Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1970, Blaðsíða 2

%
t-
Skattg^reiðsla í fríðindum er aldagömul. Á miðöldum voru t. d.
Jafn
gamalt
mannkyninu
AftiM- á móti hafði skattaálagn
ingin mes't stjórnmálal'eg áhrif í
Ameríku. Þegar Bretar tóku
upp á því að skattleggja te, til
þess að a.fla sér fjár til bar-
áttunnar við Indíána þjóð-
flokka. Þjóðernissinnar klædd
ir eins og Indíánar réðust 16.
desember 1773 um borð í þrjú
brezk skip í höfnimni í Boston
og köstuðu megninu af teförm-
um þeirra fyrr borð. En þetta
varð upphaf að sjálfSbæðisbar-
áttu Bandaríkjamanna.
Friðrik 2. prússakeisari var
ekki aðeims hernaðarsnillingur,
heldur einnig mjög
málamiaður. SkatUheimtukerfl
hans sýnir í ölluim fjölbreyti-
leik sínuim og 'haglkvæmum inn
heimtuaðferðuim, hve snjall
sikipuleggjandi hann hefur ver-
ið. Hann skattlagði peninga-
greiðslur, sem á sinn hátt var
vísir að óbeinum skötltum. Og
hann fór mildilega fram við
heiðarlega skattgreiðendiur.
William Pitt yngri, ráðherra
í stjórn Bretlands (1782—83)
og einn harðasti andstæðin'gur
Napóleons er talinn vara frum-
kvöðull að beinni skattlagn-
ingu á tekjur m'anna (sem inn-
heimtir voru af hverjum þegn).
Hann kom einnig á óbeinum
Sköttum (á framleiðslu og
vöru), sem hann síðar taldi að
væru svo harðir, að „þeir hirtu
síðustu larfa betlaranma.“
Landi hans Adam Smith (1723
—1790) var höfundur hinnar
klassiisku hagfræði. Fjórar
gnundjvallar reglur í skartit-
greiddir vínskattar til klaustra.
'jMCKUIbHÍVÍi íoBopMTri
ipKvHtHimt&Xo I
Jl4CKO/íbl41Ky
'cAiitTPHth. ^ l
Skeggskattur Péturs mikla virðist jafnvel gamansamur, saman-
borið við ýmsar aðrar tegundir skattálagninga.
kenningum 'hans voru: Jafn-
ræði (eklki ófrávíkjanlegt, en
raumverulegt gagnvart dómstól
unum — löguinum). Nákvæmni
(enginn mátti vera í minnsta
vafa um, hvað hann væri að
greiða). Hagkvæmni — emginn
skattþegn skyldi neyddur til
þess að eyða tíma eða fjórmun-
um við greiðslu Skatta sinna.
— Sparsemi — skattheimtukerf
ið skyldi vera svo eimfalt, að
ríkið þyrfti ekki að eyða of
mikul við framkvæmd þess. —
Það er athyglisvert hve
margir frægir menn hafa feng-
izt við skattamál eða létið eft-
ir sig athuigasemdir um þau,
sem geymzt hafa eftirkomend-
um. Confuciius var t.d. skatt-
Stjóri hjá Ohau prins á tíma-
bili Ivui-ikeisar a sefct a ri n nar í
Kina 532 f. Kr. Og annað mik-
ilmenni í fornsögu Kinverja
hiélt því fram, að erfitt væri
að stjórna fólikinu af þeirri
einföldu ástæðu að því væri
svo iþyngt með sköttum. Riche-
lau forsætisráðherra Lúð'víks
13. taldi að fjárlögin væru
taugakerfi ríkisvaldsi'ns og
þesis vegna yrði að leyna þeim
fyrir almenningi. Colbert fjár-
mál a ráðlherr a „ Sól konumgsins “
taldi hins vegar að ska.ttakerf-
ið yrði að vera svo einfalt, að
alliur akraenningur gæiti auð
veidlega skilið það, og sem
fæstir komizt undan því!
Götihe var ekki aðeiras stór-
skáld ag einkavinur hertogans
af Sadhsen-W'ei'miar. Þarara 11.
júraí 1782 tóik hann við fjár-
málairáðlherraembætti Sachsen-
Weimar sem þá var talið veg-
legaisba em'bætti rílkisins. Hann
reyndiist framúrs'karandi skatta
sérfræðingur og breytiragar
hams á kerfinu gáfu mj'ög góð-
an áramgur. En athyglisverð-
usbu athjugasemdina fyrir okk-
ur skattþegraa gerði Abralham
Lincoln Bandaríkjaiforseti, sem
taldi skattaáttagraingu ríkis-
stjórna lítilsverða, ef þær not-
uðu þá aðeins til þess að gera
fyrir þegnana það, sem þeiir
ættu að gera fyrir sig sjálfir.
Svipað raurasæi kom fram í
ályktun Mackenzie Kinig (1874
—1950) sem tal'di fyrirheit
gærdagsiras í ræðuim stjórn-
málamanma væru skabtar líð-
andi dags.
í himmi löngu sögu skatta-
mála er slíkur aragrúi af „sér-
sköttum" að segja má að maran-
leg h'ugmyndasmíði væri botn-
laus á því sviði. Skattayfir-
völd hirana frægu Azteka í
Mexikó kröfðust ekki aðeins
sígara, gúmmíbolta til hirana
heilögu gúimtmíiboltaleikja, erni
og slönigur í fugl'abúr og fórn-
arathafnir, heldur eiramig þús-
unda umgra rraanna árlega, sem
hjartað var rist úr við hátíð-
lega atihöfn — að sjálfsögðu í
þágu trúarbraigðanna. Á sama
tímabili var erara íitalregra
skipulag á skattamálum í kon-
uinigsríiki Inkanna í Perú, sem
spánvetrjinn Pizanro lagði í
eyði á 16. öld. Engiram einstakl-
ingur átti neitt: afrafcstur
vinnu hans tilheyrði hinum
goðborna konuragi, sem hafði
heilan her opiraberra sta.rfs-
mararaa til þess að útbluita svo
hverjum eimstakling það sem
hann þarfnaðist til lífsviður-
væris. Skattkrafan miðaðist við
svonefnda „quipos", kaðal-
spotta af ýmsum litum, með mis
munandi mörgum hnútum í
samræmi við skabtkröfuna. En
kerfið var svo margbrotið, að
Þeir sem tregðuðust við að greiða skatta sína eða gátu það ekki,
áttu fangelsisvist yfir höfði sér, þar sem jafnvel var beitt
líkamlegum pyndingum.
Brúarskattar sem greiddir voru við nær allar brýr sem til voru,
eiga sér enn stað víða um heim.
skabteftiridtsimeranirnir svo-
■nefndir „quipos-camyos“ áttu
oflt í mestu va'ndræðum með að
ókilgreina það.
Það er tilviljunarkennt að
eftirtalin skaitita afbrigði hafa
verið við lýði í ýmsum löndum
á ýmisum tímum: gluggaskatbur,
kvennabúrsskattur, skeggskatt-
ur í Rússlandi á tímum Péturs
mikla, sem vildi þannig útrýma
skeggsöfnun Rússa. Skattair á
aðalstign, sem blómiguðuist mest
á valdatíma Filipusar 3. Spán-
arkomunigs, og náði eimnig yfir
aðrar yfirstéttagreinar og
virðingaristöðu'r. Spörfluigtta og
næturgalaskattur, svefnrúms
og vanitrúa.rskattur. Og loks sá
einfal'dasti en víðfeðm'asti af
ölfliu, amdnúmisioiftsisikiattuiriinn.
Aliljri þessairi víðltæku skiattfliaigini
inigu í símium aifbrig'ðlittiega fuirðu
ieik, vair viðast firiaimifylgt mieð
fjiarstæðuikenmidiri nákvænml
Friamiganiga við iiranlheimtu skatta
og viðuirlög við skiattsvikiuim haifla
tekið ýmsum breytin.gum, og
eru raú víðast á mannúðttegum
grundvelli. En við skaittgreið-
eradur aiflra landa munum þó
seranilega seint verða ánægðir
með okkair 'hluit .. .
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 26• i'anúair 1970
t