Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1970, Blaðsíða 15

Smásagan
Framliald af bls. 5
þreytandi að hlusta á fyrir
fullorðinn mann.
Svo var það eitt kvöld að
Jóhannes var ekki heima, þeg-
ar ég kom, hann hafði tafist
eitthvað á skrifstofunni, og við
Ágústa tókum tal saman á með-
an við biðum eftir honum. Ég
sagði henni þá frá því að amma
mín hefði komið fram á fund-
unum, og verið býsna lík því
sem hún var í minningum mín-
um. Við ræddum um þetta
stundarkorn. Allt í einu spurði
frúin: „Hvað hét hún amma
þín?“
Mér þykir leiðinlegt að ljúga
að vinum mínum, en í þetta
skipti gerði ég það nú samt:
„Hún hét Sigríður,“ svaraði ég.
„Bjó hún hér í bænum?“
„Já,“ laug ég enn.
Svo varð dálítil þögn, þar til
ég spurði: „Ert þú fædd og
uppalin í Reykjavík?“
„Nei,“ anzaði frúin; „ég er
vestan af Snæfellsnesi, kom
ekki í bæinn fyrr en undir tví-
tugt.“
„Kanntu þá vel við þig
hérna?“ spurði ég.
„Ojá, en á sumrin sakna ég
æskustöðvanna; það var svo
fallegt þar, fossar í hlíðunum
og blómabrekkur; æjó, mig
langar í rauninni alltaf þangað,
þegar fer að vora.“
„Var pabbi þinn bóndi þar?“
„Já.“
„Var mjög kært með ykkur?“
spurði ég með hálfum huga.
„Já!“ Allt í einu ljómuðu
augu frúarinnar og hún varð
barnsleg á svipinn. „Hann kall-
aði mig alltaf nóruna sína — já,
þangað til ég var orðin full-
orðin. Ella nóra, sagði hann
oft — já, ég heiti Elín líka.“
„Einmitt það,“ varð mér að
orði.
„Ég átti unaðslega bernsku
og æsku þarna vesturfrá. Svo
dó pabbi, og við mamma flutt-
umst í bæinn, svona eins og
gengur — og enginn kallaði
mig lengur nóruna sína, eng-
inn sagði: Ella nóra.“
Jóhannes kunningi minn kom
í þessum svifum, og síðan hófst
andafundurinn. Amma mín kom
strax og var bálreið: „Hvurn-
ig dettur þér í hug að skrökva
svona, barn? Þú manst þó
líklega hvað ég heiti — og að
ég hafi búið í Reykjavík!
Jónína hét ég — og heiti, ef
þú ert búinn að gleyma því, og
ég ól allan minn aldur í Þing-
eyjarsýslunni, það ætti þér að
vera kunnugt, sem ólst upp hjá
mér þangað til þú varst fermd-
ur! „Svo hummaði hún eitt-
hvað, en þvínæst sagði hún
býsna ákveðin í röddinni: „Þú
ert ekki enn búinn að skipta
um nærföt og sokka, sé ég;
mætti ég hinsegin spyrja hvort
þú formeinar að drepa þig á
þessum glænæpuskap, drengur
minn?“
Ég kom ekki á fleiri fundi
hjá kunningja mínum, Jó-
hannesi. En hann hefur vafa-
laust haldið áfram að tala við
sina Elinóru, og það mun tæp-
ast skaða hjónaband hans, ger-
ir hann kannski að betra
manni? Það er gott í þessum
harða heimi að eiga sér falleg-
an draum. Og hver veit nema
hann hitti sína ástmey ein-
hverntíma? Ég gæti bezt trúað
því.
Ekki held ég að það geti
staðist að undirvitund frú
Ágústu viti nokkuð um hana
ömmu mína, allra síst svo mik-
ið að hún geti hermt eftir henni
bæði málhljóm og hugsana-
gang. í minni undirvitund gat
þetta náttúrlega hafa geymst
— en hver sótti það þangað?
ERLENDAR
BÆKUR
The Winteir’s Tale. William
Shakespeare. Edited by Ernest
Schanzer. Penguin Books 1969.
Þetta er nítjánda bindið í
Shakespeare-útgáfu Penguin-
forla'gsuns, sem er ein sú vand-
aðasta og ódýrasta, sem nú er
á markaðinuim.
Laxdælasaga. Translated
witih an Introduction by
Magnús Magnússon and Her-
mann Pálsson. Penguin Books
1969.
Þetta er önnur Isl&ndinga-
sagan, sem kemur úit í „Pen-
guin Classics", sú fyrri var
Njálssaga. Þýðendur þeir
söoiiu. Þýðinigin er á eðlilegu
bókmáli ag fjarri þeim knús-
uðu og skrúðmálgiu þýðingum
sem tíðkuðust fyrrum. Inn-
'gangurinn er prýðilegur og
stefnir i þá átt að tengja ís-
lenzkar miðaldabófcmeninitiir
evrópsikum bókmenntum og
miðaldarmekk, allar rómantísk-
ar 19. aldar hugmyndir um
skrif hérlendis eru skemmti-'
lega fjarri útgefendum, sem
skrifa inniganginn, Skýring-
ar og landabréf fylgja útgáf-
unni.
Tlie Pelican History of
Medieval Europe. Maurice
Kéen. Penguin Books 1969.
Miðaidafræði er þessi árin í
Stöðugri endurskoðun og fjöldi
bóka bixtist á hverju ári, varð-
andi þessa fræðigrein. Fræði
þessi ættu að vera íslending-
um hugistæð, vegna glæsilegrar
sögu íslenzkra miðalda. M.
Kenn rekur hér almenma mið-
aldasögu frá upphafi valda-
töku barbaranna á rústum
Rómaveldis og fram undir siða
skiptin. Höfundur skrifar bófc
sína þannig, að hún krefst
engrar sérþekkingar lesanda;
en er þó fjarri því að vera
nein úrdráttartugga. Höfundur
segir í formála að hann hafi
skrifað bókina fyrir almenna
les'endur og honum hefur tekizt
það.
The Secret History of
Ghengis Khan. R.P. Listeir.
Peter Lister. Peter Davies.
1969.
Skömmu eftir að Guðmundur
góði fæddist hérlendis 1161,
gerðist það lengst austur í
Asíu, að sveinbarn eitt sá dags-
inis ljós, sem skírður var
Temjudín. Síðar þótti þetta
mikill atburður og sögur komu
upp um ýmsar furður í sam-
bandi við fæðingu þessa sveins,
svo sem að hann hefði haldið
á steingerðum blóðkekki í lófa
sér, þá hann fæddist. Þessi
sveinn varð síðar höfðingi
Mongóla, Ghengis Khan. R.P.
Lister rekur feril hans eftir
fornum mongólskum heimildum
og tengir þær samtíma heimild-
um anna-rs staðar frá. Höf-
undi tekst vel að segja frá
þessum veraldanskelfi, sem
hófst til mannaforráða meðal
fákænna hirðingjaþjóðflokka
og lagði síðan undir sig meg-
inhluta Asíu og Evrópu á fá-
um árum. Höfunduirinn hefur
sett saman nokkrar skáldsög-
ur, ferðabækur og ljóðabækur.
Lenin’s Last Struggle. Moshe
Lewin. Trainslated from the
Freti'Oh by A.M. SheTÍdan
Smith. Faber anid Faber 1969.
Eiltt örlaigaríkaisita tímabil niú-
tíma sögu var frá áramót'UTn
1922 þar til í marzmánuði 1923,
þegar Lenin lá hálflaimaður í
Kreml og barðist eiras og ljón
fyrir áframhaldandi völdium
gíiwum í komimúnistaflokknuim
og i'ikisstjórninni. Himigað til
hefur heimildaskortur háð því,
að menn hafi getað að fullu
áttað sig á þýðinigu þess-
ara mánaða' fyrir framvinduma
síðár. Sovétstjórnin hefur und-
ainfarið birt skjöl og heimild-
ir, sem hafa gert Moshe Lewin
fært að kynna sér skoðanir
Lenins um skipulag miðstjórn-
ar, flokks og ríkisvalds. Hann
virðist hafa hyllzt til að gjör-
breyta stjórn flokksins og ætl-
aið að svipta Stalin völdum inn-
am flokksforystuinnar. Höfundur
ræðir þær ástæður, sem Lenin
hafði til þessa og alla fram-
vindu þeirra mála.
Barefoot in the Head. A
European Fainitasia. Briam W.
Aldiss. Fatoer and Faber 1969.
SkáldS'aga Brians W. Aldiss
fjalilar um þanm hluita æsku
Evrópu, sem hefur dobtið út úr
samfélagiinu og sveimar um í
gervi hippía og umferðafólks.
Aðalpersónan í þessari sögu er
Colin Charteris, sem er forinigi
hippíanna. Sögusviðið er Evr-
ópa, þjóðirnar eru nú komnair
á steinaldarsviðið í huigsum og
tiltfininiinigaiLífi, eins og svo
margir spá að verða muini imm-
an tíðar. Orðin hafa týnt
merkingu simmii, huigsunim er
fálmkennd og þýðimigarlaus og
eimistaklinigiurinin er niúmer í
tölvu. Aðalpersónam birt-
iist mönmum sem nýr frellsari,
hann er dáður sem slíkur og
tekur að trúa því sjálifur.
Hamn hefur krossferð um Evr-
ópu, sem er sumdurtættari em
nú gerist, en gerðin er um flest
svipuð. Iðnvæðimigarkappihl'aup,
skemmtamaiðnaður og valda-
streita eru eimkenni þessarar
afturgönigu Evrópu nút'imans, í
fráránlegra formi og ef til vilt
sannara. Höfundur dregur upp
tíðaraindamin meðal aimnairs með
bókmenmitaverkum þessarar
framitíðar, kvæðum og sön.gv-
um.
The Interregnum 1923—24.
History of Soviet Russia. Ed-
ward Hallett Oarr. Penguin
Books 1969.
Penguin útgáfan hefur gefið
út The Bolshevik Revolution
1917—23 í þremuir bindum,
þetta er fjórða bindið og nær
til 1924. Þessi ár voru þau af-
drifaríkustu í sögu Rússlands
og alls heimsins. Lenin féll frá
og Stalin tryggði völd sín. Höf-
undur rekur atbuTðarásina og
skýrir og skilgreinir hana af
sams konar skarpleika og fyrri
bindin vitna um.
The Keeper of Antiquites.
Yury DombrovSky. A novel
translated from the Russian by
Michael Glenny. Longmans
1969.
Yury Dombrovsky er lítt
þekktur, menn vita helzt, að
hanh -er á sextugs aldri og .á
heima í Moskvu. Hann hefur
nokkuð stundað blaðamennsku
og tók þátt í síðari heimsstyrj-
öldinni og særðist hættulega.
Þessi bók er að því er bezt er
vitað eina skáldsaga hans. Hún
kom út í fyrsta sinn í „Novy
Mir” ásamt smásögu eftir hann
1964. Hann hefur einnig sam-
ið skáldsögu um Shakespeare,
en hún hefur ekki verið birt.
Þessi saga fjallar um líf fólks
úti á landi á fjórða tug ald-
arinnar, sviðið er Alma-Ata.
Aðalpersónan er minjavörður,
sem berst fyrir því að safn
hans og verk haldi þeirri reisn,
sem hann álítur hæfa og lend-
ir því í stappi við pólitíkusa
og hina og aðra eftirlitsmenin
ríkisvaldsins. Afstaða hans
verður tn þess, að nann flæu-
ist inin í deilur annarra aðila,
við stjórnarvöldin. Höfund-
ur leitast við að tjá óhugnað
og öryggisleysi Stalínstímabils-
ins og þeimair framtíðar sem
menn væntu, þrátt fyrir allt.
A Single Man. Christopher
Isherwood. Penguin Books
1969.
ChristopheT Isherwood e r
einn þeirra manna, sem kenndu
til í þeim stormum, sem gengu
yfir Evrópu á millistriðsárun-
um. Hann stundaði kennslu
fyrst í stað, lagði stund á
læknisfræði í eitt ár og tók
síðan að leggja fyrir sig skrift-
ir, skáldsögur og minninga-
bækur ásamt leikritagerð,
samdi þrjú leikrit í samvinnu
við W.H. Auden. Þeir ferðuð-
ust saman um Kína, skömmu
fyrir styrjöldina og settu sam-
an bók um þá ferð. Síðan hef-
ur hann sett saman f jölda bóka
um hin margvíslegustu efni.
Þessi bók er skáldsaga um ein-
mania kynvilling, sem reynir að
grípa það sem gefst eftir að
vinur hans ferst í bílslysi.
Útgefandi: Hjf. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.Btj.: Haraldur Sveinsson.
Hitstjórar: Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Ritstj.fltr.: Gísli Sigurðsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðaistxœtl 6. Sími 10100.
Síi IE
En skothríðin er lireint ekki búin, nú er Robert sem telur einn.
SIRE og MÁLFRÍÐUR eru orðlausar af undrun.
ROBERT .... Dix4iuit.
Framhald af bls. 7
SIRE..........Ég var komin upp í átta eða níu, þegar hann ruglaði mig, hann
Art'hur.
MÁLFRÍÐUR . Fimimtán!
ROBERT .... Qiunz.
MÁI J'’RÍÐUR . Hann telur svo skrítilega, að það er heil kómedía. Öng, dö, drúa.
Sextán.
ROBERT .... Seize.
MÁLKRÍÐUR . Þarna getið þið heyrt. Sextán, það er seis. Þarna kemur það síð-
asta. Sautján.
RÓBERT .... Dix-sept.
MÁI ERÍÐUR . . Þessu fylgdist ég nú alls ekki með. Disik-sept. Nú er það búið.
ROBERT .... Dix-neuf.
ROBERT .... Vingt.
MÁLFRÍÐUR ..
ROBERT . . . .
MÁLFRÍÐUR . .
ROBERT . . . .
ARTHUR ....
SIRE ......
Þeir halda áfraim.
Vingt et un.
Tuttugu og eitt gkot.!
A la reine d’Islande. Með hneigingu fyrir Sire.
Til drottningar á íslandi?
Hefur staðið upp í leiðslu, horfir langt fram fyrir sig. Til mán —
frá prinsinum!
Friamhiald í mæsbu Lesbók.
15. í,
1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15