Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1969, Blaðsíða 7

þegnskylduvinnunni og óskar
að hún komist í framkvæmd
sem fyrst.“ Einhver hagyrðing-
urinn fann hvöt hjá sér til að
setja sína skoðun fram í
bundnu máli, en ekki varð vísa
hans jafn kunn og staka Páls
Árdals.
Mér finnst það líkt og fugla-
kvak
að færa vörn um þessa grein.
Þegnskyldan er þrælatak,
þjóðarskömm og llandsins mein.
1 lok þessa námskeiðs þ. 14.
janúar var haldin skemmti- og
fræðslUiíamikoma, sem sótt var
af 200 manns. Þar flutti Einar
Helgason fyrirlestur um líf
jurta og Jón Jónatansson um
samheldni og samvinnu. Um
kvöldið hófst umræðufundur,
sem stóð til kl. 3 um nóttina.
„Mátti þar heyra margar fjör-
ugar ræður, enda toluvert mann
val úr báðum sýsluim“, segir í
Suðurlandi. Síðan skemmtu
menn sér við upplestur, söng
og dans til kl. 7 um morgun-
inn.
Næsta ár var dauft fyfir bún
aðarnámskeiðinu við Þjórsár-
brú. Frá því er sagt í Frey
1911, b'ls. 28 á þessa leið: „Bún-
aðarnámskeið við Þjórsárbrú
fór fram dagana 8.—14. janúar.
Fyrirlestra fluttu þeir Sig. Sig-
urðsson og Einar Helgason.
Ennfremur þeir Jón búfræðing
ur Jónatansson og Einar Sæ-
mundsson skógræktarmaðuir.
Áheyrendur 10—20.“
Þessi dræma þátttaka mun
hafa valdið því, að ekki var
boðað til námskeiðs á Suður-
landi næsta vetur. En ekki
létu ráðunautarnir fræðslustarf
sitt samt niður falla. Nú héldu
þeiir vestur í Dali að Hjarðar-
holti þar sem sr. Ólafur Ólafs-
son hé'lt uppi alþýðuskóla við
góðan orðstír. Þar var námskeið
9.—14. janúar, sótt af um 50
manns og var um helmimgur
þeirra bændur.
En nú höfðu Sunnlendingar
aftur sótt í sig veðrið enda
hvattir lögeggjan í Suðurlandi
að láta ekki þetta menningar-
starf falla niður vegna slæmr-
ar þátttöku. Var niú efnt til
námskeiðs í Þjórs.rtúni 6. jan-
úar 1913. Komu 54 nemendur.
Fyrirlesarar voru 6. Jón H.
Þorbergsson, Jón Þorláksson og
Sig. Sigurðsson fluttu 6 er-
indi hver, Jón Jónatansson 4
og Einar E. Sæmundssen og
Valdimair Bjarnason búfræðing
ur í Ölvesho'lti 2 hvor.
Nú var Einar Helgason ekki
með. Var hans saknað enda
honum aldrei ofaukið þar sem
mannkvæmt er“ segir Suður-
land.
Af fyrirlesurunum var Sig-
urður ráðunautur sjálfkjörinn
foringi. Um þá forustu var þetta
kveðið:
Þeir voru komnir þar saman
sex
og Sigurður undir eins kosinn
rex,
en Einari það í augum vex,
hann einn vildi tign þá hljóta.
En skaðinn sá honum bættist
brátt
því í búrinu fram á miðja nátt
hann smierist á miilli snóta.
Síðasta námskeiðið í Þjórsár
túni hófst 22. janúar 1914. Það
sóttu 50 nemendur. Fyrirles-
arar voru þessir:
Einar E. Sæmundsen hélt 4
fyrirlestra 2 um skóga landsins
að fornu og nýju, 1 um trjá-
rækt og blómarækt og 1 um
álþýðukveðskap. Ingimundur
Jónsson í Holti talaði um hirð-
ingu á kúm og um verklegt
búnaðarnám, Jón Jónatansson
hélt 2 eirindi um verkfæri og
notkun þeirra, 1 um akstur, 1
um nýyrkju og 1 um garðrækt.
Kofoed-Hansen ræddi um skóg-
armál. Sigurður Sigurðsson hélt
6 erindi, 2 um fólksstreymið
úr sveitunum, 1 um hrossarækt,
1 um búreikninga, 1 um vinnu
og framleiðslu og í einu erindi
beindi hann máli sínu til ungra
manna sérstaklega.
Páll Bjarnason kennari á
Stokkseyri flutti tvö erindi um
menningu og menntun, ólafur
ísleifsson ræddi í tveim fyrir-
lestrum um félagsskap bænda
í Ameriku og Amerikiumann-
inn Burbank og starf hans að
jurtakynbótum, og Þorfinnur
Þórarinsson á Spóastöðum hélt
eitt erindi um viðskiptastefnu.
Eins og af þessari upptalningu
má sjá, var að þessu sinni enn
meiri og fjölþættari fræðsla á
boðstólum en á fyrri námskeið-
um í Þjórsártúni. Hafði þó jafn-
an verið vel til þeirra vandað.
Þó er eftir að geta um þá
sem settu sérstakan svip á þetta
samkomuhald og munu jafnan
hafa verið í fersku minni þeirra
manna, sem sóttu námskeiðin í
Þjórsártúni. Það voru sendi-
menn alþýðufræðálunefndar
Stúdentafélagsins, þeir Árni
Pálsson og Jón Sigurðsson frá
Kaldaðarnesi.
Árni flutti sex erindi um
stjórn landsins á lýðveldistím-
anum og eitt um vemdum ís-
lenzkunnar. Jón flutti tvö er-
indi, annað um Jónas Hall-
grímsson og hitt um sendibréf.
Einnig las hann upp nokkur
kvæði. Þóttu fyrirlestrar Árna
skýrir og ljósir og snil'ldarlega
fluttir og mjög var rómaður
upplestur Jóns. „En það þótti
flestum, að Jón væri heldur
spar á þessa list sína, því að
þótt menn klöppuðu hreyfði
Jón sig ekki að heldur“, segir
Suðurland.
Máske hefui- það verið fyrir
áhrif frá nærveru þessara and-
ans manna að sunnlenzkir hag-
yrðingar voru óvenju frjóir á
þessu námskeiði og létu meira
heyra frá sér en áður. Skulu
nú tilfærðar nokkrar stökur og
tilefni þeirra. —
I einum fyririestri sínum tal-
aði Árni Pálsson um Guðmund
biskup góða og taldi hann hafa
verið hinn mesta skaðræðis-
mann. Á málfundi sama dag
voiu bannlögin til umræðu.
Árni var andbanningur og
mælti skörulega fyrir sinum
málsta'ð. Um málflutninig Árna
þennan dag voru kveðnar þess
ar tvær stökur:
Vondan hefur þú góðan gert
Gvend minn þúsund vetra,
en annað mundi meir um vert
og mannfölkinu betra.
Færi vatnið fyrir bí
fylllti vínið munna.
Hlauptu og mokaðu ofan í
al'la Gvendarbrunna.
f sambandi við bannlagaum-
ræður kvað andbanningur:
Þótt við drekkum drjúgum öl,
sem dæmin ávaillt sanna,
mun það varla meira böl
en mælgin templaranna.
Einn fyrirlesaranna vítti
mjög deyfð og áhagaleysi ungu
mannanna og viðhafði þau orð
um þá, að þeir væru „eitthvað
svo sauðsilegir“. Þá var kveðið:
Þó margir séu á móti‘ honum
hér
má honum sannmáls unna,
en eingarfal’l af sjálfum sér
samt hann ætti að kunna.
Si'gurður riáðunaubur var þing
maður Árnesinga. Bar það á
góma, að óánægja með Mikla-
vatnsmýraráveituna miundi ef
til vill draga úr kjörfylgi Sig-
urðar í næstu kosningum, svo
að jafnvel þingsætið væri í
hættu. Út af þessu var kveðið:
Þótt hún vilji ei vaxa nóg
og vatni á mýrar spúa
drekkt getur hún Þjórsá þó
þingmennskunni hans Búa.
En það sýndi sig í kosning-
unum þetta sama ár, að ótti
þessi um þingmennsku Sigurð-
ar var með öllu ástæðulaus. Þá
voru þeir kosnir þingmenn Árn
esinga hann og Einar Arnórs-
son, Sigurður með 418 atkvæð-
um og Einar með 353. Keppi-
nautar þeirra fengu 285 og 270
atkvæði.
Á fyrsta umræðufundi nám-
skeiðsins var rætt um búreikn
inga og mest mælt með tvö-
földu bókhaldi. Þá var kveðið:
Rífast þeir um reikninga
reyna mjög á heimskuna,
trúa því að ,,tvöfeldni“
tryggi bóndans sjálfstæði.
Eitt sinn var það undir borð-
um, að rætt var um bannlög-
in og sló í harða brýnu. Bann-
menn voru m.a. Sigurður ráðu
nautur, Böðvar á Laugarvatni
og Gísli í Kakkarhjáleigu, en
andbanningar: Árni Pálsson,
Eggert í Laugardælum og Þor-
finnur á Spóastöðum. Harðnaði
deilan og gerðist all hávaða-
samt. Heyrðist kveðið á
glugga:
Brestur í þaki, gnötrar gólf
gnesta og braka veggir
mjög hér skaka málakólf
miðuir spakir seggir.
Um viðureign þeirra Árna
og Sigurðar í snerru þessari
var kveðið:
Siggi hjó, því honum bjó
heiptin nóg í sinni
undan smó hann Árni þó
eins og fló á skinni.
Við sama tækifæri var þetta
kveðið:
Til vígs í ró, sig Böðvar bjó
beiddi þó um orðið.
Gísli hló og æpti: Ó
Eggert sló í borðið.
Með þessu höggi Eggerta i
Laugardælum í fundarstjóraborð
ið í Þjórsártúni skal lokið þess
um sundurlausu frásögnum af
búnaðarnámskeiðiunum sex á
bökkum hinnar miklu móðu
Suðuriandsundirlendis. Þar var
búið að ha'lda margar ræður,
enda segir Suðurland að þessu
síðasta námskeiði loknu: „Um-
hugsunarefni er það annars
hvort efcki er meira en nóg tal-
að og prédikað um búnað og
búnaðarframifarir, en otf lítið
sýnt og annað.“
G. BR.
JÓN LEIFS
Framhald af bls. 5.
Þegar ég fyrir skemimstu
var að lesa gömul bréf til mím
frá Jóni Leifs, fann ég mieð
éinu þeirra ljó'skopi atf bréfi
til hans frá einurn af fræigustu
samtímamiönnum hans í Ev-
rópu, franiska skáldinu Roma-
in Rolland. Hann var sem
kunnugt er ekki aðeins einn af
mestu skáldsagnahöfuindum sins
tíma, sæmdur Nobels'verðTaiun-
um, kunnur hér á ísliandi m.a.
fyrir sitt meista skáldverk, Jó-
hann Kristófer, sem við eigum
í ágætri þýðinigu, heidur var
hanm einnig hámienntaður í tón
list, og hötfiundur að frægri bók
um Baethoven. Ég ætla að enda
þessi fáu orð með því að Tesa
í þýðiragu brétf Romain Roll-
ands tid Jóns Leifs. Lögin tvö,
sem Rolland talar um í bréfi
sínu verða sungin hér á eftir.
Rolland skrifar frá heimili
sínu í Sviss:
„Villeneuve (Vaud) 1. des-
ember 1933.
Kæri henra Jón Leifs.
Ég þakka yður innálega Tög
yðar fyrir slaghörpu og söng,
sem þér hafið verið svo elsku-
legur að láta útgefamda yðar
senda mér; og ég samtfagna yð-
ur. Þau eiga sér ka'rlman'nleg-
an frumíeika, hrynjandi og saim
hljómur bera með sér mjög
'forn og mjög ný einkenni;
mianni virðist stundum miðalda-
legur söngur yfir samtfelldum
bassa, sem minnir á hafnið.
Þetta er i kjairma sínum nor-
ræn tóniliist, eins og hún líka
vill vera. Ég hsilsa hinni
miklu eyju, sem syngur með yð-
air rödd.
Yðar einlægur,
Romain Rolland."
Mynd þessa tók Kjartan Gúðmundisson frá Hörgsholti. Á henni enu eftirtaldir menn eftir því sem
næst verður komizt:
1. röð, talið fná vlnstri: Yzt er maður, sem ekki hefur tekizt að nafngreina, Þórður Jónsson,
bóndi Syðra-Lang'holti, síðar í Bjargihúium, Eyrarbakka, síðast í Kópavogi, d. 27. nóv. 1946, Einar
Helgason, Sigurður Sigurðsson, Magnús Einarsson, Halldór Jónsson, bóndi Hnausi í Flóa, síðar í
Reykjavík, d. 1. jan. 1950, Hjálmar Jónsson, bóndi Sýðra-Seli, d. 2. jan. 1915, 36 ára.
2. röð: Bergur Jónsson Hslgastöðuim, síðar á Hurðarbaki, d. 9. júlí 1921, 44 ára, Jón G. Briem
frá Hruna, d. 1968, Sigurður Vigfússon, kennari Brúnium, d. 15. des. 1936, 49 ára, Helgi Kr. Jóns-
son Vatnsenda, síðar í Reykjavík, d. 26. okt. 1968, Valdimar Bjarnason ÖTveiaholti, d. 46 ára í maí
1935, Arni Árnason Oddígeirshólum, d. 1936, Guðmundur Jónsson Ægiséiíð'U, d. 1962, Sigfús Þ.
Öfjörð H'álmihoiltsfcoti, síðast á Lækjarmóti, d. 1963.
3. röð: Eiríkur Jónsson Sandlækjarkoti, d. 14. maí 1966, Guðmundur Sigurðsson, stiundaði mikið
plæginigar, d. hjá Ólafi syni sínum í Björnskoti, Eyjalfjöllum 1956, Stefán Sigurðsson frá Hrepphól
um, bóndi Haga, d. 18. maií 1927, 42 ára, Björn Guðmundsson Rauðnefsstöð'um, nú á Selfossi,
Kristinn Guðlaugsson Þóriustöðum, Ölfusi, d. 13. marz 1938, Bjami Kolbeinsson Stóru-Mástungu,
býr þar enn, Elias Þórðarson Saunbæ í Holtum, hetfur nú siðast dvalið í Grinda'vík, Eiríkur Þors
teinsson Reykjum á Skeiðum, síðar á Löngumýri, á enn heima þar.
11. maí 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7