Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1970, Síða 3

Sonja Diego Thors
þýddi
NÝSJÁLENZK
LJÓÐLIST
]\ýsjálenzk ljóðlist hefur ekki verið í ýkja miklum metum með vestrænum þjóðum og fáir þarlendir
menn orðið frægir víða um lönd af bókmenntaafrekum sínum, það væri þá helzt Katherine Mansfield
fyrir smásögurnar sínar. 'Enskumælandi þjóðum eru að vísu nokkuð kunn þau ljóð nýsjálenzk sem eiga
með þeim sameiginlega tungu, ort af afkomendum innflytjendanna á nítjándu öldinni, sem margir voru
af skozkum ættum og gefnir fyrir yrkingar. Mikið af þessum skáldskap er heldur óaðgengilegt af-
lestrar og erfitt að þýða. Af skáldskap frumbyggja landsins, Maóríanna, sem byggðu Nýja-Sjáland og
ortu um það löngu áður en hvíti maðurinn kom þangað, er margt nú löngu týnt og tröllum gefið, en
sitthvað hefur þó bjargazt þótt misjafnlega smekkvísum höndum hafi verið um þau verðmæti farið.
Hér fer á eftir í þýðingu af enskri tungu sagan um sköpun heimsins eins og Maóríar hugsuðu sér
hana forðum. Ensku þýðinguna gerði Richard Taylor (1805—73), brezkur trúboði og sáttasemjari, sem
helgaði líf sitt Nýja-Sjálandi, Maóríum og eflingu vináttu með þeim og öðrum íbúum landsins. (Ská-
letrað er það sem Taylor setur fram sem skýringar eða til að tengja atburðarásina samkvæmt sögum Ma-
óría. Allt annað eru beinar þýðingar hans á þjóðkvæðum og helgiljóðum, sem honum voru flutt munnlega).
Sköpunarsögunni fylgir eftir fornt orrustuljóð Maóría, sem Roger Oppenheim og Allen Curnow þýddu á
enska tungu.
Til gamans birtast í næsta blaði tvö ljóð töluvert yng ri, bæði eftir skáld sem fædd eru á þessari öld og enn
á lífi að því er við bezt vitum. Annað ljóðið er eftir skáldkonuna Ruth Dallas, en hitt orti sagn-
fræðingurinn Keith Sinclair og tvinnar þar saman sagnfræði sína og skáldskap á ljóðrænan hátt.
Sköpun
heimsins
(fyrsta tímabilið)
Af getnaðinum spratt þungunin
af þunguninni hugsunin
aí huiglsiuniiinni minniingiin
af minnintgiuinini vituindim
af vituindinni þráin.
(annað tímabilið)
Orðið bar ávöxt,
það bjó með daufri skímunni
og fæddi af sér nóttina;
nóttina miklu, nóttina löngu,
nóttina lægstu, nóttina hæstu,
nóttina þéttu, sem finna mátti,
nóttina sem snerta mátti,
nóttina sem ekki mátti sjá,
nótt dauðans.
(þriðja tímabilið)
Úr tóminu óx getnaðurinn,
úr tóminu þungunin,
úr tóminu gnægðin,
valdið til að vaxa,
lifandi andi;
hann bjó með alauðum geimnum
og gerði gufuhvolfið mikla uppi yfir okkur,
sem svífur ofar jörðunni,
festingin mikla yfir okkur bjó með döguninni
og tunglið varð til,
andrúmsloftið ofar okkur bjó með hitanum
og af því varð til sólin;
þeim var kastað upp sem augum hvolfsins,
þá varð ljós á himnum,
dögun, morgunn,
hádegi, logandi dagur af himnum ofan.
(fjórða tímabilið)
Himiininiiinin efra bjó mieð Haw'ailki og gait lainidið. . . .
(Hawaiki er eyja sú, sem þeir komu frá, vagga kyn-
þáttar þeirra).
(fimmta tímabilið)
(Þegar landið var þannig skapað voru guðirnir
gerðir. . . fyrstir og því elztir voru guðir næturinnar
. . . síðan komu guðir ljóssins. . þeirra foreldrar
voru Rangi og Papa eða Himinn og Jörð . . . Himn-
arnir voru annaðhvort tíu eða ellefu; hinn lægsta
þeirra skildi frá jörðunni þétt, glært efni, eins og ís
eða kristall og á neðri rönd þess áttu sólin og tunglið
að renna. . . . Fyrir ofan þetta lag var hið mikla safn-
kerald regnsins og handan þess var bústaður vind-
anna. . . Himinninn lá eins og farg á jörðunni, svo
að hún bar ekki ávöxt, aðeins nokkrir runnar og
skriðjurtir gátu vaxið þar.)
Húð jarðar eða þekja var tutu,
ábreiða hennar var wehewehe,
lyngrunnar þöktu hana,
netlurnar þöktu hana.
Syrgðu það ekki að jörðin sé á kafi í vatni,
harmaðu ekki hægagang tímans:
ríki úthafsins verður sundrað,
yfirborð þess ýft
og löndin munu rísa úr hafi
þá munu fjöllin koma upp
og spanna úthafið allt,
já, úthafið allt.
Sundurtætt skaltu verða, jörð,
en harmaðu ekki,
jú þú, jafnvel þú,
svo að þú ekki syrgir af ást,
svo að þú ekki syrgir vatni þakið yfirborð þitt,
svo að þú ekki harmir tímann.
(Næst segir frá því að afkomendur Rangi og Papa
halda með sér þing til þess að ákveða hvað gert
skuli við foreldra þeirra, til þess að jörðin megi
bera ávöxt, því eins og sögusögnin segir:)
Frá fyrstu nóttinni til hinnar tíundu til hinnar
hundruðustu og til þúsundustu næturinnar var allt
myrkvað, þykkur ógagnsær himinninn lá yfir jörð-
unni og gerði hana ófrjóa. Árangurslaust leitaði hún
afsprengis í líki nætur, í líki dagsins. Síðan ræddu
þau hvað gera bæri við Rangi og Papa. Eigum við
að ráða þeim bana eða skilja þau að? . . . fimm
ákváðu að þau skyldi aðskilja, aðeins eitt unni þeim.
Svo segir:
nóttin nóttin,
dagurinn, dagurinn,
leitin, steinaxarhöggin
úr tóminu, sem ekkert var.
Leit þeirra var líka fyrir móður þeirra gerð,
að maðurinn mætti lifa.
Sjá, þetta er orðið,
stærð, lengd,
hæð hugsana þeirra,
að ráða móður sinni bana,
svo maðurinn hefði líf:
þetta voru ráð þeirra.
(Tu, stríðsguðinn, heggur á sinarnar sem tengja
Jörð og Himin, guðinum Tane, föður trjáa og blóma,
tekst að slíta þau sundur eftir að hinir guðirnir hafa
reynt það en ekki tekizt.)
Upp mielð ölliu fór Raragi; niðuir alls kostar fór Papa.
Hainm aiðlsikildi þau; nóttin varð þá ein og sér;
dagurinn var líka gerður einn og sér. . .
(Tawhiri, guð vindanna, leggur nú sinn skerf til.)
Sannlega var það þetta, sem Rangi-nui þráði;
en Tawhirimatea þekkti sinn vitjunartíma:
Já, sannlega, daginn mikla,
daginn langa,
himinbjarta,
daginn sem rekur burt nóttina,
daginn sem gerir allt ljóst,
daginn sem gerir allt bjart,
daginn sem rekur burt drunga,
daginn sem stígur fram,
daginn heita,
daginn myrkrum vafinn.
Hann lét vinda blásia milli jarðar og himinis,
stinningskalda blása yfir jörðina.
Hann lagði munn sinn að munni Tane Mahuta
og vindarnir hristu greinar hans og rifu hann upp
með rótum.
Hann háði stríð við Tangaroa og lét öldur rísa á
yfirborði hans.
En Tane lauk ætlunarverki sínu með því að taka
hávaxin tré sín og setja undir himininn sem
Fornt
orrustuljóð
Fylli þokan himnahvolf
feli þau ský
stormur hvín í órahæð
kallar á heiminn neðra
hlustið! stormurinn kallar
óravegu neðan að.
Spjótið skelfur
og skýzt, flýgur
tvíeggja hákarl
og fótatakið hendist áfram
örgrimmt fótatak
blóði drifið fótatak
á leið til endimarka heims.
Orrustuguðinn stikar stórum
með stjörnur í för
með tunglið í för
flýðu, freistaðu að hlaupa
undan dauðahögginu.
5. april 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3