Lesbók Morgunblaðsins - 09.03.1969, Blaðsíða 14

verk. Þetta er eitt meiriháttar
myndasafn. Myndirnar eru oft-
ast ólíkar og ósamstæðar, en
næstum aldrei yfirborðskennd-
ar. Þær eiga sér jafnan rætur
djúpt í hugarinnum skáldsins,
og lifa og kvika í margs kon-
ar tilbrigðum fyrir hugarsjón-
um manns. Thór skrifar varla
svo eina málsgrein í þessari
bók, að ekki spretti fram ný-
stárleg mynd. Við fyrstu sýn
virðast sumar myndirnar bein-
línis fárán'leikinn uppmálaður,
en við nánari athugun kemur
oftast í ljós, að myndirnar eru
byggðar upp af sterkri skáld-
sýn og rökfræðilegri ná-
kvæmni. Stíll Thors er þrí-
einn, eins og flest sem er
stórt í tilverunni: hann er
myndríkur, búinn djúpri
tilfinningu, og stundum svo
fínkögraður, að hann minnir
helzt á blómamyndir eftir Sölva
Helgason. Til að sjá allt í
skáldheimi Thors, þyrfti maður
helzt að koma sér upp einhvers
konar andlegri smásjá. Margir
spyrja um boðskap bókarinnar.
Mér er næst að halda að hér
sé ekki um neinn sérstakan boð
skap að ræða. Hitt er víst, að
í þessu verki þreytir Thor
stílíþrótt sina til hins ýtrasta,
en lætur kannski flest annað
lönd og leið.
ÓJ. Hinn umsvifamikli bók-
menntagagnrýnandi og ritstjóri
Skírnis, ÓJ, hefur tekið sig til
og þýtt á íslenzku nýjustu
verðlaunabók Norðurlandaráðs
Loftsiglinguna, eftir P.O. Sund
man. Yrkisefnið er einn mesti
harmleikur sem orðið hefur í
landkönnunarleiðöngrum, bæði
fyrr og síðar. Þarna er sagan
um Andrée og félaga hans tvo,
sem hugðust komast með loft-
belg á norðurheimskautið frá
Svalbarða sumarið 1897. Það er
ekki í lítið ráðizt að skrifa
skáldsögu um atburð sem þenn
an, að „yrkja í eyður mann-
lífsins og heimi'ldanna", á þann
hátt að verðugt sé viðfangsefn-
inu, svo ekki sé meira sagt
(það sem hér er sett innan
gæsalappa er tekið úr grein
ÓJ, Aldarhættir, Alþ.bl. 22.12.
1968). Skáldsaga Sundmans
er „dæmi um sögulega frásögn
sem er að hugsa sér að verða
skáldskapur“. En því miður, í
þessari verðlaunabók fer helzt
til Mtið fyrir „skáldlegri ný-
sköpun heimilda". Höf. fær
alltof sjaldan gætt frásögn sína
lífi, höfuðpersónurnar koma
nær því aldrei í nærsýn, mað-
ur fær ekki skyggnzt í hug
þeirra nægilega mikið, svo þær
verði manni verulega minnis-
stæðar. En Sundmann stílar
„látlaust og snyrtilega". Þó
verður að teljast til stillýta, að
Sundman slítur oftlega í sund-
ur setningar sem saman eiga í
málsgrein. Þannig dreifir hann
texta sínum eins og berjaskyri
yfir síður bókarinnar.
Annars er það um þýðingu
ÓJ. á þessari bók Sundmans
að segja, að hún er „það hrein-
asta sem ég hef lesið“ frá bans
hendi. Ekki tiltökumál þótt ein-
staka setning sé dálítið kjána
leg. Hitt er umtalsvert, og sjálf-
sagt að hnýta því hér aftan í,
að nú um sinn virðist ÓJ. skrifa
heldur betri bókmenntagagn-
rýni en áður. Enginn skal þó
taka orð mín þannig, að þetta
þurfi að vera einn af merkis-
viðburðum ársins 1968. Kannski
kemur allt hið gamla bráðlega
til ski'la aftur hjá ÓJ — hver
veit.
HOFFMANN
Framh. af bls. 11
antíska Cora hans giftast skóla
kennara í Königsberg að fengn
um skilnaði við hinn óþolandi
herra Hatt vínsala.
Hoffmann beið þó ekki var-
anlegt sálutjón við þessi tíð-
indi nema siður væri, því að
þessi reynsla varð honum til
allmikils þroska, svo að það var
ekki fyrr en löngu, löngu
seinna, að neitt svipað þessu
kæmi fyrir hann aftur.
1798 var móðurbróðir hans
skipaður í dómarastöðu í Ber-
lín, og hann fékk því til leiðar
komið, að Hoffmann fengi einn-
ig að starfa með sér þar. Flutt-
ist nú frændfólkið þangað og
þar dvaldist Hoffmann til árs-
ins 1800 og tók þar ágætt loka-
próf í lögum, svo að hann hafði
nú réttindi til að skipa há dóm-
araembætti. Sama ár var hann
skipaður í sína fyrstu stöðu sem
slíkur — í Posen. För hans
þangað markar glögg tímamót í
ævi hans. Hoffmann er orð-
inn sjálfstæður maður, embætt-
ismaður í hinu volduga Prúss-
landi, hann er 24 ára gamall og
á eftir að lifa 22 viðburðarrík
ár.
Á víð og dreif
Framh. af bls. 7
og notaði þær fyrir næturgagn
bögglaði þeim svo saman og
faldi undir bælinu. Síðan lagðist
ég útaf aftur og reyndi að
sofna. Vegna kuldans var mér
enginn vegur að festa blund og
fór ég því að ganga um gólf
til að halda á mér hita. Verður
mér þá að skömmum tíma liðn-
um svo mál á að kasta af mér
vatni að ég leik allur á hjól-
um. Sé ég nú ekki annað ráð
vænna en vinda mér út ínorðan
áttina og gaddinn fyrir utan.
Kemst ég rétt út á forstofu-
tröppurnar, en þá stendur bun-
an útí loftið. Hypja ég nú upp
um mig buxurnar í bráðum
hvelli og hleyp allt hvað af
tekur úr augsýn frá húsinu, því
ég dauðskammaðist mín. Hægi
ég þó brátt á mér, því það hlýt
ur að líta grunsamlega út að
vera á svona hlaupum um há-
nótt, ég get heldur ekki girt
mig almennilega hlaupandi. Svo
ég fór að ganga eins og maður.
Nú þegar öl'l líkamleg óþæg-
indi voru horfin verð ég dálítið
hugsjúkur útaf bögglinum sem
ég skyldi eftir undir fletinu.
En þá kom mér í hug að eng-
Óinn vissi hvað ég hét, hvaðan
ég kom eða hvert ég færi, sem
var nú það allra bezta, lifnaði
því fljótt yfir mér aftur. Ekk-
ert er líka svo með öllu illt,
að ekki boði nokkuð gott. Fund
ur hótelfrúarinnar ásamt krónu
missinum, mundi kenna henni
að hugsa betur til gesta sinna
framvegis. '
Strax um múrgunin festi ég
mér svo skipsrúm.
JÓNARNIR TVEIR
að var á árunum þegar
ég var seztur að í Reykjavík,
orðinn virkur meðlimur í Al-
þýðuflokknum og búinn að
stofna heimili, að ég þurfti að
leita til Útvegsbankans með
framlengingu á víxli. Þetta var
á atvinnuleysisárunum og ég
búinn að vera vinnulaus um
lengri tíma. Þá voru starfandi
við bankann tveir Jónar, þeir
Jón Baldvinsson og Jón Ólafs-
on bankastjórar. Eg pantaði við
tal við Jón Baldvinsson og bar
upp bón mína. Eg tjáði honum
vandræði mín með að greiða
víxilinn eins og á stæði fyrir
mér, atvinnulausum verkamann
inum, og fór fram á að hann
framlengdi víxilinn. Neitaði
hann bón minni ákveðið og
gékk ég þá út án frekari orða
og var þungt í hug. Kveið ég
nú mjög hlutskipti mínu, þar
sem ég var búinn að koma mér
upp húsi, sem nú yrði hirt af
mér og ég með konu og fjögur
börn.
Þarna sem ég er á rölti mínu
um göturnar, ráðlaus og í öng-
um mínum rekst ég á kunningja
minn einn, sem spyr mig að því,
þegar hann sér hvað ég er dap-
ur í bragði, hvort eitthvað ami
að mér. Honum komi það spánsk
fyrir sjónir að sjá mig svona
niðurdreginn sem venjulega sé
hrókur alls fagnaðar. Skýri ég
honum þá frá vandræðum mín-
um og neitun Jóns Baldvinsson
ar bankastjóra. Þegiir kunningi
minn drjúga stund og við ráf-
um um göturnar, þar til loks að
hann segir:
— Því talaðir þú við þenn-
an Jón? Sigurður minn.
— Nú ég talaði við réttan
Jón, anza ég.
— Nei, svarar kunningi minn
þú hefur rætt við skakkan Jón
Farðu nú til betri Jóns. Hann
greiðir götu þína, þótt ekki leiði
hann verkalýðinn eins og skakki
Jón. Hann er líka flokksbróð-
ir minn og hann leit kíminn á
mig.
A svona guðleysishjal vildi
ég ekki hlusta. Það hljóp hund
ur í mig, og ég kvaðst ekki
ræða við hann meir og sýndi á
mér fararsnið. Bað kunningi
minn mig þá að láta ekki flokks
tryggðina ráða yfir skynsem-
inni þar sem mér riði það á
svona miklu að geta samið um
víxilinn.
Hugleiddi ég orð kunningja
míns þarna sem ég rölti heim á
leið, og þar sem ég átti engra
úrræða von, ákvað ég að bregða
mér á fund Jóns ólafssonar.
Þar væri þá engu að tapa.
Ber ég svo fram mál mitt við
Jón Ólafsson bankastjóra og
bið hann liðsinnis. Hlustar hann
á mig með mikilli vinsemd og
segir síðan og glottir við:
Berð þú svo mikið traust til
mín, að þú treystir mér betur
en Jóni Baldvinssyni til að leysa
úr vandræðum þínum?
Ég er búinn að fara til hans,
segi ég, og hann sagði blákalt
nei. Svo kingi ég bitanum og
læt þetta vaða:
En ég veit að svar þitt verð-
ur annað,, að öðrum kosti
hefði ég ekki leitað á þinn
fund.
Þegir Jón ólafsson og á með-
an leik ég á nálum. Loks seg-
ir hann og af ríkri sannfær-
ingu:
— Mikil er trú þín maður:
Svo brosti hann til mín gegn-
um þykkt og mikið skeggið,
sem mér þótti fara honum svo
ljómandi vel á þessari stundu,
og bætti við: Þú skalt fá bón
þína uppfyllta.
Skömmu síðar hitti ég kunn-
ingja minn á götu, léttur í skapi
Þú hefur farið eftir ráðlegg-
ingum mínum, Sigurður minn,
segir hann.
Ég fékk lánið, anza ég treg-
lega.
Svona eru allir sjálfstæðis-
menn góðir, segir kunningi min
og flokksbróðir Jóns Ólafsson-
ar.
Ég nennti ekki að fara að
þrasa við hann um pólitík en
vildi samt lækka aðeins í hon-
um vindinn, og sagði því.
Hafa skaltu góð ráð hvað-
an sem þau koma. Og vertu
bless.
Þú ert þverhaus, svaraði
hann. Með það löbbuðum við
hvor sína leið — á flokksfund.
ÖNNUR VÍXILSAGA
að var eitt sinn að ég
átti í peningakröggum sem oft-
ar. Ég átti að greiða á ákveðn-
um degi 5000 krónur, en átti
þær ekki handbærar. Nú átti
ég skuldlaust hús, og þar sem
ég vildi síður láta hirða af mér
húsið vegna skuldar, sem ég
taldi mig ekki eiga að standa
skil á, enda um það samið á
öðrum vettvangi, þurfti ég eitt-
hvað ti’l bragðs að taka. Var ég
úrræðalaus með öllu þar til
ekki voru nema tveir tímar til
stefnu um útvegun fjárins. Dett
ur mér þá í hug að leita til Út-
vegsbanka Islands. Þar panta
ég viðtal við banikastjóra og fæ
það eftir nokkra bið. Þegar ég
hef heilsað bankastjóranum og
sezt ber ég upp erindið og bið
um fimm þúsund króna víxil-
lán. Get þess, að ég eigi skuld-
laust hús. Bankastjórinn segir
nei, þa’ð sé ekki hægt, síztsvona
í einum hvelli eins og ég færi
fram á. Hann væri ekki einn í
ráðum, bankinn væri félítill, ill
ar heimtur og svo framvegis.
En ég er heldur skilningssljór
á þessar afsakanir bankastjór-
ans og segi skýrt og skorin-
ort að hann geti vel veitt mér
þetta lán, sé viljinn hjá hon-
um nógu sterkur. Hanm horfir
skrýtilega og þegjandi á mig
andartak, endurtekur neitunina
stendur síðan upp og vísar mér
á dyr. Ég rís líka á fætur,
rö'lti treglega til dyra, vík mér
þar við og segi:
— Ég hélt ég hefði verið
að tala við mann!
Bankastjórinn þegir við og
segir svo:
— Og nú hafið þér skipt
um skoðun?
— Já, segi ég blákaldur.
Þá brosir bankastjórinn og
segir:
— Viljið þér ekki setjast
snöggvast aftur og segja mér
hvað þér ætlið að gera við
þessa peninga?
— Það er einkamál, anza ég
og stend sem fastast.
— Þá horfir nú málið illa við
svarar bankastjóri, og svipur-
inn þyngist aftur. Líst mér nú
illa á blikuna — en þá lýstur
því niður í mig eins og eld-
ingu niður í reykháf hvernig
bjarga megi málinu og segi:
— Mér finnst það nú and-
skoti hart ef þér neitið flokks-
bróður um svona lítilræði. Það
getur ekki verið rétt hjá yður,
segir bankastjóri hægversklega
að við séum flokksbræður, ég
minníst þess ekki að hafa séð
yður áður.
— En ég hef oft tekið eftir
yður á fundunum, segi ég, þar
sem við höfum báðir verið mætt
ir sem fulltrúar fyrir sama
flokkinn.
Og nú settist ég og færði
honum óyggjandi sannanir máli
mínu til stuðnings, sem hann
tók fullkomlega gildar. Og færð
ist nú mál mitt í betra horf.
Talaðist svo til milli okkar að
hann var fús til að lána og
það í hvelli og ég að taka við.
Tókumst við í hendur uppá
það. Þakkaði ég síðan hjartan-
lega greiðann, það er sjálf-
þakkað, svaraði bankastjóri og
bætti síðan við: Finnst yður nú
að þér hafið verið að tala við
mann?
— Já, sagði ég blákalt. Kvödd
umst við síðan með kærleikum,
og skömmu síðar labbaði ég út
úr bankanum með fimm þúsund
kall upp á vasann, kófsveittur
en glaður í huga.
SAGA AF FÍNUM
LOFORÐUM
að var einu sinni einn
sólbjartan sumardag, þegar ég
ásamt starfsfél. mínum í bæj-
arvinnunni er að gegna starfi
mínu, að heilsað er upp á mig.
Vík ég mér við og kenni þar
yfirfjárhirðinn frá Hvanneyri.
Höfðum við unnið saman að
skepnuhirðingu vetrartíma einn
eigi alls fyrir löngu. Nú var
hann orðinn stórlax í Reykja-
vík, búnaðarmálastjóri með
meiru, svo ég varð talsvert
hlessa á, að hann svona uppá-
klæddur eins og hann var,
skyldi þekkja mig, skítugan
verkamanninn og minnast fornr
ar samvinnu. Hann spyr mig al
mennra tíðinda úr mínu starfi
og horfir yfir hópinn, vinnu-
félaga mína, sem horfa andtakt
ugir á hann. Samtalið verður
ekki langt, því ég er að vinna
og má ekki svíkjast um, enda
tel ég víst að hann sé líka í
einhverskonar embættisgjörðum
og megi ekki tefja heldur. Svo
ég sný mér aftur að því að
fína til gangstéttina. Um leið
og hann kveður mig með handa
bandi, kallar hann til mín:
— Leitaðu til mín, Sigurður
minn ef þú þarft þess með, og
ég skal liðsinna þér.
— Þakka þér hjartanlega fyr
ir, svaraði ég og volgnaði um
hjartaræturnar yfir góðvilja
mannsins. Og hann hverfur á
braut eins virðulegur í fasi og
hann birtist.
Þegar hann er horfinn þyrp
ast vinnufélagar mínir í kring-
um mig, og spurningunum rign-
ir niður. Allir vildu fá að vita
hvaða herramaður þetta væri.
— O, þetta var gamall vinnu
félagi, segi ég drýgindalega,
Steingrímur Steinþórsson bún-
aðarmálastjóri. Hann vasast í
öllu og á ítök alls staðar.
— Þú ert ekki á flæðiskeri
staddur með vinnu, Siggi, segja
félagar mínir og öfundsýkina
leggur af þeim eins og fýlu af
skarna.
— Onei, segi ég drýginda-
lega, það verður gott að eiga
hann að. Þeir tímar geta kom-
ið að ég minni þann miklamann
á loforð sitt, og þá mun ekki
standa á honum að uppfylla
það.
— Við mundum fara til hans
strax á morgun, segja félagar
mínir í einum kór, og fá gott
djobb.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. marz 1M0