Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Blaðsíða 12

og howicisJ&rf hí<Zfc hojrut hoörftx um tnorgunwrutfrú.
cjóéu. ura þoá. ULm dogvna hqUinum, tiL oé {bnxfcho&t
Cór dTeogucrwc CC KnotsVxg UJU huor þoix- QfctXjfit ktJS.
huojr oru<áuoóU.urí.n.n. ucur- oJJdn hofcJjjrúuri. cggjónr
huorf hnnn. o^bur urun C caJJJc som gjorcx jpurpn,,
h.odum.Cjdr- þoá byr harun ULm fcooOdúi komu. holils-
Póru. h«Uú,m«run uopnoálr
þo0or moé scfcu. úr hoU-
inura og bddu pUtvjrux
oá cmnoAt um h«dJö. súrux
og uxdu þotr fogrúr- a<5
þUJjururun hofót hirt um
ÖU. þúrra föng soo þQm
þurftu QtefcX onnoó aé
l þd ótt «r hsxnn þöt
gprtx on. rn.ota.st og goungo.
tÚ tckkno. aá þul búnu,
SúSoa foixx þairoó scfx
oUir' nsma piUurinrt.
■þflgor h.ann. fcomOJjgp.ó/
fiojrun uoh’vr og Qroá hugjo.
um rúm hoUvsbúx, sópcur
nrsLfcumar; ’þoopr horua
búor hoim þiajfctirogdodtir
þoú B<un honum L«iit baat
d. 09 hajur mcé sfec &>úxa
gongur honn. ústoá ti)L
uigooUorvrwj.
um ad Womast aá huwúg hyggvxr fotaga suníxoUa
ú þvA, atandi oá fjojndmjson sofnoáa for hojrvn ó. fotur
h<2fcfcvftbúix gangv.oftvjur ú tokur of uopaum þoimx
Þegar Lúövík Kristjánsson
skrifar bækur sínar um Þor-
lák Ó. Johnson, þá er oft
minnzt á Sigurð málara. Þor-
lákur vildi, að það væri skyld.u
grein í kvennaskólum að læra
að sauma búninga eftir upp-
dráttum Sigurðar af íslenzk-
um kvenbúningj. Það er Sig-
urður, sem fyrstur manna hvet-
ur til þess að láta flatta þorsk-
inn lönd og leið sem þjóðar-
tákn íslendinga, en taka í þess
stað hvíta valinn með þanda
vængi á bláum feldi. í bók Lúð
víks fræðumst við um það, sem
við vissum raunar áður, hve fá
tækt Sigurðar var helblá og
hve það gerði honum erfitt með
að helga sig list sinni. Sigurð-
ur efndi aldrei til sýninga á
verkum sínum, og er megin-
orsðk talin sú, að fátæktar
vegna varð hann að selja hvert
sitt verk um leið og það var a£
höndum innt, enda flest þeirra
unnin eftir pöntun, og sú pönt-
un var mörgum sínnum gerð af
meðauimikun og hjálpfýsi við
örsnauðan mann fremur en ást
á list hans. Þá minnist Einar
Laxness á Sigurð í riti sínu um
Jón Guðmundsson rftstjóra.
Hann fræðir okkur um það, að
Sigurður er annar af tveim
fulltrúum sem Reykvikingar
kjósa á Þirigvallafund 1873, en
á þeim árum voru ekki neinir
aukvisar kosnir til slíkra trún-
aðarstarfa, þegar seilzt var í
hóp hinna örsnauðustu. í þeirri
bók er það ekki látið liggja í
láginn, ihve erfið var aðstaða
listam'annsiinis til að sjá sér far-
borða og Indriði Einarsson seg
ir í símwn endurminningum:
„Hús Jóns Guðmuindssonar
hélt uppi Sigurði Guðmunds-
syni, sem annars hefði eklki
getað haldizt við í Reykjaviik".
Þetta höfum við vitað um
Sigurð Guðmundsson málara.
En persónulegt samband við
hann gegnum verk hans hefur
verið af mjög skornum skammti
Mörg þekkjum við myndina af
Bimi GunnlaugssynL Mér er
hún minnisstæð frá æskuárum
sem tákn þess heiða og víð-
sýna og djúphygla anda, sem
orti ljóðaflokkinn um himin-
hvelfinguna og Stjörnur henn-
ar sem vitnisburð um hinn al-
máttka og alvitra anda, sem er
upphaf alls og öllu stjórnar.
Nú hef ég meðtekið þá fræðslu
frá Benedíkt gamla Gröndal, að
mynd þessi er af teikningu eft-
ir Sigurð málara, og segir Bene-
dikt þá mynd ágæta. Maður
þarf raunar vart annarra vitn-
isburða um það, að hún sé hin
rétta mynd þeirrar manngevð-
ar, sem birtist í verkum hins
djúpvitra manns, sem vann sér
það til mestrar frægðar að
kynna sér land okkar nánar en
nokkur hafði áður gert og gaf
þjóð sinni nánari og sannari
uppdrátt af því en áður bafði
þekkzt. Sjálfsagt eru til fleiri
myndir, sem Sigurður málari
hefur gert af samtíðanmönnum
sínum, og einhvers staðar mun
að finna altaristöflur frá hans
hendi. En hvað sem um það er,
þá er það víst, að það eru ekki
málverkin hans, sem hafa gert
hann einna hugþekkastan sam-
tíðarmanna sinna fram á þenn-
an dag, heldur er það ást hans
á listinni og landinu og þjóð-
inni, sem skóp um hann það
andrúmsloft hreinnar vinsemd-
ar og djúprar virðingar, sem
umlauk hann í lifanda lffi og
mun uimlykja narnn í sögu þjóð
arinnar enn um skeið.
Það er mikfll viðauki við
kynnin af Sigurði Guðmunds-
syni að líta í kvæðin hans í
Listamannaljóðum. Hann er
meira en fíngerði listamaður-
inn, sem við sjáum í sjálfs-
mynd hans, sem geislar af fín-
leik, góðleik og triðsæld. Hann
er ofsafenginn ættjarðarvinur
og ofstækisfullur Danahatari,
og gagnvart þeim var hann
ekki neitt sallafínn í málfari:
„Þær blóðsugur baunverskar
böðulsþræla húsgangar,
afhrak svart er svikaþjóð,
sogið hafa vort hjartablóð."
— „íslands hrörnun allir sjá,
ei þess dylja nokkur má“,
segir Sigurður um ættjörð
sína. En hann gerir Iíka annan
söng um þetta ættlandshrör sitt,
þar seim kveður við annan tón.
Þá fyrst skynjum við mótív ís-
lenzka kvenbúnaðarins, sem
harua innleiddi, þegar við höfum
lesið Faldafestir hans, sem
hann kvað 1859. Þá kemur í
Ijós, að hans skrautlegi kven-
búnaður, sem hann ætlar kon-
um síns Iands, er ekkert ann-
að en tákn ættjarðarinnar, lof-
söngur um hana, það skart,
sem sfkapari heimsiras og Mfsins
hafði íklætt hana frá örófi alda:
„Ár var alda það,
er aldnir jöklar
háan f ald skautuðu
himinlíni".
Svo var það líka ár alda,
„er af úrgum höddum
reisti sig faldur
Ránardætra“.
„Tignarskraut
af tindum ofan
til einkennis gafst
íslands dætrum“.
Og fleira tilheyrði en línið og
faldurinn. Stjarnan í ennis-
spönginni
„sem leiðarstjama
blikar hæst
í himinrjáfri
yfir íslands
enni miðju“.
Og áfram rennur líkingin:
Silfurþræðir upphlutarins,
„er sameinast glæstum
silfurblöðum“,
eru
„áþekk í svip
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. á,gúst 1969