Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1972, Blaðsíða 8

1. AF FOKELÐRUM
OG SKYLDMENXUM
Ólafur hét maður. Hann var
Jónsson Ólafssonar, faeddur á
Syðri-Ey á Skagaströnd 1836.
Barn að aldri fluttist hann með
foreldrum sínum að Helgavatni
í Vatnsdal og ólst þar upp. Ung
ur fór hann aftur ofan til Skaga
strandar og gerðist þar veit-
ingamaður, og 1883 fluttist hann
til Akureyrar. Árið eftir fékk
hann lóð við norðanverða
Strandgötu, og var þetta með
allra fyrstu íbúðarhúsalóðum,
sem voru maeldar út á Oddeyri.
Reisti hann þarna veitingahús
eða vertshús, sem þá var nefnt.
Var hann kenndur við iðju sina
og kallaður ólafur veitingamað
ur eða Ólafur vert.
Ólafur veitingamaður átti
fyrst Valgerði Narfadóttur
hreppstjóra á Kóngsbakka Þor-
leifssonar. Eignuðust þau 8
börn, og komust 6 upp, þeirra á
meðal Lára myndasmiður,
seinna verzlunarstjóri á Akur-
eyri, Pétur Andreas útgerðar-
maður og kaupmaður, og Ragn
ar, sá er þessi þáttur f jallar
um. Ólafur missti Valgerði
1892. — Þremur árum seinna
kvæntist hann bróðurdóttur
hennar, Önnu Tómasdóttur, og
eignuðust þau tvo syni. Eftir
lát Ólafs hélt ekkja hans áfram
veitingasölu, síðast í Strand-
götu 1. Hún dó í Noregi 1945.
Svo er sagt, að Ólafur vert
væri maður vinsæll, duglegur,
ráðdeildarsamur og stjórnsam-
ur í húsi sínu. Hann var mikill
vexti, vaskur og skarpur og kall
aður tveggja manna maki að
hreysti og afköstum. Þótti mjög
um hann muna, hvort heldur
var til atfylgis eða andstöðu.
Systir Ólafs, Ragnheiður,
átti Friðrik Möller póstmeist-
ara á Akureyri. Þeirra sonur
var Ólafur Friðriksson, rit-
stjóri.
2. ÆSKA OG NÁM
Ragnar Friðrik Ólafsson
fæddist á Skagaströnd 25. nóv.
1871 og fluttist með foreldrum
sinum til Akureyrar. Ekki vita
menn nú, hvers vegna þau gáfu
sveininum Ragnars nafn, en það
kemur ekki fyrr fyrir sem skírn
arnafn Islendings, þó alkunn-
ugt væri af konunginum nafn-
fræga.
Á Akureyri hlut Ragnar ekki
aðra menntun en þá, sem títt
var að veita drengjum undir
fermingu, en ýmiss konar
vinnu var hann látinn stunda
ungur.
Árið 1888 sigldi hann til Kaup
xnannahafnar, og hafði faðir
hans gert fyrir hans hönd samn
ing við danskan skósmíðameist-
ara, sem skyldi kenna honum
iðn sína. Skyldi námstiminn
vera fimm ár og ekkert kaup
goldið allan þann tíma umfram
fæði og húsnæði.
Ekki var Ragnar ríkmannlega
búinn að fararefnum, er hann
hélt út í heiminn til náms. —
Hafði hann 25 krónur í vega-
nesti og flutti með sér eitt kof-
ort og þar í eign sína. Varð-
veitti hann kofort þetta vand-
lega, meðan hann lifði.
Margmenni -var á skósmíða-
verkstæðinu, og stundaði Ragn
ar verk sitt af kappi og sam-
vizkusemi. Tók hann stundum
að sér fyrir borgun verk, sem
þeir, er lengra voru komnir í
náminu, nenntu ekki að inna af
Ragnar Ölaísson um tvítugt. Ljósm. Áxel
Schjönning í Kaupmannahöfn.
ÞÁTTUR AF
RAGNARI
ÓLAFSSYNI
KAUPMANNI
Eftir Gísla Jónsson
menntaskólakennara
Itagnar Ölafsson fimmtugur. Ljósm. Hallgrím-
ur Elnarsson, Akureyrl.
höndum. Þannig áskotnuffust
honum, þótt kauplaus væri,
nokkrir peningar, og var þeim
ekki ráðlauslega varið, heldur
gætt vandlega og safnað. Að
nokkrum vikum liðnum fór
Ragnar með 10 krónur í pen-
ingum í Bændabankann og
grennslaðist vandlega eftir
vaxtakjörum. Lagði hann pen-
ingana á sparisjóðsbók undir
hæðnisglotti bankaþjónanna,
sem sögðu sem svo, að það liði
líklega ekki á löngu, þar til
hann kæmi með meira. Ragnar
lézt ekki skilja skensið og sagði,
að svo myncf verða. Leið síðan
aldrei svo heill mánuður allan
námstímann, að hann ekki yki
einhverju við bankainnstæðuna.
Ekki hafði Ragnar Ólafsson
mikið yndi af skósmíðanáminu,
og það fann hann fljótt, að sú
iðja mundi illa henta honum að
ævistarfi. Því impraði hann á
því við meistara sinn, er hálfn-
aður var námstíminn, hvort
hann vildi ekki leysa sig af
samningnum, en þess var eng-
inn kostur. Mun meistaranum
hafa fundizt, að hann ynni þá
þegar á við sveina, og ekki
viljað sleppa slíkum vinnu-
krafti. Svo er sagt, að lögfræð
ingur nokkur íslenzkur hafi ráð
lagt honum að rifta samningn-
um, hann væri svo ófullkominn,
að ekkert væri á því hafandi,
en Ragnar á að hafa sagt, að við
þann samning, sem faðir hans
hefði gert fyrir sína hönd, stæði
hann gegnum þykkt og þunnt.
En meistarinn mat hann svo
mikils, að hann gerði við hann
ákvæðisvinnusamning, sem þá
var nýlunda, og við þetta spar
aðist Ragnari mikill timi. Þeim
tíma varði hann tíl náms í verzl
unarfræðum, tungumálum og
bókhaldi. Gekk hann á kvöld-
skóla verzlunarmanna í Höfn
tvo síðustu vetuma þar og fékk
að lokum þóka- og peningaverð
laun fyrir lausn á stærðfræði-
þraut. En iðnnámið stundaði
hann ei að síður af fullri alúð,
og er hann lauk sveinsprófi í
skósmíði 1892, hlaut hann verð
launapening úr silfri fyrir próf
hlut sinn. Fullkomin skósmíða-
tæki eignaðist Ragnar, en
fékkst aldrei við þá iðn að námi
loknu.
3. í LEIT AÐ LÍFSSTARFI
Þegar Ragnar Ólafsson lauk
námi í Kaupmannahöfn, var
heldur að rofa til á Jslandi eft-
ir harðindakaflann mikla ára-
tuginn á undan, og nú tók
hann að svipast um eftir vinnu
heima á íslandi, því að þar
vildi hann lifa og starfa. Hann
hafði komizt i kynni við
Tryggva Gunnarsson, sem flutzt
hafði til Hafnar, eftir að li®nn
gerðist kaupstjóri Gránufélags-
ins, en nú stóð til, að Tryggvi
flyttist heim tia íslands og tæki
við stjórn Ljndsbankans. Bauð
Tryggvi honum, hvort sem hann
vildi heldur, stöðu við Gránu-
félagið í Höfn eða starf við
Landsbankann í Reykjavík. —
Ætlaði Ragnar að sæta hinu síð
ara, þar til í ljós kom, að kjörin
voru heldur bág: vinnutími
langur, svo óhægt myndi verða
um aukavinnu, og kaup þar að
auki lágt. Þótti Ragnari þetta
ólífvænlegt og hafnaði boði
Tryggva, en svo á Tryggvi að
hafa sagt löngu síðar, að hann
hefði séð eftir því að missa af
Ragnari, því þar hefði sér fund
tzt bezta bantcasrjoTaeww, er
hann h°fði kynnzt. En áður en
Ragnar færi heim frá Kaup-
mannahöfn, hafði honum boðizt
íínnað starf, er hann tók við
sumarið 1892. Hann gerðist bók
haldari við verzlun Jóns Ma,gn-
ússonar á Eskifirði. Var Jón
þessi tengdasonur Ásgeirs
kaupmanns eldra Ásgeirssonar
á ísafirði og varð stórkaupmað
ur. Þarna var Ragnar tvö ár og
síðan eitt ár, 1895, verzlunar-
maður hjá Sveini kaupmanni
Sigfússyni á Norðfirði.
4. RAGNAR KVÆNIST OG
FLYZT TIL AKUREYRAR
Þá er Ragnar dvaldist á Aust-
fjörðum, kynntist hann dóttur
sýslumannsins á Eskifirði, Guð
rúnu Jónsdóttur (f. 11. jan.
1880), og leiddi sá kunningsskap
ur til hjúskapar þeirra 18. júni
1901. Eaðir Guðrúnar, Jón sýslu
maður, sem sig nefndi Johnsen,
var sonur Ásmundar Jónssonar
prófasts í Odda og Guðrúnar
Þorgrímsdóttur frá Bessastöð-
um, systur Gríms Thomsens
skálds. Guðrún sýslumanns
dóttir var væn kona og ásjá-
leg og þótti hinn bezti kven-
kostur. Fannst það oft á, hvi-
líka gæfu Ragnar taldi sér
búna af kvonfangi sónu,
enda varð sambúð þeirra hin
ástúðlegasta og hvort öðru sam
boðið. Lifir Guðrún enn í
hárri elli. Barna þeirra getur
síðar.
Þau hjón fluttust til Akureyr
ar 1902, er Ragnar tók við for-
stöðu Gránufélagsins. Fyrst í
stað var heimili þeirra Ragnars
í húsum Gránufélagsins, síðan
stuttan tíma í útvegsbankahús
inu, en svo fluttust þau í
Strandgötu 5. Þar hafði fyrir-
rennari Ragnars í starfi við
Gránufélagið, Jón Norðmann,
reist stórhýsi. En hann lézt í
Kaupmannahöfn 1908, og keypti
þá Ragnar húsið af Jórunni
ekkju Jóns, og höfðu þau aldrei
í þvi búið. Átti Ragnar þarna
heima með fjölskyldu sinni til
dauðadags. Seinna var Búnaðar
þankinn i húsi þessu, og nú hef
ur það verið flutt út fyrir bæj-
armörkin og blasir við þeim,
sem um þjóðveginn fara, utan
við Lónsbrúna.
5. FORSTÖÐUMAÐUR
GRÁNUFÉLAGSINS
Jón Jórasson Norðmann firá
Barði í Fljótum lét af störfum
hjá Grániufélaiginu um áraimót-
in 1902—’03 eftdr sex ára þjón-
ustu. Var þá Ragnar Óliafsson
femginn tiil að vera forsitöðiumað
iur þess. Hiinn forni Ijómi fé-
lliagsdns var nú nokkuð tekinn
að bliiiknia, því að það hafði
kamAzt í boi'.miautsar skuldir við
F. Holme stórkaupmann í
Höfn. Eigi að siðu,r va,r félagið
enn öfluigt og mæsittoæsti út-
svansgreiðandi á Akiureyri, er
Raignair tók við þvi. Það galt
þá 275 torónuir tíi Atoureyrar-
bæjar, auk gjalda á öðrum stöð
um, og var Hoepfnersverzlun
ein hœrTÍ. Naim útsvar Grániu-
félaigsins á Akureyri 25—30 kýr
verðum. SjMÆ var Akureyri í
miiktam uppgamigi i krinigum
aldamótin. Árið, sem Ragnar
fluttíst i bæimn, voru ibúar
nokkiuð á öðru þúsumdi og f jödig
aði ört. Virðisauiki í húsibygg-
iniguim í bænum áriið 1902 nam
184 þúsiumdum króna.
Ragnari tókst m,eð festu og
hyiggindum að haida félaigs-
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. janúar 1972