Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Blaðsíða 7

falt ofureíTl AuBtiurrlkismianina, vann
fjórtián medirilháttax oruistuir, liaigðd uind-
ir sig Norður-Ítalíu og komst í tæpora
hundrað kílómetra fjarlaegð frá Víruar-
borg.
Napóleon vair upphaflega ekki vel
tekið í 'hernuim. Möninium þótti hanm
íiafa aflað framia síns með hálfgerðium
brögðum. En harnn breytti vindáttinni
fljótlega.
— >ið eruð klæðlitlir, sikólausir og
huingraðir. Óvinirnir hafa grnægð alls.
Sigurinn er undir ykkur kominm. Þið
viljið sigra ... þið getið það ... áfram
gakfls! —
Þetta vaæ fyrsta Skipun 'hians til hers-
ins og hún hreif sannarlega. Hann
(hleypti þegar lífi í þennan uppgedha
her. Eirtn bezti hæfileiki hans var sá,
að geta ævinlega haldið hlýðni og
trausU manma sinrna. Hann gekk um á
milli þeirra, rabbaði við þá og stríddi
þeim og sýndi þeim miikla umhyggju.
En hann hélt þó fullri virðingu þeirra
eftir sem áður. Elztu forin.gjarnir vonu
harðán/ægðir umdir stjórn hanis. En eitt
sterkasta vopn hamis á þessium tímia var
sá orðrómur, sem gekk staflaust og
sagðd, að Napóleon tapaði aldrei
oirustu. Engu skipti í hveriri klípu
menn hans voru — þeir héldu bardag-
anum ævinlega áfram í fullu trausti
þess, að „litli korpórállinn“ þeinra mundi
finna einhverja leið út úr ógöngurmm.
Napóflieom var ólíkt miammiúðfliagri em
flestir herf orinig j ar þessa tima. Hanm
skipaði foringjum að þéra undirmenm og
afmaim hýðingar og aðrar slíkar refs-
ingar, sem hann kvað grimmdarlegar og
heimiSkulegar að aulki. Hanin refsaði að-
einis með kauplækkun og fangelsun ef
brotið vax alvaxlegt. Hann hét ríkiu-
legum launum ef vel var unnið. Að lok
inmi orrustu krossaði 'hann þá, sem bar-
izt höfðu af sérstakri snerpu kyninu
þeir að lesa og skrifa, en skipaði þeim
anmarts að sitja fimm stundir daglega
lið rnám þar til þeir höfðu lært nóg og
verðflaunaði þá síðan. Áðux en árið var
liðið hafði Napóleon sezt að í Serboll-
inihöllinni í Mílanó og rikti yfir Norð-
ur-ftalíu. Menm hans dáðu h-anm og
hamn tók brátt að rerarna hýru auga til
meiri vald-a. Virðing hans fyrir stjórm-
arvöldumum fór hraðþvenran-di.
Hann vax ekki alveg eins heppi-nn í
ástalífinu. Ha-nn skrifaði Jósefíruu bréf
milli bard-aga, og er efni þeirra á þá
leið, að: ... — Allar hugsanir mín-ar
snúast um dymgjuna þína, um rúmið
þitt, um hjarta þitt ... Ég meyti vart
matar, né sef lerngur ... vin-ir mínir eru
afskiptir og jafnvel föðurland mitt.
Fr-ami Skiptir mig nú engu. Þú ein átt
hug mi-nm. Um afgan-ginm af heiminum
hugsa ég ekki frem-u-r en hann væri
alls ekki til. Ég met heiður vegna þesis,
að þér þyikir vænt um h-anm og si-gur úr
því að hiamm gleður þig, en ég er neiðu-
búimn að fleygja öllu f-rá mér og k-asta
inér fyrir fætur þína ... —
Jósefína hafði tekið upp fyrri háttu
og femigdð sér nýjan eliskfh-uigta. Þessi orða-
flaumiur kom því heldur betur flatt upp
á hana. Eiitt sinn fékk hún geysiþykkt
bméf, þar sem vomu setmiimigair á bomð við:
... — þúsu-nd kossar á augu þín, varir,
tungu og hjarta ... — Er hún hafði
lesið þetta vék hún þvi að kunningja
sín/urm, að:
— II est drole, Bonaparte —, eða:
Bónapa-rte er furðufugl —. En sigur-
klukikur Napóleoms klingd-u nú hvað
eftir aniryað svo heyrðist um alla álfunia.
Jósafima kippti séir li-tt upp í fynstu, en
svo fór loks að hún varð að horfast í
augu við það að hún hafði gifzt mikil-
menni og þjóðhetju, í París var hú-n
ákaft hyllt.
Napóleon sendi nú eftir henni. Jóse-
fina þóttist fynst vera með barmi og
neitaði að kom-a. Þetta flækti málin
rokkuð, en loks fór hún nauðu-g viljug
og henmi til mikillar furðu hylltu ítalir
hana sem drottningu.
Bónapartefjölskyldam slóst nú í hóp-
inn og kom þeim Jós-afín-u ekki sem
bezt sam-an. Napóleon reyndi að koma
sættum á með hirðleikjum, einkum
blindingsleik, sem hanm hafði mikið dá-
læti á! En Jósefína leit niður á fjöl-
skylduna og þótti þetta sveitalýður.
Fjölskylda-n bafðd á sinn bóg heldur
lítið álit á siðferði Jósefí-nu og lá eíkki á
því. Fjölskyldan ásetti sér þegar þarna
að losa sig við Jósefínu með einihverjum
ráðum.
Er heim kom til Frakkl-ands varð
umdir eins ljóst að anðsbir NapóleomB
'kyggði allmjög á stjórmdnia. Stjórn-in
var fremur dáðlítil og ihafði hægt um
sig eftir byltingun-a og öll þau ósköp.
Var e.t.v. ekkert út á það að setja. En
fátt annað gat stjórndn talið sér til gild-
is. Menn voru þegar farnir að ræða
þam-n veg að fá Napóleon-i völdin í hend
ur. Eniginn vissi að metnaður Napóleons
snerist jafnvel um miklu stórfelld-
ari vinminiga. Hann hafði nefnilega þeg-
ar hruigsað sér að feta í fótspor Alex-
anders mikla og stofn-a heim-sveldi.
Skömmu eftir heimförina bældi han-n
r.iður uppreisn fyrir stjóm-ina og hélt
þvi næst til Egyptala-nds að frelsa það
u-ndan Tyrkjum. Hann hafði fleina
í hu-ga en hernað, því að han-n tók með
sér hóp visi-ndamanm-a og meira en tutt-
ugu þúsund bók-a safn. Tyrkin-a van-n
hamin au'ðveldiega í oruisrtiunini við pýra-
mídana, sem fræg er orðin. Siðan sneri
-hann sér af fullum krafti að því að
endurskipa stjórn mála í la-ndmu. Hanm
skipulagði m.a. 'heilbrigðismálim og lét
hefja uppgröft við pýramídana og var
það upphaf Egyptalandsrannsókma.
Hamm leit á sig sem frelsama Egypta
og rey-ndi að slást í hóp þeirma. Hann
ræddi jafnvel um það að taka trú
þeirra. En brátt skipti sköpum. Nelson
flotaforirngi Bret-a sigiraðí Napóleoin og
eydidi flioba hiarns í Níiliainoiruisbummd.
EnmifremiUr stóðst enaki flotafori-nig-
inn Sidney umisát Napólconis um Acre-
borg. Þetta fékk allmjög á Napóleon.
Hann ákvað þegar að stokka spilin á
ný og halda 'heirn til Frakiklamds. Þar
lá ene á ný við borgarastyrjöld. Frakk-
larid beið hetj-u sinmar.
Óhætt er að segja, að hetjan kom
eiginkomu sinni á óvart. — Jósefína
hafði verið að skem-mta sér með elsk-
huga símum á Malmiaisonsetrimu í ná-
gren-ni Parísar. Hún hafði frétt um ó-
sigu-r Napóleons fyrir Nelson og talið
ósen-nilegt, að hamn sneri aftur fyrr en
að -mokknum árum liðnium, ef hamn kæmi
þá nokkium tíma. Hú-n smaraðist nú upp
í vaign si-nn og hélt til móts við Napóleon
og vonaðist til að hitta hamn, fyrr en
han-n heyrði bæjarslúðrið. En hú-n tók
skaflakan pól í 'hæðima og missti af hon-
um. Er Napóleon kom til Parísar fé(kk
hamn skýrslu fjölskyldunnar um hegð-
u-n Jósefímu. Hann hcifði sjálfur átt vin-
gott við eigimkomu eins u-ndirforimgja
sins í Egyptala-ndi, svo hann var ekki
mjag d ómh-arður við Jósefímu, en féllst
þó á að sækja um skilmað til þess að
skaða ek!ki orðstír sin-n frekar. Tveim
dögum síðar kom Jósefína lafmóð úr
hraðferðimni og -hafði þá ferðast um
Frakklcmd þvert og endilangt. Öll Bóna-
partefjölskyldan tók á móti henni og var
hemni sagt, að Napóleon vildi ekki sjá
hania. En Jósefína var kæn og sendi
homum tvær dætur sí-n-ar frá fyrra
hjónabandi, en Napóleoni þótti mjög
væmt um þaer. Þær kváðu móður sína
langa til að kveðja -hanm og það gat
Napóleon eteki neitað henni um. Er
Jósefína kom fyrir Napóleon leið að
sjálfsögðu yfir hana. Er hún rak-maði
við hóf Napóleon að slkiamma hana, en
þó hálf vesældarlega. Hann hafði tæp-
ast bafið mál sitt, er Jósefina játaði allt
á sig. Napóleon varð foikreiður og skip-
aði henmi til Malm-aison. Ekki leið þó
lemgra en til kvölds þar til hann hélt á
eftir herani. Morguninn eftir kom Lucien
Bón-aparte að gremmslast u-m það, hvern-
íg skilmaðurinn genigi. Homum var þá sagt,
að herra og frú Bómaparte væru enn í
rúmimu. Svo var það.
Með þessu hófst hjónaband þeirra
fyrst að marki. Þau voru má-nir vinir æ
síðan. Jósefíma var -homuim trú upp frá
þcsisu. Napóleon 1-eyfði sér á hinn bóg-
inn ýmisdegt. En gagnstætt ve-njum yf-
irstétt-arinnar á þeim árum höfðu þau
sama svefrahe-rbergið, einnig eftir að
þau fluttu í gömiu komuinigáhölliraa í
Tuffleiries- Og saigain segir, aið Naipó-leon
hafi dáið með nafin Jósefín-u á vörunum.
Nú þegar firiður var fcominn á í einika-
lífi Napóleoms sneri hann sér af smerpu
að stjórnmálumusm. Hann þurfti nú efcki
nerma smábragð til þess að ná völdum í
Frakklandi. Hann átti visan stuðnimg
mætra manrua og voru Talleyrand, Fou-
ché og Sieyés helztir þeirra. Auk þess
kom -hann Lucien bróður símum fyrir í
hagkvæmri stöðu. Til sjálfrar byltinig-
arinmair ’kom loks hinn tíunda nóvember
1799. Hún gekik hratt yfir en var eilítið
óskipuleg í framkvæmd og svo virtist
sem Napóleon sjálfur missti tökin, ex
mest reið á góðri stjórn. Samt sem áð-
ur heppmaðist áformið og skipt var um
stjórmarfar í smatri. Áttu þrír ræðis-
menn nú að fara með völd ein-s og í
Rómaríki til forna. Var Napóleon æðst-
ur þeirra. Ra-umar áttu þeir allir að
vera jafrair að mebum og svo virtist í
fyrstu. En Napóleon var snöggur að
mimnika vald hinna tveggja og réði brátt
ein-n. Þó var 'haran bundinn af seraati því,
sem Sieyés hafði gert ráð fyrir s\ro og
tveim-ur öðrum löggjafarsamkundum.
En hamin hafði f-jöildainn að bakihj'arlli oig
fékk að lioikum siiirnu framig-egnit. Eirna
sbofimuimin, sem hamn hllus-tiaiði á, var ráð-
gjafasamkumda hans.
Næstu fimm árin voru blóm-askeið
Napóleons Bónaparte. Hann heillaði
þjóðina og lagði grundvöll að Fraíkk-
landi nútímans. Ha-nn kom fjármáhm-
um í lag oig stofnaði Frakklandsbanka.
Ha-nn skipulagði skólakerfið, kom-st að
samlkomui-agi við kirkj-urna og liagaði lög-
gjöfima. Og ekki varð sagt, að hann
rí’kti með hervaldi, því að hann setti
hermenn n-ær aldrei til borgarale-gra
starfa. Hann Scifmaði að sér hæfum
m-önmum hvar, sem þeir voru í stjórn-
mál-aflok'ki og nýtti gáfur þeirra og
hæfileika til hims ítrasta.
Napóleon va-r ekki eimu-ngLs í þess-
ari ríkisstjórn h-eldur var hann bók-
staflega rílkisstjórnin. Ha-n-n vann geysi
lega. Fólksstraum-urinn stóð allan dag-
inn ge-gnium ski'ifstofu h-a-n-s og Skipan-
irn-ar gl-umdu. Allir viðmælendur hana
höfðu á tilfinningumni, að þeir stæðú í
nárau sambandi við stjórmanda Frakk-
lands. Hugur hams var líkastur skjala-
skáp, þar sem hvert málefni átti sína
Skúffu og ga-raga mátti að öllu vísu.
Og þar var sannarlega sífelldur erill
Stundum ofreyndi Napóleon sig og félck
þá gjarna höfuðveiki eða magakxampa.
Hamn bortðaði mjög lítið og dnaikík aidrei
meira en eitt glas af borðvini og var
það oft vatnsblandað. Ofsi hans átti til
að koma horaurn í koll á óiheppilegustu
stundum. Eitt sinn kallaði hann inn til
sín leikkonu nokkra, sem honum leizt
vel á. Br þatu vocu komin upp í, stein-
leið skymdilega yfir Napóleon. Aum-
ingja stúlkan varð skelfimgu lostin,
þreif í bjöllustrenginn og fékk imn á sig
allan þjóraaskarann með Jósefírau í far-
arbroddi. Stúlkutetrið æpti upp yfir sig,
hljóp allsmakin út og sást ekki síðan.
Jósefíma lét sér þetta þó i léttu rúmi
liggja, hemni var annara um orðstír
sinn en stöðu síma heima fyrir. Anmars
voru þessi ævintýri Napóleons að
nofckru til komin veg-na þess, að Jóse-
fína 'hafði ekfci getað fætt hon-um barn
og því reyndi han-n anmars staðar fyrir
sér.
Nú leið að því, að Austurríkismenn
gerðu árás á Þýzikaland og ftalíu og
Napóleon hélt í stríð. Harnn vann glæst-
an sigur við Ma-remgo. Eftir það reynd-
Jósefína, fyrri kona Napóleons. Hún var glæsileg kona, en sex árum eldri en
Napóleon. Þau voru bamlaus og hann skildi loks við hana.
10. ágúist 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7