Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Blaðsíða 15

f grafgötum
Fnam'hald aif bls. 13
á tíðum hið frjálslegasta með
farið. En hér eru líka skáld
hins fullkomna formfrelsis, og
ber þar fyrstan að nefna Hörð
Ágústsson, sem svalað hefur
allri sinni þrá til hefðbundins
forms í rannsókn þeirra forma,
sem ráðið hafa byggingu ís-
lenztora torfhúsa um liðnar ald
ir. En í hans óbundnu ljóðum
er skáldskapur, sem hæglega
gengur til hjartans:
„Bak við ys og þys eru gömul
jól
saga um son
einföld saga um son
sem sagði:
lifið í friði og elskið
hverjir aðra
svo drápu þeir hann
sem eðlilegt er
Við ys og við þys
eins og eðlilegt er
við drepum hann
einnig í dag“.
— Svo er hér kona, sem Sig-
ríður heitir Björnsdóttir. Hún
stingur Hörð út í einfaldleika
ritaðs máls. Þegar Hörður
skreytir ljóð sitt með tvípunkti
á eftir sögninni sagði og undan
beinni ræðu að ræðumanni til-
greindum, hefur stóran staf
einstaka sinnum á eftir meint-
um punkti og setur punkt í
lok máls síns, þá losar Sig-
ríður sig við alla stóra stafi,
lætur engan tvípunkt eftir sig
sjást og endar sitt kvæði punkt
laust. Þannig varðveitir hnú
kvæði sitt flekklaust og ósnort-
ið af öllum íburði og prjáli lið-
inna kynslóða. Svona yrkir hún
„litlir fuglar
fljúga í
logni
hvít snjókorn
falla í
logni
kona hengir
þvott í
logni
Allt þetta hefur hún í níu
ljóðlínum, en minn ófullkomni
ljóðsmekkur er nú sá, að þrjár
hefðu verið alveg nóg og farið
jafnvel betur. — Magnús Á.
Árnason og Finnur Jónsson
yrlkja líka milkinn í nýtízkustíl
og sýna mikla tækni í að nota
mikinn pappír undir örfá orð
með sáralitlu innihaldi. En mig
grunar, að þeir yrki þau ljóð
ekki af sannri köllun, heldur
einhverju bríaríi, en bríarí er
sumum listamönnum lífsnauð-
syn, og læt ég því þau ljóð
lönd og leið. En Finnur yrkir
skemmtilegt kvæði um það,
þegar paparnir stefnu á Bú-
landstind af hafi utan. Finnur
dylur ekki frekar en Ríkarð-
uir bróðir hans djúpvegskan
uppruna sinn. — Magnús hef-
ur greinilega unað sér marga
stund við Ijóð Jónasar Hall-
grímssonar og segir í hans anda:
„Labba ég niður í litla
Lambadalinn minn.
Úr því ég ekki get málað,
yrki ég kvæði um sinn“.
Svo yrkir Magnús líka mikið
um ástir og þykist
„hafa elskað átján meyjar
svo unaur sælt og trútt og
heitt“.
Og þá man maður það, að tvis
varsin num níu eru átján, en
níu eiginkonur eins og saima
mannsins mun vera hámark
þess sem við þekkjum hér á
landL
VII.
Þá fer ég nú að slá botninn
í þetta spjall. Höfuðgildi Lista-
mannaljóða er það, að við lest-
ur þeirra komumst við á nýjan
hátt í samband við mann, sem
við eigum svo mikið að þakka,
höfum dáð og dáðst að, hafa
prýtt híbýli okkar og annað
umhverfi, sett svip á alfaraleið
ir landsins, svo og skemmti-
garða borga oklkair og bæja. í
ljóðunum kynnumst við þeim í
tómstundum þeirra. Þau vefa
hin fjölbreytilegustu hugmynda
tengsl og persónuleg hverjum
lesanda fyrir sig. Þau geta
frætt okkur býsna mikið um
grunn þann, sem listmenning
höfunda er risin af og hvers
konar skemmtilega duttlunga,
sem þeir upp á líf sitt og
dauða halda í burtu frá sínum
listaverkum. Þá spillir það ekki
bðkinni, að í viðbæti eru sjálfs
myndir höfunda og fáuim við af
þeim séð, hvers konar hug-
myndir þeir vilja að dáendur
þeirra geri sér um þeirna lík-
amlega sköpulag.
Hafi þeir allir kæra þökk
fyrir bókina.
—
ERLENDAR
BÆKUR
__________________J
THE MAKIIMG OF BRITAIN 2. —
Life and Work between the
Renaissance and the Industrial
Revolution. T. K. Derry and M. G.
Blakeway. John Murray 1969.
Þetta er hagsaga og samfélags-
saga fyrst og fremst, pólitíska
sagan mætir afgangi. Kvikmynd
af mannlífi á Englandi þessar aldir,
lífsskilyrðum, samgöngum, verzl-
un og öllu starfi, sem gerði landið
byggilegt. Hér má sjá hve allur
flutningur innanlands fór að mestu
fram á klakk. Vagnar voru lítið
notaðir, vegir að mestu troðning-
ar og „þarfasti þjónninn" var því
helzta samgöngutækið eins og
svo lengi var hérlendis. Einn kafl-
inn fjallar um persónufrelsi, aukn-
ingu þess og afleiðingar af því.
Bókin er fjörlega skrifuð og sýnir
lífið bakdyramegin.
DOG YEARS. Giinter Grass.
Translated by Ralph Manheim.
Penguin Books 1969.
Enginn höfundur hefur húð-
strýkt þýzka sjálfsánægju og
vestur-þýzka efnahagsundrið neitt
ámóta og Grass. I Hundejahre
segir hann sögu þriðja ríkisins
sem sögu hunda og manna, hrun-
ið 1945 og það sem á eftir kom.
Háðið er vopn höfundar og brokk-
aðar (barokk) lýsingar og furðu-
leg sögusvið dýpka skilninginn.
Persónur eru fjölmargar og eftir
hrunið syndir hundur Hitler vestur
yfir Elbu.
POEMS OF GtlNTER GRASS.
Translated by Michael Hamburger
and Chriopher Middleton. Pen-
guin Books. 1969.
Grass er einnig skáld. Hann
hefur þá skoðun, að listamannin-
um beri fyrst og fremst að
skemmta og einkennir þetta
kvæði hans, sem eru fyndin,
háðsk og gamansöm og tjá oft
betur líðandi stund, en langar út-
listanir í prósa.
MacARTHUR AS MILITARY
COMMANDER. Gavin Long. B. T.
Batsford 1969.
Höfundurinn er Ástralíumaður
og er ritstjóri 22. binda ritverks
um striðssögu Ástralíu 1939—45.
Það vakti á sinum tíma mikla at-
hygli og gagnrýni, þegar Mac
Arthur var sviptur yfirherstjórn í
Kóreustyrjöldinni af Truman
Bandaríkjaforseta. Þá hófust lang-
samar deilur um hæfni hershöfð-
ingjans og stjórnmálaafskipti hans.
Margir, þar á meðal Alexander her
ráðsforingi Breta, töldu Mac
Arthur meðal fremstu og færustu
hershöfðingja bandamanna í síð-
ustu heimsstyrjöld, aðrir töldu
heppnina hafa frægt hann meira
heldur en hæfni hans sem hers-
höfðingja. Undrun manna varð því
meiri út af ráðstöfunum Trumans
vegna þess að menn vissu ekki
um neikvæða afstöðu ýmissa hers
höfðingja til hans þá, svo sem
Eisenhowers, Marshalls og Ridg-
ways. MacArthur hafði unnið
marga sigra í styrjöldinni gegn
Japönum og var sá mestur, þegar
honum lókst að hrekja þá frá Fil-
ippseyjum. Auk þess hafði hann
átt meginhlut að því, að útiloka
áhrif kommúnista í Japan. Höfund-
ur rekur hernaðarsögu herhöfðingj-
ans eftir þeim heimildum, sem
fyrir liggja og þeim orrustum, sem
hann átti hlut að og útkoman
verður hershöfðingjanum í vil. Bók
in er smekklega útgefin, myndir
og kort fylgja.
THE New LONDON SPY. Edited
by Hunter Davies. Corgi Books
1969.
„Fátt er leiðinlegra en að
skemmta sér", þó eru menn alltaf
að reyna þetta og þeir, sem ætla
sér að halda því áfram í London,
þeir ættu að fá sér þessa bók.
Hér er sagt frá þeim stöðum
í London, sem eru til þess fallnir
að leita sér skemmtunar á eða
ánægju. Listasöfn eru hér talin
upp, næturklúbbar og skemmti-
staðir, auk þess eru hér upp-
lýsingar um undirheima, en um
þá er venjulega lítið í viðurkennd
um ferðaharidbókum.
THE REBEL COUNTESS. The
Life and Times of Constance
Markievicz. Anne Marreco. Corgi
Books 1969.
Constance Markievicz var þekkt
á írlandi sem uppreisnargreifinjan
og fátæklingar í Dublin kölluðu
hana „frúna". Hún var ein þeirra
kvenna, sem virðast ekki geta
þolað ranglæti og kúgun um-
hverfis sig og hafa kjar’k til þess
að rísa upp og tima til þess að
sinna samfélagsmálum. Kona
þessi þekkti flesta þá, sem eitt-
hvað kvað að á Irlandi í póli-
tík og bókmenntum. Hún tók
þátt i páskauppreisninni 1916
og er sagt all ýtarlega frá þvi
af höfundi og eftirköstunum. Hér
koma margir við sögu, svo sem
Sean O'Casey, Gonne, Griffith
o. fl. Höfundur hefur aflað sér
viðtækra heimilda um störf Con-
stance og hafði aðgang að bréfa-
og skjalasafni fjölskyldu hennar
og ýmsum öðrum óprentuðum
gögnum.
REFLECTIONS UPON A SINKING
SHIP. Gore Vidal. Heinemann
1969.
Höfundur hefur sett saman
læsilegar skáldsögur, en þetta er
annað ritgerðasafn hans. Titill
bókarinnar á við heiminn eins og
höfundur telur hann staddan í dag
og í formála segir hann að helm
ingur mannkynsins stefni nú út
í ófæru og eyðingu og líklega sé
of seint að spyrna við fótum. I
þessu greinasafni er að finna
skissur og greinar um margt það,
sem snertir menn nú á dögum
á einhvern hétt, menn, svo sem
Kennedy-bræðurna og Nixon,
hann skrifar grein um Egypta-
land og greinar um bókmenntir,
þar á meðal ágæta grein um nýju-
skáldsöguna og framúrstefnu höf
unda. Greinar eru hér um ástandið
í Bandaríkjunum, sem hann telur
mjög uggvekjandi. Þetta er læsi-
legt rit og afstaða höfundar er
mjög svo ótvíræð til flestra mál-
efna samtímans.
AUGUSTUS SMITH OF SCILLY.
Elisabeth Inglis-Jones. Faber and
Faber 1969.
Scilly eyjar liggja vestur af
Lands End í Cornwall. Á fyrri
hluta 19. aldar hafði hagur eyjar-
skeggja versnað stórum vegna
minnkandi eftirspurnar eftir þang-
mjöli, auk þess sem stjórnin
herti mjög á eftirliti með smygli,
en af því höfðu íbúarnir haft
drjúgar tekjur. Þá kom sá, maður,
sem þessi bók fjallar um, og
leigði eyjarnar og hófst handa
um uppbyggingu þeirra og við-
reisn, svo að íbúarnir hófust úr
eymd og volæði til bjargálna.
Bókin er ágætlega skrifuð og mjög
skemmtileg aflestrar. Nú er rækt-
að mikið af blómum á eyjunum
og ferðamannastraumur er mikill
þangað.
SHAKESPEARE: THE POET AND
HIS BACKGROUND. Peter Quen-
nell. Penguin Books 1969.
Cyril Connolly sagði í Sunday
Times, þegar bókin kom fyrst út,
„að hún væri öllum auðlesin", og
það er hún án þess að vera á
nokkurn hátt útþynnt. Sú árátta
sumra höfunda og útgefanda, að
bækur þurfi að vera útvatnaðar
til þess að almenningur, sem
svo er nefndur geti notið þeirra
er mjög vafasöm og hættuleg.
Það geta allir lesið skýrar og
vel skrifaðar bækur, sem læsir
eru og flestallir notið þeirra. Þessi
bók er ágætt dæmi um slíkt.
Þeir sem álíta að bækur þurfi
að vera skrifaðar í „litlu gulu hænu
stíl" til þess að fólk geti skilið
þær eru fjarri þvi að vera dóm-
bærir á skilning lesenda og vaða
í ofboðslegri villu og svíma. Höf-
undur dregur hér upp ágæta
mynd af skáldinu og umhverfi
þess og tímunum sem það lifði.
THE DANCE OF GENGHIS COHN.
Romain Gary. Jonathan Cape
1969.
Gary hefur hlotið Concourt
verðlaunin. Hann fæddist í upp-
hafi fyrri heimsstyrjaldar í Mið-
Rússlandi, hlaut menntun sína í
Frakklandi og las lög við Há-
skólann I Paris. Hann tók þátt
í síðari heimsstyrjöldinni og hef-
ur síðan unnið í frönsku utan-
ríkisþjónustunni. Þessi skáldsaga
minnir á myndir Dali og Hiero-
nymusar Bosch og maður gleymir
henni ekki fremur en óhugnaðin-
um í sumum myndum þeirra.
Inntak sögunnar er blóðskuld
stríðskynslóðarinnar, sem vissi en
þagði og myrti og reyndi síðan
og reynir að fela sig.
Russian Cookery. Nina Petrova.
Penguin Books 1968.
Nina Petrova fæddist í Rúss-
landi, en á byltingaárunum fór
hún til Englands, þá ung að árum
og þar var hún alin upp og lauk
námi sínu í Frakklandi. Hún hefur
lagt stund á margt, kennir rúss-
nesku og stundar ýmiss konar
föndurdútl og er ágætur kokkur.
Rússneskur matur og matargerð
þykir þeim framúrskarandi, sem
kynnzt hafa. Matargerð Rússa
náði mjög hátt á keisaratímunum
og síðari tíma valdhafar hafa ekki
afrækt þá erfð. Penguin-útgáfan
hefur gefið út nokkrar matreiðslu-
bækur um franska, danska og
ítalska matargerð meðal annars.
Hugh Dalziel Duncan: Communica-
tion and Social Order. Oxford
Univerity Press Paperback, 1968.
Viðfangsefni þessa fræðirits er
grein at þeim meiði félagsfræðinn-
ar sem rannsakar hvern þátt tákn
eiga í því að ákvarða samskipti
milli manna og stöðu þeirra í þjóð-
félaginu, og hvernig hin margvís-
lega notkun þessara tákna skipar
mönnum í stéttir og hópa og þjóð-
félaginu í kerfi, en til tákna í þessu
sambandi telur höfundur t. d.
tungumál, fastmótaða hegðun og
peninga. Höfundurinn, sem er próf
essor í félagsfræði og ensku við
Southern lllinois háskólann í
Bandaríkjunum, byggir rannsóknir
sínar á kenningum Freuds, Simm-
els, Malinowkis, James, Deweys,
Meads og Burkes, og fjallair allt
að helmingur bókarinnar um þess-
ar heimildir. Síðan fjallar höfundur
um eigin rannóknir og athuganir
og dregur upp mynd af þjóðfélagi
þar sem menn með notkun tákna
byggja upp_ og viðhalda strangri
skiptingu milli manna og hópa í
innbyrðis samskiptum.
Suez: De Lesseps Canal. John
Pudney. London. J. M. Dent &
Sona Ltd. 1968. 45/—
í ár 1969 eru hundrað ár siðan
Suez skurðurinn var opnaður
skipum. 1380 fyrir Krist var gerð
tilraun til þess að gera skurð um
Suez eyðið og Napóleón ætlaði
sér þetta einnig, en hvarf frá því,
þegar náttúruskoðarar hans tjáðu
honum, að yfirborð sjávar á
Rauða hafinu væri um tíu metrum
hærra heldur en á Miðjarðarhafi.
De Lesseps fékk hugmyndina að
skurðgerðinni þegar hann var
franskur konsúll i Kairó um 1850
og hann var slíkur athafnamaður
að hann hófst bráðlega handa um
framkvæmdir og trú hans á fyrir-
tækið, gáfur hans og vilji voru
slik, að honum tókst að fram-
kvæma það, sem allur fjöldinn
áleit óframkvæmanlegt. Höfundur
bókarinnar lýsir þessum manni,
gerir sér far um að sýna hann
frá öllum hliðum og finna hvatir,
sem voru kveikja verka hans. Hér
er rakin mikil baráttusaga, sem
lyktað: með sigri. Saga skurðar-
ins er rakin lauslega á hundrað
ára afmælinu, sigla þar engin
skip lengur. Ágætar myndir eru
prentaðar með textanum.
‘
10. ágúsit 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15