Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1971, Blaðsíða 7

HETJAN
SNÝR HEIM
Hver verða örlög þeirra sem
slasast svo í Viet Nam stríð-
inu, að þeir eru ekki vinnu-
færir eða geta enga björg
sér veitt. Einn þeirra er
Dumpert undirkorpórai, sem
nú er alveg lamaður frá
hálsi og niður úr.
l’M það bil tvö hundruð sjötíu og fitnni þúsund bandarískir
Iiermenn Iiafa til þessa saerzt í hemaði Bandaríkjainanna í Suð-
austur-Asíu. Sjnundi hver bessara manna (þ. e. um fjörutáu
þúsund manns) er dæmdur til þess að eyða því, sem eftir er
æviiuiar í sjiikrahtísi fyrir uppgjafaliermenn; lamaðir, bjargar-
bwisir ng flestum gleymdir. Hjáljiarkerfi hersius liefur teldð
þvilíkum breyfinmim frá því í Kóreustyrjöldinni. að líkumar
til þess að særður hermaður komist lífs af eru tvöfalt meiri
nú en þá var. I»yrlur flytja liina særðu út úr frumskógu num;
á liersjúkrahúsum em nú gerðar hinar flóknnstu aðgerðir. En
úr því fer álmgi yfirvalda á særðum hermönmiin líka hrað-
minnkandi. Þegar heim er komið eru þessir menn lagðir inn á
eitthvert liinna fjölmnrgu svonefndu VA-sjúkraliúsa. (VA stend-
ur fyrir Veteran Administration). sem eru sérstök sjúkrahús
fyrir uppgjafahermenn. Á síðustu fjárlögum voru sjúkrahúsum
þessum ætlaðir 1,6 milljarðar dollara á ári. bessi upphæð er að-
eins Iægri en kostnaðurinn við mánaðarhernað í Viet-Nam. Og
nú fyrir skemmstu sáu yfirvöld emj ástæðú til þess að lækka
hana — ekki einu sinni, lieldur nokkrum sinnum. Sjúklingarnir
á VA-sjúkrahúsumim eru menn, sem aldrei verður nokkurt
gagu að eða lið í framar og margir þeirra, sem yfirleitt geta
hugsað, líta á sig sem hvert annað nisl, er búið sé að kasta á
liaugana. tlndir VA-kerfið heyra eitt hundrað sextiu og sex
stofnanir, þar sem eni meðhöndlaðir átta hundrað þúsund
sjúklingar ár hvert. Starfalið þessara stofnana er yfirieitt nijög
illa laiinað. enda er sknrturinn á starfsfólki iíða geigvæniegur.
B.vggingarnar eru margar komnar til ára sinna, þeim er illa
haldið við og þær flestar svo yfirfiillar, að mesta furða er, að
þær skuli ekki rifna utan af sjúklingunum. Á næstu tólf mán-
uðum er búizt við að sextán þúsund nýir sjúklingar bætist í
hópinn. Hér á eftir fer frásögn Marke Dumperts, korporals í
laiiíliröiiCTiliðinu. en ha.nn dvelst nú á Bronx VA Hospilal í
New York:
— Við sátum einu sinni fjór-
ir saman í loftvarnarbyrgi við
Khe Saruh í rúman háStfain anin-
an mánuð. Fýlan af okkur sit-
ur enn I nösunum á mér. Við
höfðum engan útveg með þvotta
vatn. Og við vildum heldur
sitja í okkar eigin saur, en
kastfa honum útf fyrir og hætta
á það að verða fyrir skoti úr
byssu leyniskyttu. Þó gátum
við alltaf brosað. Dauðinn var
alls staðar nálægur — en líka
vonin um frelsi og undankomu.
Það er sama eymdin hérna á
sjúkrahúslnu og var í Khe
Sanih — en nú er bara engin
von framar.
Dumpert landgönguliði lifði
af umsátina um Khe Sanh. Þeg
ar hann hélt atftur til Quang
Tri var honum það efst i huga,
að hann hefði verið lygilega
heppinn. Hann hafðl tekið þátt
í einhverri grimmilegustu orr-
ustu, sem háð hefur verið í sam
anlögðu þessu stríði, og komizt
af heill á húfi. Herþjónustu-
tíma hans var lokið, en einn
daginn bauð hann sig samt
fram við þriðja mann í ósköp
vanalega eftirlitsferð. Það var
þann dag, sem ógæfan reið yfir.
— Ég sat úti við dymar,
frammi i, þegar við ókum af
stað. Korpórállinn ók. Hinn
undirkorpórállinn sat á milli
okkar. Svo heyrðum við þetta
hljóð, sem við könnuðumst svo
vel við. Maður lærir að hlusta
eftir því, hversu nálægt manni
sprengjukúlan er hverju sinni.
Ég heyrði líka, að þetta var ein
af þessum rússnesku sex feta
flaugum; það lætur í þeim eins
og flutningaiest, sem er að
skrölta af stað. Ég var í þann
veginn að anda að mér. Þá
gerðist það.
Dumpert kastaðist inn í haug
af gaddavír. Vörubifreiðin, sem
ekið hafði á eftir jeppanum,
Dumpert a allt uiuln annarra lijáp. Hann er algerlega Iamaóur og ;,er geymaur" eiiis og liann
orðar það á Bronx VA spitalanum. Hér er hann í sturtubaöi í hjólastólimm og bíður þess, að
einhver komi og nái í hann. Hann getur ekki hreyft handleggina, ekki einu sinni fingur.
YfirfuIIur spítalLnn er tU húsa í gamalli, lélegri hyggíngu og ruslatunmirnar verða að standa
inni hjá sjúkliiiguniini. Starfsliðið er illa iaunað og flýtir sér luegt.
valt ofan á Dumpert og klessti Dnmpert verður að
hann niður í vírinn. Sársauk- i'á lijálp til alls Einu
inn var ofboðslegur. Dumpert sinnl ætlaði hann að
var hálsbrotinn, en hélt meðvit verða lögfra*ðingur.
und. Honum var ekið í snatri einu sinni fyrir-
til næsta sj úkraskýlis, þar sem á‘it hann þá, sem
höfuð hans var skorðað fast fhiðu til Kanada til
að sleppa við lier-
þjónustu. Nú iítur
hann öðrmísi á
málið.
með tveimur sandsekkjum.
Þyrla flutti því næst Dumpert
um borð í sjúkraskip á Suður-
Kínahafi. Þegar þangað kom
voru aðeins liðnar sjötíu og
fimm mínútur frá því spreng-
ingin varð og Dumpert kastað-
ist út úr bílnum. Hann var
skorinn upp fjórum dögum síð-
ar. Er hann rankaði við sér
var honum sagt, að hann mundi
iifa þetta af, en yrði hins veg-
ar gersamlega lamaður frá hálsi
og niður úr, það sem eftir væri
ævinnar.
Af sjúkraskipinu var Dump-
ert fluttur flugieiðis til Phila-
delphia Navai Hospital. Þar
var honum kennd öndunar-
tækni sú, sem hann verður að
nota og lifa við það, sem eftir
er ævinnar.
— Bæði sjálfboðaliðarnir og
USOJlliðaimár (USO stendur fyr-
ir United Service Organiza-
tion) lögðu sig alla fram og
inntu hreinustu þrekvirki af
hendi. Hjúkrunarmennirnir
voru þrautþjálfaðir og strang-
ur agi meðal þeirra.
1 desembermánuði 1968 var
Dumpert svo fluttur yfir I
Bronx VA Hospital í New
York, þar sem hann liggur nú.
'Sjúkraihús þetta samanstend-
ur af tveimur aðalbyggingum,
báðum frá því um aldamót, og
átta bröggum sem reistir voru
yfir öryrkja úr heimsstyrjöld-
inni síðari.
— Þeir komu mér fyrir á
deild 3-C. Mér leið nákvæm-
lega eins og ég væri komirai
aftur til Vietnam. Sama eymd-
in. Sama fýlan. Þarna bý ég
Fraimh. á biis. 13
7. tebrúaa- 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7