Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1971, Blaðsíða 2

0
Hverju er verið að mótmæla?
En við vorum að tala um
völdin. Þau eru sögð spilla
flestum eitthvað og sumum
mjög mikið. Svo mikið, að heil
stjórnmálakerfi hafa verið
fuindm upp ti(I að draga úr
völdum hinna nauðsynlegu
stjórnenda og skipta um valda-
menn án blóðsúthellinga. Ekki
er spilling af völdum valdanna
eingöngu bundin við einstakl-
inga, heldur oft við hópa og
stundum jafnvel heilar þjóðir.
Þegar hópar eða þjóðir misnota
völd sin er það oft kallað, að
þær séu að verja helgan rétt.
En helgur réttur er mikið not-
að hugtak í sambandi við marg
vislegt réttlæti og fjölbreyti-
legan sannleika.
Valdabarátta er sannarlega
ekki bundin við stjórnmál ein-
göngu. Allir þekkja starfsstétt
ir og hagsmunahópa og jafnvel
líknarfélög geta orðið æði
harðsnúin fyrir skjólstæðinga
sina og starfslið. Stundum eru
mynduð fleiri en eitt um sömu
krömina.
Þannig er þá þessi furðuver-
öld með margvíslegan sann-
leika og réttlæti; með vonzku
hinna gððu og heimsku hinna
vitru. I>ví engan getur undrað
heimska heimskingjanna, en
heimskupör hinna gáfuðu
hljóta að vera stöðugt undrun-
arefni. Og fylla ekki voða-
verk góðmennanna spjöld sög-
unnar?
Ýmsir eygðu von í útrým-
ingu fátæktarinnar. Var ekki
flest illt af henni sprottið? En
þetta virðist hafa verið tálvon.
Nokkur hluti mannkyns err að
losa sig við fátæktina, en heild
arhamingjan lætur á sér
standa. t>ó hafa orðið ýmsar
framfarir. Fáir mundu vilja
neita þvi, en ef til vill koma
þá gallamir aðeins betur í ljós.
Þannig virðast margir að
xrdnnsta kosti líta á málin. Og
þeir mótmæla.
Keyndar er risin upp ný
kynslóð mótmælenda. Þeir
segja allt á niðurleið. Áreiðan-
lega er það öfugmæli. En nú
hefur fólk tíma til að mótmæla.
Áður þurfti það að vinna fyr-
ir daglegu brauði. Og ef ein-
hver mótmælir handan hafsins,
þá sjáum við það í sjónvarps-
fréttunum. Stórþjóðamenn 365
daga á ári, en íbúar smáþjóð-
ar sex daga í viku, ellefu mán-
uði ársins. Svo eru mótmæli í
tizku og það þarf kjark, sem
fáum er gefinn til að spoma
algerlega gegn tízkunni, sér-
staklega í hópsálarumhverfi
skólanna.
Enda má mörgu mótmæla.
Óréttlætið blasir hvarvetna
við, ef vel er að gáð, eða að
minnsta kosti réttlæti sem við
erum ekki hrifin af. Gallinn er
aðeins sá, að mótmælendumir
leysa varla meiri vanda en
þeir skapa, og ekki verður
meiri friður um þeirra daga,
en mannkynið hefur átt að
venjast. Þvert á móti er óvist
hversu vel þeir munu þola mót
mæli þeirra, sem á eftir koma.
Byltingarmenn vilja ekki gagn
byltingu og þola allra manna
sizt óróa í eigin herbúðum. Og
þeir sem vilja koma, og koma
málum fram með ofbeldi, einn-
ig i þeim löndum, sem með mis-
munandi góðum árangri eru að
reyna að byggja þjóðskipulag
sitt á frelsi, jafnrétti og
bræðralagi, þeir innleiða ekki
friðinn langþráða. Þeir eru
haldnir þeim sama mannlega
breyzMeika, sem ahiur fyrri
alda ófriður hefur byggzt á.
Því að mikil böm mega bylt-
ingarmenn nútímans vera, ef
þerr hadda að hugsjónirnar
hafi með þeim fæðzt og að
sannleikurinn og réttlætið hafi
verið fundið upp á siðasta ára-
tug.
Mótmælendum má sjálfsagt
skipta i marga flokka. Sumir
bera einstök hjartans mál fyr-
ir brjósti og eru þá harðir og
ósveigjanlegir, enda getur mik
ið verið í húfi frá ákveðnum
sjónarmiðum. Þess á milli get-
ur þetta verið hið mesta frið-
semdarfólk. Aðrir eru að upp-
hefja sig með æsingi út af mis-
munandi góðum málum. Þannig
geta ýmsir orðið foringjar og
náð við og við áheym alþjóð-
ar og staðið framarlega í harð-
snúnu liði. Þriðji hópurinn mót
mælir bara mótmælanna vegna
og vill þá oft meira og minna
gleyma markmiðunum í hita
baráttunnar. Þannig eru sumir
stöðugt í sviðsljósinu og
gera ýmist að halda uppi hörð-
um árásum eða eru alltaf að
deyja píslarvættisdauða.
Ektai eru aillir svo heppnir,
að eignast óskaandstæðinga,
sem almennt er viðurkennt að
berja megi á af öllu afli. En
Churchill var svo heppinn,
eins og kemur fram i grein um
hann, eftir Anthony Storr, sem
birtist í Lesbók Morgunblaðs-
ins 3. mai sl. Þar segir meðal
annars:
„Það eru þessir erfiðleikar
við að firma fjandsemi sinni út
rás, sem reka suma þunglynda
til að leita sér andstæðinga í
hinum ytra heimi. Það er þeim
mikill léttir að finna sér fjand
menn, sem þeir geta réttlætan-
lega beint bræði sinni að.
Winston Churchill var oft sak-
aður um að vera striðsæsinga-
maður, sem hann var ekki. En
á því er enginn vafi, að bardag
ar við óvini féllu honum mjög
vel í geð og þegar hann loks-
ins stóð augliti til auglitis við
óvin, sem honum fannst vera
algerlega illur, var það léttir
sem fyllti hann gífurlegu lífs-
þreki. Hitler var slíkur óvinur
og sennilega má telja að
Churchill hafi aldrei verið
hamingjusamari en á meðan
hann átti fullt í fangi með að
koma í kring tortímingu
Hitlers. Þvi hér bauðst honum
loksins tækifæri til að nýta
hina taumlausu áreitniorku
sína til fulls. Hér var ógeðs-
leg harðstjóm, með erkiára í
forsæti, sem enga miskunn átti
skilda og sem hann gat ráðizt
á með óflekkaða samvizku."
Heimurinn mundi ekki þola
marga slíka óskaandstæðinga.
En það er margt annað, sem
virðist eingöngu vera af hinu
illa. Ófriður tíl dæmis. Hver er
á móti friði? Og af hverju eru
Mótniælt er hervaldi, stríði og
vopnmn — stnindum með blóm-
um í staðinn fyrir kröfuspjöld.
Mótmælt er friðsamlega. en
stundiim litast gatan af blóði
mótmælenda. Mótmælt er mis-
rétti kynjanna, úreltn náms-
efni og leiðinlegimi skóla-
bókum.
friðarhreyfingarnar ekki fjöl-
mennari? Mörgum finnast frið-
arstefnur ekki ná tiigangi sín-
um fyrr en allt mannkyn lýt-
ur sams konar siðalögmáli, en
hvenær verður það?
Mengun er annar upplagður
andstæðingur. Hver er á móti
hreinu loftí? Vissulega þarf að
hafa aðgát á mörgum sviðum,
en hætt er við að róttækar að-
gerðir mundu einnig koma nið-
ur á efnahaginum. Þá má auð-
vitað halda því fram, að það
sé eins mikil hamingja að horfa
á fugla himinsins, eins og að
kaupa frystikistu, en geta nátt
úruunnendur sannfært hags-
munasamtökin um þetta atriði?
Sumir gætu hugsað sér milli-
leið, sem væri á þann veg, að
hinir efnuðu horfðu meira á
fuglana, og mættu jafnvel
skjóta nokkra þeirra, þegar
viðkoman væri mest, en
„spilla" mætti náttúrunni litið
eitt (einkum i öðrum landshlut
um) til að bæta kjör hinna
lægstlaunuðu.
Nei, málið er ekki einfalt,
þannig að hófsemd þarf að
fylgja hverri baráttu ef ein-
hvers konar sanngirni og rétt-
læti á að hafa að leiðarijósi.
Öll viljum við eiga hreint land
og fagurt land, en við viljum
ekki, að þeir sem telja sig
hlunnfama í kaupgreiðslum
þurfi að flýja tii Svíþjóðar eða
jafnvel Ástralíu.
Margir hneykslast reyndar á
„lífsþægindagræðginni", en
hvers konar græðgi er
þetta eiginlega? Má ekki jafn-
vel halda því fram, að hún sé
fólgin i þvi, að allur fjöldinn i
nokkrum löndum sé farinn að
haga sér, og geti hagað sér,
eins og höfðingjastéttir allra
alda hafa gert í öllum löndum?
Segja má, að það sé ekki allt-
af til fyrirmyndar, sem höfð-
inigjamir haifasit að, en þeir
hafa þó endurspeglað heims-
menninguna. Erum við hreyk-
in af henni? Menn verða að
minnsta kosti að játa, að ihún
hefur sinar björtu hliðar. ; Er
Framh. á blls. 13

2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
7. febrúar 1971