Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Blaðsíða 4

Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Blaðsíða 4
Oft hefur einnig verið vísað á týnda hluti í gegnum miðils- sambönd, og mun ég nú liúka þessu erindi með því að nefna eitt nærtækt dæmi um slíkt úr mínu eigin mi'ðiIsstarfL Er sú frásögn skráð af Ólafi Sigurðssyni bónda á Hellulandi í Skagafirði, sem kunni þar gerzt frá að segja vegna þátt- töku sinnar í atburðunum og er frásögn hans þannig: Það er upphaf þessarar sögu að á árunum 1924—25 var reist ný kirkja að Ríp í Hegranesi. Kirkja þessi er úr steini og átti að taka mjög fram gömlu sóknarkirkiunnni Fannst þá konunum í sókninni nauðsyn- legt að fá í hina nýju kirkiu fagra og vandaða altaristöflu, er herani hæfði, því að gamla trétaflan var farin að láta á sjá, enda hafði hún verið mál- uð árið 1777. Konurnar hófust nú handa um fjáröflun, Þær efndu til skemmtisamkomu og þa.r leit- uðu samskota. Tókst þeim á þennan hátt að safna um 300 krónum. Peningana sendu þær svo Ólafi lækni Gunnarssyni í Reykjavík, en hann var gamall Hegranesbúi. Fylgdi þar bréf og báðu þær hann að fara fyr- ir sig til einhvers málara og fá málaða altaristöflu, og skyldi myndin á töflunni vera af „Skíminni“. Ólafur læknir brást vel við þessari málaleitan og fór þegar til Kjarvals vinar síns, og bað hann að mála þessa mynd að ósk kvennanna í Rípursókn. Kjarval tók þessu vel, málaði altaristöfluna og svo var hún send norður. Vorið 1925 var nýja kirkjan að Ríp vígð. Var altaristaflan þá komin, hafði verið sett í fagra gullna umgjörð og komið fyrir á sínum stað í kirkjunni. Við vígsluna vom prófastur og þrír prestar. Að athöfninni lokinni vildu allir fá að skoða hina nýju altaristöflu. Prestarnir fyrst. Þeiir athuguðu hania gaumgæfi- lega frá öllum hliðum, rýndu á hana í gegnum hönd sér og kváðu svo upp dóminn: „Guð minn góður! Þetta get- ur ekki gengið. Þetta er sögu- leg fölsun. Hér sýnir málarinn Krist sem ungling, en Jóhannes skírara sem öldung. Biblían seg ir að aldursmuniur þeirra hafi aðeins verið sex mánuðir. Það getur ekki gengið að hafa þessa mynd í guðshúsi". Aumingja konumiar urðu bæði skelfdar og hryggar, þegarþær heyrðu þennan úrskurð prest- anina. En hér va r ekki um ann- að að ræða en fjarlægja töfl- una hið bráðasta og kaupanýja altaristöfl’U. Eina botin að ekki höfðu verið greiddarnema 300 krónur fyrir þessa, eða helmingur þess sem upp var sett. Var nú leitað til Jónasar Kristjánssonar læknis á Sauð- árkróki, og hann útvegaði kon- unum nýja altaristöflu eftir Guð mund frá Miðdal. En fyrri tafl- an var tekin úr umgjörðinni og reist upp við illa málaðan og illa þurran kirkjuvegg, til þess að hlífa söngfólkinu svo að það fengi ekki málningar- klessur í föt sín. Eins og áður er sagt voru þeir Ólafur læknir og Kjarval góðir vinir, en við óiafur vor- um þræðra- og systrasynir og mjög samrýmdir. Og ég held að ég hafi erft vináttu Kjar- vals eftir nafna minn því að lengi hefur verið góð vinátta með okkur. Einhverju sinni er ég hitti Kjarval, barst talið að altaris töflunni á Ríp. Sagði ég þá í gamni að ekki væri von að Hegranesbúar hefðu viljað hafa töfluna, þar sem Jóhannes skír ari væri eins og fornmaður en Kristur eins og drengur. Kjarval hlustaði á með at- hygli, en sagði svo: „Það er ekki verið að skíra Krist. Það er verið að skíra smalann. Skrifaðu fyrir mig á töfluna: „Vigsla þjóðarinnar". Nokkrum árum seinna kom ég til kirkju á Ríp og sá þá hvernig farið var með aitaris- töfluna. Varð ég bæði sár og hryggur og sagði svo að allir viðstaddir máttu heyra. að hér væri illa farið með góðan grip og þeir tímar gætu komið, að þessi altaristafla yrði meira virði en kirkjan sjálf. Nú liðu nokkur ár og á því tímabili kom einhver, sem vildi kaupa töfluna og borga 50 krón ur fyrir hana. Sóknarnefndin vildi ekki selja. Þegar ég frétti þetta gerði ég sóknarnefndinni boð, að ég skyldi kaupa altaristöfluna hálfu hærra verði heldur en aðrir byðu í hama. Þar við sat og enn líða mörg ár. Þá var það eitt sinn á messu degi að kirkjubóndinn á Ríp hringir til mín og segir að nú sé verið að bjóða upp altaris- töflu Kjarvals. Ég spyr hann hve hátt boð sé komið í hana. Hann nefnir upphæðina, mig minnir 300 eða 400 krónur. Ég bið hann þá að tvöfatda þá upphæð, ef taflan sé þá sleg- in mér þegar í stað og bið hann svo að geyma hana fyrir mig þangað til ég sæki hana og færi honum gjaldið. Þetta erindi rækti kirk j ubóndinn dyggilega, og ég varð eigandi altaristöfiunnar. En þá var varla sjón að sjá hana. Hafði hún fengið á sig ljótar málningar- kiessur af kirkjuveggnum, en samt sem áður hengdi ég hana upp á vegg í stofunni hjá mér. Nokkru eftir að seinni heims- styrjöldinni lauk, fór Skúli prófessor Guðjónsson að venja komur sínar til íslands í sum- arleyfi sínu og dvaldist þá hjá mér. Við akóöu ðum þá oft altaris- töflu Kjarvals og hörmuðum það hve illa hún var útleikin. Þá segir Skúli eitt sinn við mig, að hann þekkti menn í Danmörku, sem gerðu við göm- ul málverk og hvort ég vildi ekki reyna það. Ég gaf fá svör við því í fyrstu, en þó fór svo að Skúli fór með töftuna til Dan merkur. Seinna skrifaði hann mér og sagði að viðger'ðin myndi kosta 2—300 kr. danskar. Því bréfi svaraði ég ekki, og Skúli kom ekki til Islands eftir það. Um áramótin 1954—55 var ég staddur í Danmörku, en mundi þá ekkert eftir altaristöflunni. Og hinn 25. janúar 1955 and- aðist Skúli prófessor. Ég skrifaði nú ekkju pró- fessorsins, sagði henni frá mynd inni og bað hana um að reyna að hafa upp á henni. Hún svar- aði aftur að hún vissi ekkert um þessa mynd. Fóru síðan mörg bréf okkar á milli út af þessu. M.a. bað ég hana um að láta leita vel í nýja Hygien- isik Inistitot og gamla Hygien- isk Institut í Árósum, og eins heima hjá sér. í einu bréfi sínu skýrði hún mér frá því, að þegar leit átti að hefjast í „gamla Institutinu", þá hafi menn verið að rífa húsið. Leizt mér þá ekki á blikuna og þótti ósýnt að ég myndi nokkurn tíma sjá xnálverkið, ef það befði veriS geymit þaæ. En frúin var óþreytandi í því að reyna að hafa upp á málverkinu og lét leita allsstaðar, hátt og lágt, frá efstu loftum og niður í kjall- ara. En hvergi fannst máiverk- ið. Stóð á þessu leitarbasli í rúm tvö ár. En á meðan á þessu stóð var ég eitt sinn sem oftar á miðils- fundi hjá Hafsteini Bjömssyni. Þar koma ætíð tii mín faðir minn og Skúli prófessor og eru svo „sterkir" að ég get spurt og spjallað við þá góða stund Að þessu sinni náði ég tali af Skúla og sagði honum mínar far ir ekki sléttar, allsstaðar væri verið að leita að altaristöfiunni, en hvergi fyndist hún. „Jú, hún kemur“, sagði Skúli í nóvember í fyrrahaust var ég enn á fundi hjá Hafsteini, og þeir komu þar pabbi og Skúli eins og vant var. Þegar ég náði tali af Skúla, sagði ég þegar við hann: „Ekki kemur altaristaflan enn Þú verður nú að segja mér alveg afdráttarlaust, hvar hún er niður komin.“ Skúli segir: „Hún er í Statens Museum for Kunst og rís upp í homi í ruslaklefa, vafin upp á skaft og snæri bundið utan um. í þessum klefa er ýmislegt rusl, bæði gagnlegt og ónýtt“. Ég segi þá: „Hann svili þinn starfar þarna við listasafnið. Veit hann ekki um þennan klefa?“ „Hann er nú farinn þaðan“, segir Skúli, en um það vissi ég ekki. Þá segi ég: „Það verður lík- lega bezt fyrir mig að skrifa Gunnari frænda í sendiráðinu í Kaupmannahöfn“. „Já, það skaltu gera, Gunn- ar finnur töfluna“, segir Skúli þá. Skömmu síðar skrifaði ég Gunnari Björnssyni sendiráðs- ritara í Kaupmannahöfn, sagði honum alla sólarsöguna um alt- aristöfluna, og hvaða fréttir ég hefði nú fengið um það hvar hún væri nú niðurkomin. Var ég alveg sannfærður um, að taflan myndi finnast þar sem Skúli vísaði á hana. Þess vegna bað ég Gunnar að ná í töfluna, koma henni í skrifstofu Flug- félags íslands og merkja hana Jóhannesi Snorrasyni flugstj., hann myndi áreiðanlega koma henni til skila. Aðeins nokkrum dögum eftir að Gunnar hafði fengið bréf mitt, fæ ég svolátandi skeyti frá honum: „Taflan fundin. allt stóð heima, meira í bréfi. — Gunnar". Já, allt stóð heima. Jóhannes Snorrason tók við töflunni og kom henni til skila. Þetta er þá í stuttu máli sag- an af altaristöflunni, sem Kjar- val málaði fyrir konurnar i Ríp ursókn árið 1924, og prestar- nir dæmdu óhæfa til að vera í guðsihúsL Þá var henni hvolft upp að nýmáluðum kirkjuvegg, að hún hlífði þar fötum manna á messudögum, og þarna er hún í mörg ár. Síðan er hún seld og send til kóngsins Kaup- inhafnar til aðgerðar og upp- fágunar. Þar týnist hún og er týnd árum saman og finnst ekki, hvernig sem leitað er. En að lokum finnst hún og kemst heim fyrir samstarf góðra manna, bæði þessa heims og annars. Ritað 24. nóvember 1959. Ólafur SigurSsson. Hellulandi Þessi frásögn Ólafs á Hellu- landi birtist í bókinni „Leitið og þér munuð finna“, sem rit- uð var um starf mitt og út kom árið 1965. Fylgir þar yfirlýsing frá Jón asi Þorbergssyni fyrrv. útvarps- stjóra, þar sem hann vottar að satt og rétt sé skýrt frá fund- inum, sem um er rætt, en hann var af tilviljun aðstoðarmaður minn á þeim fundi. Sérstaklega kveður hann sér vera minnis- stætt hversu nákvæmlega og skilmerkilega próf. Skúli fræddi Ólaf um hvar hin týnda tafla væri niðurkomin og hvar í hinu tiltekna húsi hana væri að finna. Hér er ekki tími til að raeða fleira sem fram hefir komið á fundum hjá mér, þó að af ýmsu sé að taka. En þar vísa ég til bóka þeirra, sem þau frú Elínborg Lárusdóttir og Jónas Þorbergs son hafa ritað um miðilsstörf mín, og bókarinnar „Leitið og þér munuð finna", þar sem 50 höfundar skrifuðu um reynslu sína af því starfi, sem ég hef innt af hendi sem miðill undan farin 32 ár. Spíritisminn réttilega ástund- aður er ekki sérstök trúar- stefna heldur rannsóknarstefna. Hann er leit að sannreyndum og raunhæfum svörum við þeirri brennandi spurningu, sem er kjarni allra trúarbragða. Starfsaðferð spíritismans er að rannsaka með tilskilinni al- vörugefni og varúð og s am- kvæmt heilbrigðri skynsemi og vísindalegum kröfum, hvarsem því verður við komið, fyrirbæri þau, sem verið hafa að gerast í allri sögu mannkynsins og gerast enn í dag, og sem benda til þess að samband hafi jafn- an átt sér stað og eigi sér stað milli tilvistarskeiða mannanna, hins jarðneska og hins tilkom- anda. Spíritisminn er þannig sál- ræn og dulfræðileg leit að þekk ingaratriðum sannreyndum og vísindalegum staðreyndum varð andi framhaldslíf mannanna. Sem rannsðknarstefna aðhyll ist spíritisminn engar „dogm- ur“ né trúarbragðakerfi. Við- leitni hans er einvðrðungu sú a'ð leita sannleika'ns. Af þeirri sömu ástæðu rekur spíritisminn ekkert trúboð og er þá heldur ekki andstæður neinum trúar- brögðum, kirkju ne kristindómi. Sannur spíritismi skilur, við- urkennir og leitast við að temja sér þá frumskyldu andlegrar siðmenningar að þola öðrum mönnum áreitnislaust trú og skoðainir varðandi æðstu hugð- arefni mannanna. Þannig mótaði hinn stórvitri og ágæti frömuð- ur spíritismans hérlendis Einar H. Kvaran, stefnu og starf spíritismans hér á landi. Og þeir, sem tóku við af honum hafa ekki vikið út af þeirri leið, sem hann markaðL Spíritisminn er til þess fall- inn að auka hverjum manni, sem kynnást honum til veru- legrar hlítar, trúarhugð. Rannsóknir á vegum splrit- ismans um meira en aldarskeið, hinar stórkostlegu opinberan- ir sem fengist hafa og reynslu- sannindi er allt til samans til þess fallið að auka mönnun- um lotningu fyrir guðdóminum og meistairamuin frá Nazairet, sem færði mönnunum fagnaðar erindi kærleikans og bauð þeim að stefna á bið æðsta mark- mið: „Verið fuJHoommiir, eims og faðir yðar á himnum er full- kominn*. 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. ágúst 1969

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.