthaldið og allir sitt
úr hverri áttinni, þó flestir bú
settir á Hellissandi. Fæðið var
yfirleitt lélegt á þessum fiski-
skútum, þó ekki verra á skip-
um Sæmundar en annarra út-
gerðarmanna á þeim tímum.
Allra verst var að fá peninga
hjá þeim. Kostaði það oft mikið
erfiði og hafði oft talsverðan há
vaða í för með sér á báðar
hendur, að ekki sé meira sagt.
Við fengum ágætan afla þessa
sumarvertíð þó hásetahlutir
yrðu nokkuð ójafnir og lá margt
þar til grundvallar. Mennvoru
misjafnlega fisknir eins og það
var kallað á sjóaramáli, þolnir
við að standa frívaktir og fleira.
Líka voru mennmisjafnlega ge'ð
prúðir við skakið, sumir voru
með ljót orð á vörunum og höfðu
annað ljótt í frammi, hvort sem
gekk vel eða illa. Aðrir voru
rólegir á hverju sem gekk. Af
þeim var margt hægt að læra.
Björninn hætti veiðum 31. ágúst,
og voru þá allir afskráðir og
hegðun hvers og eins skrifuð
í sjóferðabækumar. Þurfti ég
ekki að kvarta frekar en í
fyrra sinnið undan einkunn
minni þó talinn væri full ærsla
fenginn á köflum.
Þegar menn voru afskráðir af
skipinu fóru flestir að hugsa
til heimferðar, þar á meðal ég.
Sandarar fengu sér leigðan mót
orbát til að flytja sig og sitt
tros út á Sand, og fékk ég að
fljóta með. Ég gekk svo frá
Sandi að Sveinsstöðum og fögn-
uðu húsbændur komu minni.
Nú biðu mín önnur verkefni.
Tóku nú við haustannir og tók
ég þátt í þeim eftir mætti. Þeg-
ar allt fé var komið af fjalli
kom í ljós að minn fjárhópur
hafði rýrnað talsvert. Olli það
mér vonbrigðum, svo ég ákvað
að hætta við að verða bóndi.
Seldi ég þær fáu kindur, sem
eftir lifðu kvaddi hjónin á
Sveinsstöðum og hélt til Ólafs-
víkur, skítblankur. Ég fékk
inni í Ólafsvík hjá Kristínu
systur minni og manni hennar,
Pétri Jóhannssyni formanni.
Var ég svo hjá þeim um vetur-
inn við ýmsa snúninga og fékk
fyrir það fæði og húsnæði og
þóttist hólpinn. Ekki man ég
eftir neinu markverðu frá veru
minni í Ólafsvík þennan tíma,
nema hvað ég fór á böll eins
og aðrir ungir menn og hef ef-
laust litið hýru auga til kven-
fólksins. En það kom ekkert að
sök og stóð ég ómeiddur eftir.
Þegar fór að líða á veturinn
fór ég að hugsa til hreyfings.
Kvaddi ég mína hjálpfúsu syst-
ur og hennar mann og bað guð
að launa fyrir mig. Hélt ég síð-
an til Stykkishólms í von um
skipsrúm yfir vertíðina.
HÓTELMENNINGIN f
STYKKISHÓLMI 1917
að var um kvöld í norð-
anstormi, frosti og kulda, sem
ég kom til Stykkishólms, og fór
ég strax að leita fyrir mér um
gististað yfir nóttina. Gekk það
ekki greiðlega því lítið var um
slíka staði í smákaupstöðum á
þeim árum. Loks er mér bent á
hús eitt þar sem seld sé nætur-
gisting fyrir eina krónu, en
jafnframt sagt, að þar sé ill-
verandi sakir sóðaskapar og
kulda. Varð ég þó að láta mér
það lynda þar sem ekki var á
öðru völ og ótækt að liggja úti.
Baðst ég síðan gistingar og var
það auðsótt. Var mér vísað upp
á loft í húsinu og sagt að taka
þar eitthvert rúm. Þegar á loft-
ið kom leizt mér ekki á blik-
una. Var plássið óþiljað með
öllu og engin upphitun. Nokk-
ur rúmflet voru þarna ógirni-
leg mjög, að öðru leyti ekkert
það sem bent gæti á, að þarna
væri mönnum ætlað að vera. Ég
lagðist svo með hálfum huga í
eitt þessara fleta en svefninn
varð ekki langur. Ofan á kuld-
ann bættist nú það, að mér varð
snögglega illt í maganum. Ágerð
ist verkurinn svo fljótt að ég
stekk fram úr bælinu og skima
tryllingslega kringum mig. Nú
voru klósett ekki komin í móð
á þessum árum nema þá í allra
fínustu húsum, og voru því góð
ráð dýr. Svefnfélagar mínir
rumskuðu nú í hinum fletunum
við skarkið, og ti'kynntu mér
óspurðir að vonlaust væri fyr-
ir mig að leita að náttgagni.
Það fyrirfyndist ekki í húsinu.
Ég yrði bara að notast við það,
sem hendi væri næst eins og
þeir. Lögðust þeir síðan útaf
aftur og sofnuðu. Nú var ég í
tvennum nærbuxum og þar sem
enginn tími vannst til umhugs-
unar, fór ég úr öðrum þeirra
Framh. á bls. 14
9. marz 1960
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7